Khám phá làng nghề nón Chuông - điểm đến lịch sử ở thủ đô Hà Nội

Trong lòng làng nghề nón Chuông, câu chuyện về chiếc nón tồn tại từ thời xa xưa, đượm hương vị dân dã trong câu ca truyền.

Nét đẹp mộc mạc của nón lá - làng nghề nổi tiếng với tên gọi làng nón Chuông - là hình ảnh của một thời kỳ xa xưa, nơi mà nghề làm nón lá đã trở thành biểu tượng gắn liền với đời sống văn hóa của người Việt. Dựa cơ bản ở gần thủ đô Hà Nội, làng nón Chuông là điểm đến du lịch Hà Nội thú vị, để khám phá và trải nghiệm những giá trị truyền thống sâu sắc của dân tộc.

1. Thông tin tổng quan về làng nghề nón Chuông

1.1 Địa điểm làm nón Chuông

Làng nón Chuông nằm tại xã Quốc Trung, huyện Thanh Oai, cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 30 km. Làng Chuông còn được biết đến với tên là làng nón lá Thanh Oai với diện tích trên 481 ha, bao gồm 8 thôn dân cư: Tây Sơn, Liên Tân, Quang Trung, Mã Kiều, Chung Chính, Tân Tiến, Tân Dân 1 và Tân Dân 2. Làng Chuông có hai hướng đi là quốc lộ 21B phía Đông và đường đê sông Đáy phía Tây.

1.2 Lịch sử làng nghề nón Chuông

Là một làng nghề lâu đời ở Hà Nội, không ai biết chính xác làng Chuông bắt đầu làm nón từ năm nào. Tuy Nhiên theo lời của những cụ già trong làng, từ thế kỉ thứ 8 làng đã bắt đầu sản xuất nón. Thuở đó, làng Chuông có tên là Trang Thì Trung, chuyên làm các loại nón cho hầu hết mọi tầng lớp trong xã hội.

Trong quá trình phát triển, làng nghề Chuông Hà Nội đã sản xuất ra nhiều loại nón truyền thống như nón quai thao, nón lá giả mạo sống. Trong đó, nón quai thao được sử dụng để người cao tuổi đến chùa chiền. Còn nón lá giả mạo sống dành cho phụ nữ làm việc nặng nhọc.

Hơn trăm năm trôi qua, nghề đan nón lá tại làng Chuông ngày càng phát triển mạnh mẽ. Nghề đan nón đã được truyền qua nhiều thế hệ và là một trong những trung tâm sản xuất nón lá nổi tiếng nhất Hà Thành. Hiện nay, có hơn 4000 hộ dân tại làng Chuông tham gia đan nón lá, tạo ra những sản phẩm đa dạng về mẫu mã, phục vụ khách hàng trong và ngoài nước.

2. Nón làng chuông có điều gì đặc biệt?

Trải nghiệm quá trình sản xuất nón lá tại làng Chuông, bạn sẽ thấy đó là một nghề truyền thống, không mang tính chất kinh doanh nên mọi người không che giấu nghề. Nguyên liệu chính để làm nón lá là lá cọ tươi được nhập từ một số tỉnh như Quảng Bình, Quảng Trị, còn chỉ và khung nón được đan từ nan tre có sẵn ở địa phương.

Lá cọ tươi có trọng lượng khá lớn và chứa nhiều nước nên người thợ cần phơi khoảng 3 ngày dưới ánh nắng mạnh để làm cho nước bay hơi đi mới bắt đầu sản xuất. Bước tiếp theo là xử lý lá gọi là quay lá để làm cho lá khô và mềm hơn nữa. Sau đó, lá cần được hong khô và đưa đi sấy lần cuối cùng mới hoàn thành việc xử lý lá. Khi đó, lá cọ non sẽ chuyển từ màu xanh sang màu vàng.

Để tạo ra những chiếc nón đẹp, trước hết cần có một khung chắc chắn. Khung nón chủ yếu được đan từ nan nứa, vật liệu này được lấy từ hai bờ của đê sông Đáy. Người thợ cần quấn đủ 16 vành theo từng tầng từ trên xuống dưới theo kích thước nhất định. Các bước tiếp theo là gắn lá vào khung và đan nhôi nón. Sự khéo léo của người thợ làng Chuông là ở việc kết nối dây đan một cách đều đặn và giấu kín bằng các đường chỉ tinh tế.

Khi sợi dây đan được xử lý theo các đường kim với 16 lớp vòng, thì chiếc nón mới hoàn thiện. Sau khi đan xong, người ta sẽ hơ bằng hơi diêm để làm cho màu nón trở nên trắng và ngăn nón khỏi bị ẩm ướt. Hoặc cũng có thể quét dầu bên ngoài để làm cho nón sáng bóng và đều màu. Trong quá trình làm nón, các cô gái ở làng Chuông thường trang trí bằng cách dán họa tiết hoa bằng giấy lên thân nón. Điều tinh tế hơn là sử dụng chỉ màu may chéo ở hai điểm đối diện trong lòng nón để sau đó có thể gắn quai nón bằng những dải lụa mềm, đa sắc tạo ra vẻ đẹp duyên dáng cho mỗi cô gái khi đội nón.

3. Du lịch làng nón Chuông Thanh Oai có điều gì đặc biệt?

Làng nón Chuông Thanh Oai Hà Tây có lịch sử hơn 1000 năm với nhiều biến cố thăng trầm, do đó có một di sản phong phú bao gồm các công trình như đền, chùa, phủ, miếu, nhà thờ dòng họ, nhà thờ giáo xứ, giếng cổ và những gia đình theo ngành nghề thủ công truyền thống. Khi đến đây, du khách không chỉ khám phá nghề làm nón truyền thống của làng Chuông mà còn có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động khác.

3.1 Tham gia các lễ hội tại làng nghề nón Chuông

Theo truyền thống của làng, lễ hội lớn nhất hàng năm tại làng nón Chuông thường diễn ra vào ngày 10 tháng 3 âm lịch và kéo dài trong ba ngày từ mồng 9 đến mồng 11. Mỗi 5 năm một lần, cũng có tổ chức lễ rước lớn từ đầu thôn đến cuối xóm.

Ngoài ra, một điểm độc đáo khác tại làng Chuông là Hội chợ. Hội chợ làng Chuông thường diễn ra vào ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm và cũng là hội chợ lớn nhất của tỉnh Hà Đông cũ. Từ đó cho đến hết ngày 10 tháng Ba âm là hội làng cũng là dịp có hội chợ lớn.

Theo dòng chảy lịch sử, ngày xưa chợ không chỉ là nơi mua bán hàng hoá mà còn là điểm hội tụ và diễn ra nhiều hoạt động văn hoá dân gian trong vùng. Nói về hội chợ ở làng Chuông, người xưa có câu ca dao:

“Mồng mười đi chợ Chuông chơi,

Xem trận cờ, thưởng thức cơm thi.

Câu ca dao trên thể hiện chợ Chuông mồng mười là nơi du khách có thể tham gia vào trò chơi dân gian độc đáo như đánh cờ nghệ thuật và thưởng thức cơm thi.

3.2 Chợ Chuông - Điểm đến không thể bỏ lỡ khi đến làng nón Chuông

Chợ làng Chuông mở hàng ngày, riêng chợ nón mỗi tháng có sáu phiên, diễn ra vào các ngày mùng 4, 10, 14, 20, 24 và 30 âm lịch. Chợ chủ yếu bán nón và một số nguyên vật liệu làm nón. Không khí quanh chợ rất sôi động, với mỗi gia đình mang theo hàng hóa để bày bán. Chợ họp sớm và giải tán sau khoảng 3 tiếng đồng hồ. Những người đến chợ thường đến từ sáng sớm để tận hưởng không khí sôi động của chợ nón. Khách du lịch đến làng Chuông, đặc biệt là vào những ngày chợ, sẽ thấy thú vị với nét văn hoá độc đáo này. Từ nhiều đời qua, người dân làng Chuông đã duy trì nếp sống phiên chợ này, tạo nên một bản sắc văn hoá đặc biệt của làng.

3.3 Khám phá Đình làng Chuông 

Ngôi đình làng Chuông được xây dựng từ thời xa xưa, vào năm Giáp Ngọ 1894, dưới triều vua Thành Thái thứ 6. Đình này toạ lạc ở vị trí đẹp, gần đường quốc lộ, mang kiến trúc kiểu “nội công ngoại quốc” đặc trưng của triều Nguyễn, bao gồm toà Trung cung, Hậu cung và Đại Bái. 

Qua cổng Nghi môn kiểu Tứ trụ và sân rộng tại đình làng Chuông, du khách sẽ ấn tượng với kiến trúc của toà Đại bái. Hệ thống cột đỡ tại toà Đại bái đình làng Chuông được làm từ cây lim già có lõi rắn chắc, với những mảng cốn chạm trổ tinh tế hình rồng cùng tứ quý (long ly quy phụng – tùng cúc trúc mai). Trên bức cốn phía trước sân đình có 3 con hổ, thể hiện nghệ thuật truyền thống dân gian đầy ấn tượng. Trung điện và Hậu điện đình làng Chuông có kiến trúc giống như nhà chồng diêm hai tầng mái. Đình còn lưu giữ nhiều hoành phi, cuốn thư và câu đối cổ xưa,… 

3.4 Khám phá chùa làng nón Chuông 

Làng nón Chuông tỏa sáng với vẻ đẹp cổ kính, mang dấu ấn của thời gian và nét đặc trưng của những ngôi làng cổ Hà Nội. Từ những con hẻm nhỏ tới từng mái nhà với ngói cổ, làng nón Chuông tạo ra một không gian yên bình, hoài cổ giữa vùng quê Bắc Bộ. Điểm đến này thu hút du khách bởi sự độc đáo của các góc sống ảo. Bất kể nơi đâu, chỉ cần nhấc máy lên, bạn có thể chụp được những bức ảnh sống ảo lung linh.

Ngoài vẻ đẹp cổ xưa, làng nón Chuông còn tỏa sáng với nét đẹp văn hóa của làng nghề nón lá. Là một trong những làng nghề truyền thống của Việt Nam, khi bạn đi dạo xung quanh làng nón Chuông, bạn sẽ thấy người dân nơi đây đều làm nón lá, mang đến những kiểu dáng nón truyền thống xinh xắn của người Việt. Đây thực sự là một trải nghiệm quý báu cho bất kỳ người con Việt Nam nào.

4. Kinh nghiệm du lịch làng nghề nón Chuông

4.1 Cách di chuyển đến làng nón Chuông

Bạn có thể dễ dàng đến Làng Chuông bằng xe máy hoặc ô tô. Từ Hà Nội, bạn có thể đi theo đường quốc lộ 6 theo hướng Hoà Bình. Khi đến Chùa Hương, đi khoảng 2km đến thị trấn Kim Bài rồi rẽ phải tại ngã ba là đã đến Làng nón Chuông, nằm bên sông Đáy.

4.2 Điểm tâm gì khi tham quan làng nón Chuông Thanh Oai?

Làng nón Chuông nổi tiếng với món bánh cuốn đặc trưng, được ưa chuộng bởi cả người dân địa phương lẫn du khách. Ngoài ra, bạn cũng có thể thưởng thức món bánh đúc lạc tại chợ Chuông, một món ngon bình dị mà người dân ưa thích.

Khám phá Hà Nội - Thủ đô văn hiến với lịch sử lâu dài, nơi không chỉ có những điểm du lịch văn hóa hấp dẫn mà còn có những điểm giải trí thú vị như VinKE & Vinpearl Aquarium. VinKE không chỉ là khu vui chơi giải trí lớn mà còn là môi trường giáo dục hướng nghiệp cho trẻ em. Thêm vào đó, thủy cung Times City Vinpearl Aquarium cũng là điểm đến lý tưởng với hàng trăm loài cá và các hoạt động thú vị.

Làng nón Chuông, nằm bên sông Đáy, mang vẻ đẹp truyền thống của làng quê Bắc Bộ và sự mộc mạc của nghề sản xuất nón lá. Du khách từ xa nhớ ghé thăm làng Chuông khi đến Hà Nội để khám phá những vẻ đẹp giản dị của dân tộc và lịch sử của ngôi làng này.