(Mytour) Nguồn gốc của ông bình vôi không phải ai cũng nắm rõ - đây là một món đồ đã rất quen thuộc với người Việt từ lâu đời.
Bình vôi - vật dụng không thể thiếu trong thói quen ăn trầu của người xưa, luôn mang một phong cách đặc trưng rất Việt Nam, dù tục ăn cau trầu vôi đã lan rộng khắp Đông Nam Á.
Tại Việt Nam, bình vôi được tôn sùng với tên gọi Ông; Ông Vôi hoặc Ông Bình Vôi - như một vị thần, được đặt trang trọng trên khay, ô, tráp, hộp, quả hộp, hoặc cơi cau trầu trên sập gụ hoặc bàn giữa nhà.
Dù được kính trọng, bình vôi không được đặt trên bàn thờ tổ tiên, hương án, bàn thờ Thành hoàng, Tổ đình, hay bàn Phật. Bình vôi có vai trò quan trọng chỉ trong phạm vi gia đình - giống như Ông Táo, Vua Bếp - liên quan đến các hoạt động trong nhà.
Huyền thoại về ông bình vôi
Có nhiều truyền thuyết về nguồn gốc ông bình vôi, nhưng câu chuyện sau đây được nhiều người biết đến:
Xưa kia, có một người ăn trộm sống qua ngày vì tuổi già không còn khả năng tự kiếm tiền như trước. Ông ta thậm chí còn trộm cả lư hương, chân đèn, chuông, tượng đồng từ chùa.
Các sư biết rõ kẻ trộm là ai nhưng nhà Phật không muốn dùng ác báo ác. Kẻ trộm càng lộng hành, tiếp tục lấy đồ này đến đồ khác, trong khi các sư đành để mặc cho ông ta.
Xưa kia, có một người ăn trộm sống qua ngày vì tuổi già không còn khả năng tự kiếm tiền như trước. Ông ta thậm chí còn trộm cả lư hương, chân đèn, chuông, tượng đồng từ chùa.
Các sư biết rõ kẻ trộm là ai nhưng nhà Phật không muốn dùng ác báo ác. Kẻ trộm càng lộng hành, tiếp tục lấy đồ này đến đồ khác, trong khi các sư đành để mặc cho ông ta.
Ngày qua ngày, khi sức lực đã cạn kiệt, ông cảm thấy đầy hối tiếc và quyết định tìm đến sư cụ để thú tội:
- Thưa sư cụ, suốt đời tôi chỉ biết ăn trộm, đốt nhà, giết người, tội lỗi chất chồng, tôi không biết cách nào để chuộc lỗi, xin Phật tổ từ bi cứu giúp. Lần này tôi sẽ hoàn toàn nghe theo và làm theo chỉ dạy của sư cụ.
Với lòng đầy sự căm ghét, sư cụ khuyên tên trộm già vào lúc sáng sớm khi chưa có ai, leo lên ngọn cây đa trước cổng chùa, chắp tay niệm Phật ba lần rồi nhảy xuống. Ngay lập tức, Phật sẽ dùng lưới nhiệm màu cứu vớt ông về cõi cực lạc.
Lão trộm tin vào lời sư cụ và vào sáng hôm sau, ông cố gắng trèo lên ngọn cây đa cao chót vót, làm theo lời sư cụ, lớn tiếng niệm “Mô Phật” ba lần rồi nhảy vào khoảng không.
Người đã xúi giục tên trộm tìm cái chết lén lút quan sát từ cửa chùa, mong chứng kiến kẻ mình ghét thực hiện theo lời mình khuyên. Thế nhưng, điều kỳ lạ là khi lão trộm vừa nhảy khỏi ngọn cây đa, một dải lụa đỏ từ đâu như có bàn tay vô hình ném vào giữa người lão rồi từ từ nâng lên trời.
Nhìn thấy cảnh tượng này, nhà sư cảm thấy băn khoăn, ao ước được lên cõi Niết Bàn như lão trộm. Ông tự hỏi tại sao lão ta, dù chỉ làm điều ác, vẫn được Phật cứu giúp lên Niết Bàn, còn mình, dù đã khổ hạnh tụng kinh niệm Phật nhiều năm, lại chẳng được gì?
Nghĩ vậy, một sáng sớm, nhà sư cũng trèo lên ngọn cây đa trước chùa và làm theo cách mình đã dạy tên trộm. Tuy nhiên, trái ngược với mong đợi, khi nhà sư nhảy xuống, một cành cây đã xuyên thủng bụng ông và không có ai cứu giúp.
Khi người ta hạ xác nhà sư xuống, bụng ông đã sưng lên và có một lỗ lớn nơi cành cây xuyên qua. Vì sự thù hận và lòng tham, nhà sư bị biến thành bình vôi. Miệng bình là chỗ bị cành cây đâm thủng và cái vòi là cành cây đó.
Thân bình to lớn là bụng nhà sư sưng phình. Vôi trong bình có mùi cay nồng như lòng thù hận. Màu đỏ ở miệng bình là máu từ vết thương do cành cây gây ra.
Nhà sư này bị hóa kiếp thành bình vôi, ngày ngày phải chịu khổ hình khi người ta ngoáy moi tận ruột lấy vôi để ăn trầu.
Nghĩ vậy, một sáng sớm, nhà sư cũng trèo lên ngọn cây đa trước chùa và làm theo cách mình đã dạy tên trộm. Tuy nhiên, trái ngược với mong đợi, khi nhà sư nhảy xuống, một cành cây đã xuyên thủng bụng ông và không có ai cứu giúp.
Khi người ta hạ xác nhà sư xuống, bụng ông đã sưng lên và có một lỗ lớn nơi cành cây xuyên qua. Vì sự thù hận và lòng tham, nhà sư bị biến thành bình vôi. Miệng bình là chỗ bị cành cây đâm thủng và cái vòi là cành cây đó.
Thân bình to lớn là bụng nhà sư sưng phình. Vôi trong bình có mùi cay nồng như lòng thù hận. Màu đỏ ở miệng bình là máu từ vết thương do cành cây gây ra.
Nhà sư này bị hóa kiếp thành bình vôi, ngày ngày phải chịu khổ hình khi người ta ngoáy moi tận ruột lấy vôi để ăn trầu.
Bình vôi bắt nguồn từ thói quen ăn trầu
Các bình vôi thường có hình dạng tròn bẹp, với một lỗ ở vai bình làm miệng, chân có đế và quai xách trên đỉnh. Phần lớn bình vôi được làm bằng gốm, nhưng cũng có thể làm bằng kim loại.
Vì vậy, bình vôi thường được đặt ở những vị trí trang trọng và được bảo quản rất cẩn thận. Nếu bình vôi bị hư hỏng hoặc sứt mẻ, người ta không vứt bỏ mà thường treo nó ở gốc cây đa hoặc đặt lên mộ của tổ tiên.
Sau một thời gian dài sử dụng, bình vôi có thể bị đặc ruột do vôi bị đóng cứng và không còn sử dụng được nữa. Khi đó, bình vôi sẽ được xử lý giống như những bình vôi bị sứt mẻ.
Những người say rượu chỉ cần lấy một ít vôi từ bình vôi và bôi lên gan bàn chân hoặc gan bàn tay. Nếu đất đai nhà ai xáo trộn hoặc nhà mới xây, người ta sẽ dùng vôi từ bình vôi để vẽ một mũi tên đang ở tư thế căng, nhằm đẩy lùi tà ma.
Trước khi có điện, trong thời kỳ sau chiến tranh, người ta sợ những linh hồn ma quái, nên thường dùng vôi từ bình vôi để bôi lên trán khi ra ngoài như một cách bảo vệ. Những ai chưa yên tâm có thể mang theo cả bình vôi như một sự bảo vệ thêm.
Với những công dụng phong phú, chiếc bình vôi đã trở thành một vật dụng thiêng liêng qua nhiều thế hệ, được nhân cách hóa và thần thánh hóa thành “ông bình vôi”.
Bình vôi không chỉ là một tín ngưỡng đặc trưng của văn hóa Việt Nam mà còn được coi như một vị thần quản lý mọi việc trong gia đình, bảo vệ gia đình khỏi ma quỷ và giữ cho các đồ vật ở đúng vị trí của chúng.
Chúng được xem là vật phẩm phong thủy có khả năng xua đuổi tà ma, gió độc và giữ gìn tài lộc cho gia đình. Đó có thể là lý do nhiều nơi không dám vứt bỏ bình vôi mà mang ra cây đa đầu làng để thờ cúng cùng với các bình vôi của gia đình khác khi vôi trong bình đã đóng bánh.
Dù tục ăn trầu đã dần mai một, một số gia đình Việt vẫn giữ bình vôi trong nhà như một vật phẩm phong thủy, với mong muốn đem lại tài lộc. Những bình vôi cổ xưa trở thành đối tượng sưu tầm quý giá, được nhiều người yêu thích đồ cổ săn lùng...
(Tổng hợp)
Dù tục ăn trầu đã dần mai một, một số gia đình Việt vẫn giữ bình vôi trong nhà như một vật phẩm phong thủy, với mong muốn đem lại tài lộc. Những bình vôi cổ xưa trở thành đối tượng sưu tầm quý giá, được nhiều người yêu thích đồ cổ săn lùng...
(Tổng hợp)