Khám phá lễ hội An Hải - Di sản văn hóa từ thời kỳ Nguyễn

Tổng quan về làng An Hải Đà Nẵng

1.1. Lịch sử 400 năm hình thành làng An Hải Đà Nẵng

Làng An Hải, một điểm tham quan nổi tiếng của Đà Nẵng, trước đây thuộc xã An Phúc, huyện Diên Phước, tỉnh Quảng Nam, hiện nay là phường An Hải Tây, quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng. Với sự gìn giữ truyền thống văn hóa và lễ hội dân tộc, An Hải là một trong những ngôi làng cổ của Đà Nẵng.

Theo truyền thống dân gian, người phụ nữ đầu tiên định cư và thành lập làng An Hải Đà Nẵng được biết đến với tên gọi Bà Thân - một lưu dân từ phía Bắc vào thời kỳ của vua Lê Thánh Tông khi lập đạo Thừa tuyên Quảng Nam (năm 1471). Ban đầu họ đặt lều trại tại khu vực đất An Trung (nay là phường An Hải Tây). Ban đầu, làng An Hải chưa được gọi tên riêng, cho đến khi thời kỳ của vua Gia Long, nó mới được ghi nhận trong hệ thống địa bộ với tên gọi xã An Hải, thuộc tổng An Lưu Hạ, huyện Diên Phước, phủ Điện Bàn, dinh Quảng Nam.

Khi mới thành lập, làng An Hải chỉ có 6 dòng họ, sau đó phát triển thành 36 dòng họ khác nhau được gọi là 36 chư phái tộc. Trong suốt 400 năm lịch sử của mình, làng An Hải đã phát triển và hình thành nên nhiều phong tục tập quán đa dạng và các lễ hội truyền thống Đà Nẵng độc đáo. Thành công lớn nhất của những cư dân An Hải đầu tiên là việc xây dựng đê chống mặn, biến vùng đất nhiễm mặn ở bờ sông Hàn thành những cánh đồng lúa màu mỡ, trở thành trung tâm của 7 xã hữu ngạn sông Hàn và được các vua nhà Nguyễn cho phép xây dựng thành An Hải, cùng với thành Điện Hải ở phía tây để bảo vệ cảng biển Đà Nẵng.

Có thể bạn không biết rằng, làng An Hải cũng là nơi sinh ra một nhân vật lịch sử nổi tiếng là Thoại Ngọc Hầu – Nguyễn Văn Thoại (1761 – 1829), người đã có công trong việc xây dựng các cơ sở tín ngưỡng của làng.

1.2. Đình làng An Hải – nơi diễn ra lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Theo truyền thống, đình An Hải đã được xây dựng từ rất sớm, trước cả thời kỳ nhà Nguyễn lên ngôi (1802). Đình được xây dựng với kiến trúc 3 gian 2 chái, sử dụng kèo, mái lợp tranh, vách gỗ, sàn nhà cao hơn 2m so với mặt đất nhằm phòng tránh triều cường và lụt lội, nhưng theo thời gian đã bị hư hại. Vào năm 1827, khi Thoại Ngọc Hầu về thăm quê, ông đã tôn tạo lại các cơ sở tín ngưỡng, trong đó có đình làng, và nhân dân An Hải đã tôn vinh ông là hậu hiền của làng.

Trong năm thứ 30 của triều đại của vua Tự Đức (1877), làng An Hải đã trải qua một đợt trùng tu. Sau nhiều năm chiến tranh và hậu quả của cuộc xâm lược, vào năm 1956, cư dân đã xây dựng lại hoàn toàn ngôi đình và duy trì bảo quản chặt chẽ suốt những năm tháng sau đó.

Trong quá trình tồn tại của mình, đình An Hải đã ghi nhận nhiều sự kiện lịch sử quan trọng và đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống lại kẻ thù ngoại xâm. Cụ thể:

- Phong trào Cần Vương: làng An Hải là một trong những nơi quan trọng của phong trào dân tộc Quảng Nam (1885-1887), và đình An Hải đã trở thành trung tâm lãnh đạo của lực lượng quân đội dân tộc các xã ven sông Hàn.

- Cách mạng tháng Tám 1945: đình An Hải là nơi tập trung của các lực lượng yêu nước, các tổ chức Đảng, Đoàn hội để họp và huấn luyện chiến đấu, và là điểm xuất phát cho cuộc chiến đấu chống lại chính quyền thực dân.

-

Hiện nay, đình An Hải vẫn giữ được bốn sắc phong do các vị vua triều Nguyễn ban tặng bao gồm: 1 Sắc năm Tự Đức thứ 30 (1877), 2 Sắc năm Đồng Khánh thứ 2 (1886) và 1 Sắc năm Duy Tân nguyên niên (1907).

Đình làng An Hải, sau nhiều năm trùng tu, vẫn lưu giữ vẻ đẹp cổ kính với kiến trúc sâu sắc mang bản sắc dân tộc Việt Nam.

Lịch sử và sự phát triển của lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Vào sáng ngày 1/09/1858, quân Pháp - Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng, làng An Hải và Điện Hải bị hủy hoại nặng nề. Dù dấu vết của thành An Hải đã tan biến, nhưng những ký ức về sự kiện kháng chiến kiêu hùng của dân tộc vẫn được truyền bá dài lâu trong dân gian.

Vào năm 2000, lễ hội tại đình làng An Hải được khôi phục, gợi lại kí ức về thời kỳ hào hùng đó và từ đó trở thành một phần quan trọng của văn hóa địa phương, được bảo tồn suốt hơn 20 năm qua.

Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Thời gian tổ chức: Lễ hội tại đình làng An Hải diễn ra vào ngày thu tế, để tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ hàng năm – từ ngày mồng 10 đến mồng 11 tháng 08 âm lịch.

Địa điểm tổ chức: Lễ hội diễn ra tại đình làng An Hải, tọa lạc tại phường An Hải Tây - một ngôi đình có tuổi đời hơn 400 năm.

Đình làng An Hải lung linh với hàng trăm lá cờ trong lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Những hoạt động đặc sắc tại lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Mỗi năm, lễ hội làng An Hải Đà Nẵng đều diễn ra tại đình làng với không khí trang nghiêm và hào hùng, để ghi nhớ về lịch sử của những anh hùng dũng cảm, nhưng cũng không thiếu sự sôi động, hối hả với nhiều trò chơi, biểu diễn dân gian đậm chất văn hóa địa phương, thu hút đông đảo người dân bản địa và du khách từ khắp nơi tìm hiểu và tham gia.

4.1 Phần lễ cúng

Trước hết, cư dân trong làng tổ chức lễ cúng theo nghi thức truyền thống để tôn vinh những giá trị tốt đẹp của dân tộc. Phần lễ bắt đầu bằng chương trình thỉnh văn khai mạc diễn ra trọng thể tại đình làng, với sự tham dự đông đảo của mọi người, tất cả đều giữ tư thế nghiêm túc.

Sau khi kết thúc phần diễn văn này, mọi người sẽ tập trung ra bờ sông để xem và cổ vũ cho cuộc thi lắc thúng – một môn thể thao đặc biệt chỉ có ở cộng đồng cư dân ven biển.

Nghi thức khai mạc trọng đại trong phần lễ của lễ hội làng An Hải Đà Nẵng

Người dân tham gia đều trang phục lịch sự và thái độ rất nghiêm túc

Mọi người cũng chuẩn bị các vật phẩm cúng khi thực hiện nghi lễ

Tất cả các vận động viên tham gia cuộc thi kéo co đều sẵn lòng chiến đấu hết mình

Hát tuồng là một trong những hoạt động được nhiều người dân ưa thích nhất