Buzz
1. Phân tích bài thơ 'Câu cá mùa thu' (Thu điếu) – Mẫu 1
Nguyễn Khuyến, như một dấu ấn của văn học cổ điển, khẳng định sức ảnh hưởng sâu sắc của văn học trung đại trong giai đoạn cuối của hàng chục thế kỷ. Ông đã để lại cho quê hương và đất nước một di sản văn chương phong phú và đồ sộ. Được biết đến như là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam, Nguyễn Khuyến viết nhiều bài thơ về vẻ đẹp làng quê, đặc biệt là chùm thơ thu, trong đó có bài thơ 'Thu điếu' (Câu cá mùa thu).
Bài thơ 'Thu điếu' được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, với ngôn từ tinh tế và hình tượng biểu cảm. Cảnh thu và bầu trời thu của làng quê Việt Nam hiện lên rực rỡ và tuyệt đẹp qua ngòi bút tài hoa của Nguyễn Khuyến.
Ao thu lạnh lẽo với nước trong veo
Một chiếc thuyền câu nhỏ bé cô đơn
Nhà thơ dường như không mặn mà với việc câu cá, mà bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mùa thu. Ngay từ câu đầu, ông đã gọi ao của mình là 'ao thu', và với sự lạnh lẽo và trong vắt của nước, rõ ràng đây không phải là môi trường lý tưởng cho câu cá. Nhà thơ hoàn toàn hòa mình vào cảnh sắc mùa thu, một khung cảnh trong trẻo và tĩnh lặng đến tuyệt đối, với nước trong vắt, bầu trời xanh thẳm và vắng vẻ. Chỉ những ai thật tinh tế mới nhận thấy những chi tiết nhỏ nhặt, làm nổi bật sự trong sáng và yên bình của cảnh vật.
Sóng biếc lăn tăn theo làn hơi gợn nhẹ
Lá vàng trước gió khẽ bay lượn.
Màu xanh biếc của sóng hòa quyện với sắc vàng của lá, tạo nên bức tranh quê đơn sơ nhưng đầy mê hoặc. Nghệ thuật trong phần thực rất tinh tế, lá vàng và sóng biếc, sự chuyển động nhẹ nhàng của lá bay đồng điệu với gợn sóng. Tản Đà đã ca ngợi từ 'vèo' trong thơ Nguyễn Khuyến, cho rằng trong suốt cuộc đời thơ của mình, chỉ có vài câu thơ đạt được sự tinh tế như trong bài 'Cảm thu, tiễn thu'.
Lá rụng bay vèo đầy sân
Tầng mây lững lờ trên nền trời xanh thẳm
Con ngõ trúc quanh co, vắng vẻ khách qua.
Không gian mở rộng với bức tranh thu thêm chiều sâu của bầu trời xanh thẳm, những tầng mây nhẹ nhàng trôi theo chiều gió. Trong thơ của Nguyễn Khuyến, sắc trời thu luôn được miêu tả là xanh ngắt. Ở bài 'Thu vịnh', ông viết 'Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao', ở 'Thu ẩm' là 'Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt', và trong 'Thu điếu' là 'Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt.'
Màu xanh ngắt mang đến sự sâu lắng và thăm thẳm. Trời thu không có mây xám mà xanh ngắt, tạo ra một không gian rộng lớn và sâu thẳm. Màu xanh này gợi ra cảm giác tĩnh lặng và xa xăm, phản ánh cái nhìn của nhà thơ và người câu cá. Ông lão lơ đãng quan sát xung quanh, thấy xóm làng vắng vẻ, con đường quanh co vắng bóng người.
Con ngõ trúc quanh co, không một bóng người
Cảnh vật yên bình, thoáng chút nỗi buồn hiu hắt. Người câu cá như đang đắm chìm trong giấc mộng mùa thu. Mọi thứ từ mặt nước 'ao thu lạnh lẽo', chiếc thuyền nhỏ bé, sóng biếc, lá vàng, đến tầng mây lơ lửng và ngõ trúc... đều hiện lên với nét vẽ, màu sắc và âm thanh đầy bâng khuâng, gần gũi với tâm hồn người Việt.
Thời gian dường như trôi chậm lại trong không gian tĩnh lặng ấy, và tư thế ngồi câu của ông cũng như ngừng lại trong thời gian.
Dựa gối, buông cần, thời gian trôi qua chẳng thấy cá.
Cá không thấy đớp động dưới chân bèo
Tư thế tựa gối, buông cần phản ánh sự chờ đợi mòn mỏi của người câu cá. Trong truyền thống văn học, câu cá không chỉ là việc đợi thời cơ mà còn tượng trưng cho việc chờ đợi cơ hội hoặc người xứng đáng. Câu cá thường được dùng để từ chối việc làm quan, đồng thời thể hiện sự tĩnh lặng và cao quý. Bài thơ 'Thu điếu' cũng thể hiện khát vọng thanh cao của một tâm hồn nghệ sĩ, với âm thanh cá đớp động gợi lên cảm giác mơ hồ và xa vắng.
'Câu cá mùa thu' là một tác phẩm đặc sắc của Nguyễn Khuyến, miêu tả cảnh mùa thu quê hương qua những gam màu tinh tế và nét vẽ sắc sảo. Âm thanh của lá rơi trong gió thu và tiếng cá đớp động chân bèo tạo nên âm hưởng thu giản dị, gần gũi, khơi dậy trong lòng người những hoài niệm đẹp về quê hương.
2. Phân tích bài thơ 'Câu cá mùa thu' (Thu điếu) – Mẫu 2
Nguyễn Khuyến nổi tiếng với những bài thơ về mùa thu, như 'Thu điếu', 'Thu vịnh', và 'Thu ẩm'. Chùm thơ mùa thu của ông đã khẳng định ông là một trong những nhà thơ hàng đầu viết về mùa thu. Những câu thơ của ông nhẹ nhàng, dễ đi vào lòng người, và 'Thu điếu' là một trong ba bài thơ đặc sắc nhất về mùa thu trong văn học Việt Nam.
Nguyễn Khuyến, được biết đến như một nhà thơ của làng quê Việt Nam, đã để lại dấu ấn đặc biệt với ba bài thơ mùa thu, trong đó 'Thu điếu' là một tác phẩm tiêu biểu. Những bài thơ này không chỉ miêu tả vẻ đẹp của mùa thu mà còn trở thành những bức tranh mùa thu độc đáo trong văn học Việt Nam. Chúng tái hiện hình ảnh chân thực của làng quê, ao hồ và mặt nước, gần gũi và thân thuộc với cuộc sống người Việt.
Ao thu lạnh lẽo với nước trong veo
Chiếc thuyền câu nhỏ bé tẻo teo
Bài thơ mở đầu bằng việc hòa quyện giữa con người và cảnh vật. Những hình ảnh như 'ao', 'nước trong veo', và 'chiếc thuyền câu' rất quen thuộc ở làng quê, nhưng qua cái nhìn của nhà thơ, chúng mang một linh hồn riêng biệt. 'Ao thu lạnh lẽo nước trong veo' phản ánh sự hòa quyện giữa mùa thu và cái lạnh đặc trưng của mùa này, cho phép người đọc cảm nhận mùa thu một cách rõ nét. Hình ảnh 'chiếc thuyền câu bé tẻo teo' xuất hiện nhỏ bé giữa cảnh sắc mùa thu rộng lớn, như một nét chấm trong bức tranh khổng lồ.
Sóng xanh theo làn hơi lăn tăn nhẹ
Lá vàng trước gió nhẹ nhàng lướt đi.
Tiếp theo là hình ảnh những con sóng trong thơ của Nguyễn Khuyến. Những con sóng không dữ dội mà lại êm ả, 'theo làn hơi gợn tí', phản ánh sự bình yên của bức tranh làng quê. Màu vàng của lá làm nổi bật sắc thái của cảnh vật, màu vàng đặc trưng của mùa thu. Sự chuyển động của lá vàng, với động từ 'vèo', tạo nên hiệu ứng động cho bức tranh mùa thu. Nghệ thuật tinh tế của phần thực với sự hòa quyện giữa lá vàng và sóng biếc làm tăng thêm vẻ đẹp của bức tranh. Cách phối vần ở cuối mỗi câu làm cho không gian vừa tĩnh lặng lại vừa thu hẹp, làm nổi bật tâm điểm của bài thơ.
Tầng mây lơ lửng trên nền trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co vắng vẻ không bóng người
Nguyễn Khuyến mở rộng bức tranh mùa thu đến tận chân trời. Hình ảnh 'tầng mây' và 'trời' không chỉ chân thực mà còn mang màu sắc đặc biệt, với 'tầng mây lơ lửng' và 'trời xanh ngắt', tạo ra một không gian rộng lớn, mênh mông, vừa cao vừa xa.
Ngõ trúc quanh co vắng bóng khách
Hình ảnh tre, trúc gắn bó với tranh làng quê Việt Nam được Nguyễn Khuyến khéo léo sử dụng trong thơ của mình. Thay vì chọn những hình ảnh lạ, ông chọn những nét quen thuộc, tạo nên sự êm đềm và nỗi buồn cô tịch của mùa thu. Cảnh vật từ ao thu lạnh lẽo, thuyền câu nhỏ bé, sóng biếc, lá vàng đến tầng mây lơ lửng và ngõ trúc đều mang nét bâng khuâng, gần gũi, thân thuộc. Thời gian dường như ngừng lại trong không gian tĩnh mịch ấy, và tư thế ngồi câu của người câu cá cũng trở nên bất động theo thời gian.
Tựa gối, ôm cần câu, lâu chẳng thấy cá
Tiếng cá đớp động dưới chân bèo
Tư thế tựa gối ôm cần câu kết hợp với âm thanh của cá đớp dưới chân bèo tạo nên cảm giác yên bình, khiến người đọc như muốn trở về với không gian làng quê và tận hưởng mùa thu thư thái.
“Thu điếu” là một tác phẩm thơ mùa thu đặc sắc với phong cách tả cảnh ngụ tình độc đáo. Mùa thu quê hương được vẽ lên bằng những gam màu tinh tế và những đường nét sắc sảo, tạo nên một bức tranh hài hòa. Âm thanh từ các yếu tố trong cảnh vật cũng được tác giả cảm nhận một cách tinh tế, mang đến một hồn thơ độc đáo qua những hình ảnh bình dị và quen thuộc.
3. Cảm nhận về bài thơ Câu cá mùa thu (Thu điếu) – Mẫu 3
Nguyễn Khuyến, được biết đến như là 'Nhà thơ của làng cảnh Việt Nam', đã mang đến một hình ảnh làng quê Bắc Bộ thật yên bình và thơ mộng qua ngòi bút tinh tế và tình yêu sâu sắc của ông. Trong sự nghiệp của ông, nổi bật nhất là bộ ba bài thơ mùa thu: Thu điếu, thu ẩm, thu vịnh. Trong đó, bài thơ Câu cá mùa thu (Thu ẩm) được xem là tiêu biểu nhất cho thơ mùa thu của làng cảnh Việt Nam, thể hiện rõ nét qua bốn câu đầu của bài.
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến mở ra một không gian rộng lớn với những hình ảnh đặc trưng của vùng chiêm trũng Bắc Bộ.
Ao thu lạnh lẽo với mặt nước trong veo
Chiếc thuyền câu nhỏ xíu
Cảnh thu được nhà thơ cảm nhận từ nhiều góc độ khác nhau, từ xa đến gần, từ thấp đến cao, tạo nên một bức tranh mùa thu ấn tượng và sinh động. Trong không gian rộng lớn với hơi lạnh của 'ao thu', chiếc thuyền câu nhỏ nhắn 'bé tẻo teo' như một điểm nhấn đặc biệt. Từ 'lạnh lẽo' diễn tả cái lạnh của ao nước mùa thu, trong khi 'trong veo' làm nổi bật sự tinh khiết của nước. Câu thơ 'Ao thu lạnh lẽo nước trong veo' đã khắc họa không khí se lạnh và không gian tĩnh lặng đặc trưng của mùa thu Bắc Bộ.
Trong nền thiên nhiên thanh bình và tĩnh lặng, sự hiện diện của chiếc thuyền câu nhỏ bé càng làm nổi bật vẻ yên tĩnh của không gian. Số từ 'một chiếc' kết hợp với từ láy 'tẻo tẹo' mang đến ấn tượng nhỏ bé một cách tuyệt đối.
Chỉ với vài đường nét tinh tế, Nguyễn Khuyến đã khắc họa bức tranh mùa thu Bắc Bộ với những đặc trưng riêng biệt, vừa giản dị, gần gũi, vừa mới mẻ và độc đáo. Hai câu đề nổi bật đặc điểm thời tiết và không khí mùa thu, với cái se lạnh của thời tiết và sự tĩnh lặng của không gian.
Sóng xanh nhấp nhô theo làn hơi
Lá vàng lướt nhẹ trước gió
Trong hai câu thơ thực, nhà thơ tập trung vào việc khắc họa những nét đẹp sinh động của mùa thu qua hình ảnh sóng biếc và lá vàng. Những chuyển động nhẹ nhàng như 'hơi gợn tí' và 'khẽ đưa vèo' của sóng và lá đòi hỏi sự tinh tế để nhận ra. Nguyễn Khuyến đã thể hiện sự nhạy cảm cao độ khi cảm nhận được những biến chuyển tinh tế của thiên nhiên, từ làn sóng lăn tăn trên mặt nước đến sự rung rinh nhẹ nhàng của lá.
Bằng cách kết hợp những hình ảnh gần gũi và nghệ thuật đối hoàn hảo, Nguyễn Khuyến đã tạo nên sự kết nối hài hòa giữa các yếu tố: gió thổi làm sóng khẽ gợn và lá bay nhẹ nhàng. Các từ ngữ như 'biếc', 'vàng', 'tí', 'khẽ', 'vèo' được sử dụng rất hiệu quả trong hai câu thực, không chỉ làm rõ màu sắc và âm thanh của bức tranh thu mà còn làm cho cảnh vật trở nên sống động và gợi cảm với những chuyển động tinh tế.
4. Cảm nhận về bài thơ Câu cá mùa thu (Thu điếu) – Mẫu 4
Nguyễn Khuyến, được biết đến như nhà thơ của làng cảnh Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm với nhiều bài thơ về quê hương. Trong đó, chùm thơ thu của ông, bao gồm các bài Thu điếu (Câu cá mùa thu), Thu vịnh và Thu ẩm, nổi bật với sự thể hiện tình yêu quê hương qua hình ảnh mùa thu. Bài thơ Thu điếu đặc biệt được Xuân Diệu coi là hình mẫu tiêu biểu cho thơ mùa thu của làng cảnh Việt Nam, miêu tả một cách đặc sắc cảnh mùa thu và tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu quê hương.
Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật với ngôn ngữ tinh tế và hình ảnh biểu cảm. Cảnh sắc mùa thu và bầu trời làng quê Việt Nam hiện lên qua những nét vẽ tuyệt đẹp dưới tài năng của Nguyễn Khuyến.
Ao thu lạnh lẽo, nước trong vắt
Chiếc thuyền câu nhỏ bé tẻo teo
Nhà thơ không thực sự quan tâm đến việc câu cá mà bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của mùa thu. Ngay từ câu thơ đầu tiên, nhà thơ đã gọi ao là ao thu, với vẻ lạnh lẽo và nước trong vắt, chứng tỏ đó là cảnh thu chứ không phải là nơi thích hợp để câu cá. Cảm xúc của nhà thơ hoàn toàn hòa mình vào vẻ đẹp mùa thu, nơi cảnh vật như trong và tĩnh lặng tuyệt đối: nước trong vắt, trời xanh, khách vắng lặng. Giác quan nhạy bén của nhà thơ chỉ nhận ra được những chi tiết nhỏ nhặt, tinh tế, càng làm nổi bật sự trong sáng và tĩnh lặng của khung cảnh đầy màu sắc.
Sóng biếc lăn tăn theo hơi gợn nhẹ
Lá vàng trước gió nhẹ nhàng bay lượn.
Màu xanh biếc của sóng hòa quyện với sắc vàng của lá tạo nên một bức tranh quê giản dị mà tuyệt đẹp. Nghệ thuật miêu tả trong phần thực rất tinh tế, sự tương phản giữa lá vàng và sóng biếc, tốc độ bay nhẹ nhàng của lá tương ứng với những gợn sóng nhỏ. Nhà thơ Tản Đà đã hết lời khen ngợi chữ 'vèo' trong thơ của Nguyễn Khuyến, cho rằng một đời thơ của ông có lẽ cũng khó tìm được câu thơ vừa ý như trong bài Cảm thu, tiễn thu.
Lá bay vèo phủ đầy sân
Tầng mây lơ lửng giữa bầu trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co, vắng vẻ khách qua.
Không gian được mở rộng với bầu trời thu xanh ngắt và những tầng mây lững lờ trôi theo gió nhẹ. Trong các bài thơ thu, Nguyễn Khuyến đã khắc họa sắc trời thu là màu xanh ngắt. Ở bài Thu vịnh, ông viết 'Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao'; ở Thu ẩm, là 'Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt'; và ở Thu điếu, là 'Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt.'
Màu xanh ngắt thể hiện độ sâu và sự thăm thẳm của bầu trời thu. Không phải là màu xám mà là xanh ngắt, gợi ra cái sâu lắng của không gian, cái nhìn xa vời của người thơ và ông lão câu cá. Ông lão lơ đãng nhìn quanh làng quê vắng lặng, con đường quanh co không bóng người.
Ngõ trúc quanh co, vắng vẻ khách qua
Cảnh vật yên bình, mang chút nỗi buồn cô quạnh. Người câu cá như lạc vào giấc mộng thu. Tất cả từ mặt nước 'ao thu lạnh lẽo' đến 'chiếc thuyền câu bé tí teo', từ 'sóng biếc' đến 'lá vàng', từ 'tầng mây lơ lửng' đến 'ngõ trúc'... đều hiện lên với những đường nét, màu sắc và âm thanh man mác, gần gũi với người Việt Nam.
Thời gian trôi qua trong không gian tĩnh lặng ấy, tư thế ngồi câu của ông như cũng ngừng lại trong dòng thời gian.
Tựa gối, bỏ cần câu, thời gian trôi qua trong sự chờ đợi không có kết quả
Cá không xuất hiện, không có sự động đậy dưới chân bèo
Tư thế 'tựa gối buông cần' phản ánh sự chờ đợi mòn mỏi của người câu cá. Trong truyền thống, việc câu cá không chỉ là đợi thời cơ mà còn là cách từ chối sự nghiệp quan trường, coi câu cá như là câu người, câu sự vắng lặng, câu một tâm hồn thanh cao. Âm thanh của cá đớp nước dưới chân bèo gợi lên sự xa vắng và mơ hồ, như đánh thức những cảm xúc sâu lắng.
Bài thơ 'Câu cá mùa thu' của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm tuyệt vời miêu tả cảnh sắc mùa thu với sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc và âm thanh. Những gam màu và nét vẽ tinh tế tái hiện vẻ đẹp thu quê hương, từ tiếng lá rơi trong gió thu đến âm thanh cá đớp động dưới chân bèo. Tất cả đều gợi nhớ về vẻ đẹp đơn sơ và bình dị của đồng quê.
5.Cảm nhận về bài thơ 'Câu cá mùa thu' (Thu điếu) – Mẫu 5
Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ vĩ đại của Việt Nam, nổi tiếng với những tác phẩm phản ánh sâu sắc tình yêu quê hương và cuộc sống nông thôn. Thơ của ông thường gắn liền với hình ảnh vùng quê Nam Bộ, thể hiện lòng yêu nước, tình cảm gia đình, và sự châm biếm tầng lớp thống trị cùng thực dân xâm lược. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bài thơ 'Câu cá mùa thu', thể hiện vẻ đẹp mùa thu và những cảm xúc tinh tế của tác giả về mùa thu đất nước.
Mở đầu bài thơ, tác giả giới thiệu một cái nhìn bao quát về cảnh sắc mùa thu:
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”
Bài thơ mở ra từ một cái nhìn tổng quát, từ hình ảnh chiếc thuyền câu nhỏ bé trên mặt ao, lên bầu trời, rồi lại quay về cảnh vật quen thuộc quanh ao. Từ không gian hẹp của ao thu, với nước trong vắt và lạnh lẽo, mở ra một bức tranh mùa thu rộng lớn. Chiếc thuyền nhỏ giữa không gian thu mênh mông càng làm nổi bật sự cô đơn và nhỏ bé của nó trong khung cảnh mùa thu bao la.
Hai câu thơ tiếp theo miêu tả không gian thu yên ả và ẩn chứa chút u sầu.
“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”
Những cụm từ “hơi gợn tí” và “khẽ đưa vèo” thể hiện sự chuyển động nhẹ nhàng, gần như tĩnh lặng, tạo nên một không khí yên bình. Sự hòa quyện giữa “sóng biếc” và “lá vàng” thật hài hòa. Cơn gió thu thổi nhẹ làm sóng nước gợn lên những vòng tròn nhỏ, đồng thời làm chiếc lá vàng khẽ rơi.
Câu thơ thứ ba tiếp tục làm sáng tỏ bức tranh mùa thu:
“Tầng mây lơ lửng trên bầu trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co không một bóng khách”
Bầu trời mùa thu xanh ngắt nhưng toát lên một nỗi buồn sâu thẳm. Con đường làng vắng lặng, không có một âm thanh nào, không gian tĩnh mịch như đang bao phủ tất cả. Cảnh sắc làng quê tuy trong trẻo nhưng tĩnh lặng, phản ánh tâm trạng trăn trở của người chứng kiến. Cảnh thu mở rộng với bầu trời cao xanh và những đám mây lơ lửng. Màu xanh ngắt gợi cảm giác sâu thẳm và yên tĩnh, cùng với hình ảnh “ngõ trúc quanh co” càng làm nổi bật sự tĩnh mịch của mùa thu nơi thôn quê. Và giữa không gian ấy, người đang câu cá nhận ra:
“Tựa gối ôm cần mãi chẳng thấy
Cá đâu đớp động dưới chân bèo”
Tiếng cá đớp động dưới chân bèo không phải là dấu hiệu cá cắn câu, mà là âm thanh hiếm hoi làm nổi bật sự tĩnh lặng của cảnh vật. Nhà thơ không tập trung vào việc câu cá mà sử dụng hoạt động này để cảm nhận trọn vẹn mùa thu. Sự yên tĩnh trong tâm hồn tác giả phản ánh qua độ trong veo của nước, sóng gợn nhẹ và lá rơi khe khẽ. Tiếng động duy nhất của bài thơ, cá đớp mồi, dù nhỏ bé nhưng lại làm nổi bật sự cô quạnh và u uẩn trong lòng thi nhân.
Bài thơ ‘Câu cá mùa thu’ là một tác phẩm sâu sắc và ý nghĩa, thể hiện không gian mùa thu ảm đạm và buồn, qua đó phản ánh tâm trạng lo toan của con người.
6.Cảm nhận ‘Câu cá mùa thu’ (Thu điếu) chọn lọc – Mẫu 6
Trong văn học Việt Nam, với phong cách thơ giản dị, Nguyễn Khuyến đã khắc họa những mùa thu vĩnh cửu trong các tác phẩm về quê hương. ‘Câu cá mùa thu’ là một bài thơ Nôm nổi bật của ông, thể hiện rõ tài năng của ‘Tam Nguyên Yên Đổ’. Nhà thơ Xuân Diệu đã khen ngợi ba bài thơ mùa thu của Nguyễn Khuyến, trong đó có ‘Thu vịnh’, ‘Thu điếu’, và ‘Thu ẩm’. Bằng tình yêu thiên nhiên và sự nhạy cảm với cảnh vật, tác giả đã tạo ra bức tranh mùa thu độc đáo, mang đậm màu sắc dân dã và nỗi buồn, đại diện cho thơ mùa thu của làng cảnh Việt Nam.
Bức tranh thu trong ‘Câu cá mùa thu’ được hiện lên qua vẻ đẹp bình dị, tĩnh lặng và trong trẻo. Tác giả đã khéo léo sử dụng các yếu tố thiên nhiên đặc trưng của làng quê Bắc Bộ để làm nổi bật sự trong trẻo và sự sống động của mùa thu.
‘Ao thu lạnh lẽo, nước trong veo,’
‘Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo,’
‘Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,’
‘Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo’
Vẻ đẹp tinh khiết và nhẹ nhàng của mùa thu hiện lên qua những sắc thái nhẹ nhàng như ‘nước trong veo’, ‘sóng biếc’, ‘trời xanh ngắt’, và ‘lá vàng’. Bức tranh mùa thu không chỉ thể hiện qua sự hòa quyện màu sắc mà còn qua nét sống động. Với sự cảm nhận sâu sắc và quan sát tỉ mỉ, tác giả đã thành công trong việc khắc họa sự chuyển động nhẹ nhàng của thiên nhiên qua những cơn sóng biếc ‘hơi gợn tí’ và lá vàng ‘khẽ đưa vèo’. Những biến chuyển này đều mang đậm dấu ấn mùa thu. Đặc biệt, âm thanh của cá ‘đớp động dưới chân bèo’ ở cuối bài thơ làm nổi bật vẻ đẹp tĩnh lặng và trong trẻo của mùa thu, đồng thời chứng tỏ tài năng của Nguyễn Khuyến trong việc sử dụng biện pháp ‘lấy động tả tĩnh’.
Ngồi tựa gối, ôm cần mà không bắt được cá,
Cá đâu lại động dưới chân bèo,
Bức tranh thu của Nguyễn Khuyến mang đậm nỗi buồn man mác, thể hiện rõ mùa thu qua những cơn gió se lạnh. Không gian được mở rộng theo cả chiều cao lẫn chiều sâu. Với tình yêu thiên nhiên và tâm hồn nhạy cảm, tác giả đã khắc họa cảnh thu qua các góc nhìn khác nhau. Khung cảnh mùa thu hiện lên từ nhiều hướng, từ chiếc ‘thuyền câu bé tẻo teo’ đến ‘ao thu’ và cao lên với những ‘tầng mây lơ lửng’. Từ khoảng không rộng lớn của ‘trời xanh ngắt’, góc nhìn tiếp tục hướng về không gian hẹp của chiếc thuyền thu và ao thu. Trong khoảng không ‘Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt’, bức tranh tĩnh lặng của thiên nhiên đã được bao phủ bởi nỗi buồn nhẹ nhàng và sự vắng vẻ ‘Ngõ trúc quanh co khách vắng teo’. Qua cách cảm nhận tinh tế của cụ Tam Nguyên Yên Đổ, ‘hồn thu’ với sự buồn man mác đã thấm đượm vào từng khoảnh khắc.
Bức tranh mùa thu với vẻ đẹp bình dị, trong trẻo và nỗi buồn nhẹ nhàng phản ánh hình tượng nhân vật trữ tình, hiện lên qua tình yêu thiên nhiên mãnh liệt và những nỗi buồn chất chứa trong tâm trạng. Đó chính là tiếng lòng yêu nước thầm kín nhưng chân thành, da diết của cụ Tam Nguyên Yên Đổ trước tình cảnh đất nước thời bấy giờ.
7. Cảm nhận về bài thơ ‘Câu cá mùa thu (Thu điếu)’ – Mẫu 7
Nhắc đến nhà thơ Nguyễn Khuyến, người ta thường gọi ông là nhà thơ của vùng quê Việt Nam, bởi ông đã sáng tác nhiều bài thơ tuyệt vời về cảnh làng quê. Đặc biệt, trong chùm thơ thu của ông, bài thơ ‘Thu điếu’ nổi bật.
Ao thu trong vắt và lạnh lẽo,
Một chiếc thuyền câu nhỏ bé lạc lõng,
Sóng biếc lăn tăn theo hơi gợn nhẹ,
Lá vàng trước gió nhẹ nhàng bay lượn.
Những tầng mây lơ lửng trên nền trời xanh thẳm,
Ngõ trúc quanh co, vắng bóng khách qua lại,
Ngồi tựa gối, buông cần câu, mãi không được cá,
Cá đâu lại động dưới chân bèo xanh,
Chùm thơ gồm ba bài: ‘Thu vịnh’, ‘Thu ẩm’, và ‘Thu điếu’. Mỗi bài đều thể hiện vẻ đẹp và tình cảm sâu lắng về quê hương. Đặc biệt, ‘Thu điếu’ được nhà thơ Xuân Diệu khen ngợi là tiêu biểu nhất cho mùa thu ở làng cảnh Việt Nam, là bài thơ miêu tả cảnh sắc mùa thu kết hợp với tình yêu thiên nhiên và quê hương sâu sắc.
Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với ngôn ngữ tinh tế và hình ảnh biểu cảm. Cảnh thu và không gian làng quê Việt Nam hiện lên qua nét vẽ tuyệt đẹp dưới bút pháp tài hoa của Nguyễn Khuyến.
Ao thu lạnh lẽo với nước trong vắt,
Một chiếc thuyền câu nhỏ bé lẻ loi,
Nhà thơ gần như không mấy quan tâm đến việc câu cá mà hoàn toàn say mê với không khí và cảnh sắc mùa thu. Ngay từ câu đầu, nhà thơ đã gọi ao của mình là ao thu, với nước lạnh lẽo và trong vắt, đó chính là hình ảnh của ao thu chứ không phải là nơi lý tưởng cho câu cá. Cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một không gian trong và tĩnh lặng tuyệt đối, với nước trong vắt, trời xanh thẳm, và khách vắng bóng. Nhà thơ tinh tế đến mức chỉ những chi tiết nhỏ nhặt cũng làm nổi bật vẻ trong lành và tĩnh mịch của khung cảnh đầy sắc màu.
Sóng biếc lăn tăn theo làn hơi gợn nhẹ,
Lá vàng trước gió nhẹ nhàng bay lượn.
Màu xanh của sóng hòa quyện với sắc vàng của lá, tạo nên một bức tranh quê giản dị mà rực rỡ. Nghệ thuật trong phần thực rất tinh xảo, với sự kết hợp giữa lá vàng và sóng xanh, tốc độ bay vèo của lá tương ứng với những gợn sóng nhẹ nhàng. Nhà thơ Tản Đà đã khen ngợi chữ 'vèo' trong thơ Nguyễn Khuyến, và cho rằng chỉ trong một đời thơ có thể mới có được một câu thơ hoàn hảo như trong bài ‘Cảm thu, tiễn thu’: ‘Vèo trông lá rụng đầy sân’.
Tiếp đến là câu luận:
Những tầng mây lơ lửng trên nền trời xanh thẳm,
Ngõ trúc quanh co, vắng bóng người qua lại.
Không gian mở rộng thêm với chiều cao của bầu trời xanh thẳm và những tầng mây nhẹ nhàng trôi theo làn gió. Trong chùm thơ thu, Nguyễn Khuyến miêu tả sắc trời thu là xanh thẳm. Trong ‘Thu vịnh’, ông viết ‘Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao’; trong ‘Thu ẩm’, là ‘Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt’; và trong ‘Thu điếu’, là ‘Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt’.
Xanh ngắt là màu xanh sâu thẳm, không chỉ là trời thu không mây mà còn là sự thăm thẳm. Sắc xanh ngắt gợi lên chiều sâu và sự tĩnh lặng của không gian, cùng cái nhìn xa xăm của nhà thơ và ông lão câu cá. Ông lão lơ đãng nhìn quanh cảnh làng quê vắng vẻ, với con đường quanh co, heo hút, không có bóng người.
Ngõ trúc quanh co, vắng bóng người qua lại.
Cảnh vật hiện lên với vẻ êm đềm, mang một nỗi buồn cô tịch và hiu hắt. Người câu cá như đang chìm đắm trong giấc mộng mùa thu. Tất cả, từ mặt nước ‘ao thu lạnh lẽo’ đến ‘chiếc thuyền câu bé xíu’, từ ‘sóng biếc’ đến ‘lá vàng’, từ ‘tầng mây lơ lửng’ đến ‘ngõ trúc’, đều hiện lên với nét vẽ, màu sắc, và âm thanh nhẹ nhàng, gần gũi, tạo cảm giác thân thiết với người Việt Nam.
Thời gian như ngưng đọng trong không gian tĩnh lặng đó, với tư thế ngồi câu cá của ông như cũng bất động trong khoảnh khắc:
Tựa gối và buông cần, nhưng không có gì xảy ra lâu dài.
Cá đâu có động dưới chân bèo, không thấy dấu hiệu gì.
Tư thế tựa gối buông cần thể hiện sự chờ đợi mòn mỏi của người câu cá. Trong truyền thống, câu cá thường được xem là sự chờ đợi một điều gì đó xứng đáng. Văn thơ xưa dùng hình ảnh câu cá để biểu thị việc từ chối danh vọng, xem câu cá như là hành động ‘câu người’, ‘câu quạnh’, ‘câu lưỡi’. Bài thơ ‘Thu điếu’ cũng thể hiện khát vọng tìm kiếm sự thanh tĩnh cho tâm hồn một nhà thơ với phẩm hạnh cao quý.
Âm thanh cá đớp tạo cảm giác mơ hồ, như đang đánh thức những nỗi niềm sâu lắng.
Bài thơ ‘Câu cá mùa thu’ của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm miêu tả cảnh sắc mùa thu một cách tinh tế, hòa quyện cảm xúc với hình ảnh rõ nét. Những gam màu mùa thu, tiếng lá rơi trong gió, và âm thanh cá đớp chân bèo mang đến một cảm giác dân dã, gần gũi, gợi lại những hoài niệm về quê hương trong lòng người đọc.
Thơ chính là biểu hiện tinh tế của tâm hồn. Nguyễn Khuyến, với tình yêu sâu sắc dành cho thiên nhiên mùa thu và cảnh sắc đồng quê, đã thể hiện một tình cảm đồng quê nồng nhiệt trong các tác phẩm của mình. Ông được biết đến là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam. Đọc các bài thơ như ‘Thu điếu’, ‘Thu ẩm’, ‘Thu vịnh’, ta cảm nhận được tình yêu quê hương, xóm thôn và đất nước sâu sắc hơn.
8. Cảm nhận bài thơ ‘Câu cá mùa thu’ (Thu điếu) chọn lọc – Mẫu 8
Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam, gắn bó mật thiết với vùng quê và tình yêu quê hương. Các tác phẩm của ông phản ánh tình cảm với gia đình, bạn bè, và cuộc sống giản dị của nông dân, đồng thời chỉ trích các tầng lớp thống trị và thực dân xâm lược. Bài thơ ‘Câu cá mùa thu’ là một ví dụ tiêu biểu, miêu tả vẻ đẹp mùa thu và cảm xúc của tác giả về đất nước.
Bài thơ mở đầu với một cái nhìn tổng quan từ góc độ của tác giả:
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo”
Chiếc thuyền câu nhỏ bé tẻo teo
Bài thơ mở ra từ cái nhìn gần gũi của chiếc thuyền câu, dần dần mở rộng ra toàn cảnh ao thu, rồi từ đó lại thu nhỏ về chiếc thuyền. Không gian thơ trải rộng từ mặt nước trong veo của ao thu đến bầu trời và ngõ trúc, rồi trở lại với cảm giác thu tĩnh lặng. Chiếc thuyền câu nhỏ nhắn nổi bật giữa không gian mùa thu rộng lớn, tạo nên một cảm giác cô đơn, lạc lõng.
Hai câu thơ tiếp theo khắc họa sự tĩnh lặng và chút buồn man mác của không gian thu.
“Sóng biếc theo làn hơi gợn nhẹ”
“Lá vàng trước gió khẽ bay vèo”
“Hơi gợn tí” và “khẽ đưa vèo” diễn tả những chuyển động rất nhẹ và tĩnh lặng, tạo nên một không gian bình yên. Cảnh vật trong câu thơ thể hiện sự hòa quyện tuyệt vời giữa sóng biếc và lá vàng. Gió thu nhẹ nhàng làm mặt nước hơi gợn sóng và khiến lá vàng nhẹ nhàng rơi xuống.
Câu thơ thứ ba mở ra bức tranh thu trong tâm trí người đọc:
“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt”
“Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”
Bầu trời thu trong xanh nhưng ẩn chứa nỗi buồn khó diễn tả. Con đường vắng vẻ không có bóng người, không âm thanh, chỉ có sự tĩnh lặng bao trùm. Cảnh quan làng quê tuy trong trẻo nhưng tĩnh mịch, phản ánh tâm trạng suy tư của người thơ. Không gian rộng lớn, với bầu trời xanh ngắt và mây lơ lửng, tạo nên sự sâu lắng, sự nhỏ bé và buồn tủi qua vần “eo”. Con đường quanh co làm tăng thêm vẻ vắng lặng của mùa thu, và người thơ nhận ra mình đang ngồi câu cá.
“Tựa gối ôm cần mãi không được,”
“Cá đâu đớp động dưới chân bèo”
Câu cá dưới chân bèo không hẳn là để bắt cá, mà là để cảm nhận sự tĩnh lặng tuyệt đối của cảnh vật. Tiếng cá đớp mồi dù rất nhỏ cũng làm nổi bật vẻ yên ắng của mùa thu. Nhà thơ không chỉ tập trung vào việc câu cá mà qua đó, cảm nhận sự trong trẻo của nước, những gợn sóng nhẹ, và sự rơi nhẹ nhàng của lá. Đặc biệt, âm thanh cá đớp mồi dưới chân bèo, dù nhỏ bé, lại khiến tâm hồn nhà thơ cảm nhận sự cô đơn và u tịch sâu sắc.
Bài thơ phản ánh vẻ đẹp tâm hồn của tác giả, một người giản dị, gắn bó sâu sắc với quê hương và con người. Tác giả cảm nhận sự đẹp đẽ của thiên nhiên, tìm về sự thanh bình trong cuộc sống và luôn mang trách nhiệm với cuộc sống.
Bài thơ ‘Câu cá mùa thu’ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật sâu sắc mà còn thể hiện sự buồn tẻ của mùa thu qua hình ảnh con người với nỗi lo toan từ cuộc sống.
9. Cảm nhận về ‘Câu cá mùa thu’ (Thu điếu) – Mẫu 9
‘Thu điếu’ thể hiện một cách tài tình và thơ mộng cái thần thái riêng biệt của mùa thu vùng đồng bằng Bắc Bộ mà Nguyễn Khuyến đã nắm bắt rất tinh tế.
Không gian yên ả và tĩnh lặng. Ao thu ‘lạnh lẽo’ bởi không khí mùa thu, nước trong vắt đến tận đáy. Chiếc thuyền câu ‘bé tẻo teo’ nằm giữa vùng đồng chiêm trũng Yên Đổ, nơi mà ao nhỏ là đặc trưng và thuyền cũng phải nhỏ theo.
Gió thu nhẹ nhàng làm sóng biếc trên mặt ao chỉ lăn tăn ‘hơi gợn tí’. Lá thu vàng ‘khẽ đưa vèo’. Cảnh vật, từ sóng biếc đến lá vàng, vừa thơ mộng vừa yên bình. Tác giả sử dụng ít chi tiết nhưng gợi nhiều, làm nổi bật cái thần thái mùa thu vùng đồng bằng sông Hồng.
Không gian nghệ thuật mở rộng theo nhiều chiều: chiều cao, xa, dài và rộng. Bầu trời thu ‘xanh ngắt’, tầng mây nhẹ nhàng ‘lơ lửng’ như du khách thơ. Bầu trời thu rộng rãi, bao la, mỏng manh như một dải lụa đẹp.
Khi nhìn quanh làng quê, chỉ thấy những con ngõ trúc uốn lượn. Không có người qua lại, mọi thứ đều vắng vẻ. Nhà thơ dùng cảnh vật để diễn tả nỗi cô đơn trong tâm hồn mình.
Cảnh vật trong bài 'Thu điếu' được khắc họa bằng những đường nét tinh tế như nhỏ nhắn, gợn sóng nhẹ, lơ lửng và quanh co. Màu sắc cũng rất đặc trưng: nước trong vắt, sóng xanh, lá vàng và trời xanh ngắt. Đây là hình ảnh mùa thu của quê hương nhà thơ, vùng nông thôn Bắc Bộ, với cảnh vật êm đềm, thơ mộng và xa xăm. Mỗi nét thu đều đẹp, quen thuộc và đáng yêu, phản ánh tâm hồn yêu quý của Nguyễn Khuyến.
Hai câu thơ cuối thể hiện sự nhàn tản, thư thái.
'Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.'
Tư thế 'ôm cần' của Nguyễn Khuyến gợi liên tưởng đến hình ảnh Lã Vọng chờ cá bên bờ sông Vị từ mấy nghìn năm trước. Tuy nhiên, khác với Lã Vọng chờ thời, Nguyễn Khuyến lại bất lực trước hoàn cảnh, từ quan về sống ẩn dật tại quê nhà: 'Rằng quan nhà Nguyễn cáo về đã lâu'.
Câu thơ 'Cá đâu đớp động dưới chân bèo' sử dụng sự chuyển động của cá để miêu tả sự tĩnh lặng, từ đó phô bày nội tâm của nhà thơ và làm nổi bật bức tranh mùa thu câu cá.
Bài thơ 'Thu điếu' giúp ta cảm nhận vẻ đẹp của tâm hồn Tam nguyên Yên Đổ: tình yêu mùa thu hòa quyện với tình yêu quê hương, thể hiện một phong thái thanh cao, nhàn nhã và thanh khiết.
10. Cảm nhận chọn lọc về bài thơ Câu cá mùa thu (Thu điếu) – Mẫu 10
Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ vĩ đại, có ảnh hưởng sâu rộng trong nền văn học trung đại Việt Nam. Ông thường miêu tả cảnh sắc đẹp và bình dị của làng quê yên ả trong thơ của mình. 'Thu điếu' là một trong những bài thơ đặc sắc trong chuỗi tác phẩm thu (Thu điếu – Thu vịnh – Thu ẩm) của ông, thể hiện bức tranh thiên nhiên mùa thu vắng lặng, lạnh lẽo và đượm buồn, đồng thời bộc lộ tình yêu thiên nhiên trong tâm hồn nhà thơ.
Bài thơ mở đầu bằng việc giới thiệu một không gian thân thuộc và yên tĩnh của một buổi câu cá mùa thu:
'Ao thu lạnh lẽo nước trong veo'
'Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo'
Hình ảnh 'ao thu' trong thơ Nguyễn Khuyến hiện lên rất chân thực với bức tranh ao mùa thu vùng đất Bắc. Nhà thơ dùng từ 'trong veo' để miêu tả sự trong vắt của ao, có thể nhìn thấy tận đáy. Đây là thời điểm giữa hoặc cuối thu, nên ao trở nên 'lạnh lẽo' thay vì chỉ 'se lạnh'. Cảnh ao thu trong veo, tĩnh lặng nhưng lại buồn và lạnh lẽo, càng thêm phần hiu quạnh với chiếc thuyền nhỏ bé, làm nổi bật sự cô đơn của không gian. Hai câu thơ mở đầu với vần “eo” tạo nên không khí lạnh lẽo và chút buồn.
Nếu hai câu thơ đầu giới thiệu cảnh sắc yên tĩnh của buổi câu cá mùa thu, thì những câu thơ tiếp theo sẽ làm sống động hơn vẻ đẹp của mùa thu:
“Sóng biếc lăn tăn theo từng làn gió,”
“Lá vàng lướt nhẹ trước cơn gió thu”
Bài thơ mở ra hình ảnh mùa thu với sự chuyển động nhẹ nhàng của thiên nhiên. Từ ‘sóng biếc’ và ‘lá vàng’ đều được miêu tả một cách tinh tế với các từ ‘hơi’ và ‘nhẹ’ thể hiện sự chuyển động rất nhẹ nhàng. Nguyễn Khuyến tinh tế nhận ra sự tinh tế của thiên nhiên qua hình ảnh ‘sóng biếc’ mang màu xanh trong trẻo và ‘lá vàng’ là đặc trưng của mùa thu, thường thấy trong nhiều tác phẩm thơ ca.
Nhà thơ tiếp tục miêu tả vẻ đẹp êm đềm của mùa thu khi hướng mắt ra xa hơn về phía bầu trời thu:
“Tầng mây lơ lửng giữa bầu trời xanh thẳm,”
Những con ngõ trúc uốn lượn vắng vẻ
Khi đọc câu thơ, người đọc sẽ hình dung ra một bầu trời mùa thu cao vời vợi, với màu xanh ngắt bao la. Trong khi mặt nước ao thu điểm xuyết màu biếc của sóng và màu vàng của lá thu, thì bầu trời mùa thu lại mang một màu xanh ngắt vô tận. Trên bầu trời đó, những tầng mây lơ lửng nhẹ nhàng, như đang trôi chậm lại, gợi cảm giác mơ màng, thanh thản. Cảnh vật bên dưới, những con ngõ nhỏ xa xăm, hiện lên hoang vắng, với hình ảnh “ngõ trúc” hoang vắng và những từ “quanh co”, “vắng teo” thể hiện một con ngõ quanh co, vắng vẻ, gợi sự cô đơn, buồn bã.
Trước khung cảnh tĩnh lặng và lạnh lẽo của mùa thu, nhà thơ trở lại với cảnh câu cá mùa thu:
“Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo”
Giữa sự u buồn và tĩnh lặng của mùa thu, thi sĩ tìm về việc câu cá để tìm sự thư thái cho tâm hồn. Hình ảnh “tựa gối” thể hiện sự tập trung sâu sắc của nhà thơ khi đối diện với cảnh vật mùa thu đầy nỗi buồn. Trong khoảnh khắc tĩnh lặng, khi nhà thơ mải mê với cảm xúc của mình, một chú cá nhỏ làm động dưới chân bèo đã khiến ông bừng tỉnh. Câu thơ phản ánh sự sâu lắng trong tâm trạng của nhà thơ, nỗi buồn xa vắng và nỗi đau thời thế mà ông trải nghiệm. Bài thơ này được viết trong lúc ông sống ẩn dật ở thôn quê, và càng hiểu rõ hơn khi đặt vào hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm.
“Thu điếu” là một tác phẩm đặc sắc của nhà thơ Nguyễn Khuyến, nổi bật trong các tác phẩm về mùa thu. Đọc bài thơ, người đọc sẽ cảm nhận được vẻ đẹp tĩnh lặng của mùa thu và tình yêu thiên nhiên sâu sắc của Nguyễn Khuyến, đồng thời thấy được nỗi lòng của tác giả về thời đại, sự yêu nước và lòng thương dân mãnh liệt trong trái tim của ông.
Mytour đã chia sẻ một số phân tích chọn lọc và sâu sắc về bài thơ “Thu điếu”. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn đọc những thông tin bổ ích và cảm ơn sự quan tâm của quý bạn đọc!
