Khám phá phát kiến địa lý: Những cuộc hành trình vĩ đại trong lịch sử

1. Khái niệm phát kiến địa lý là gì?

Phát kiến địa lý là thuật ngữ được sử dụng để mô tả những khám phá mới của các nhà thám hiểm châu Âu vào thế kỷ 15 - 16. Trong giai đoạn này, sự gia tăng nhu cầu đối với các đặc sản phương Đông như gia vị, lụa, vàng, bạc, và đá quý đã thúc đẩy các nhà phiêu lưu và các cường quốc Tây Âu tìm kiếm các tuyến đường mới để tiếp cận phương Đông mà không phải đi qua vịnh Ba Tư, nơi đã bị Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.

2. Các nguyên nhân và điều kiện dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý

2.1. Nguyên nhân

Sự khao khát vàng là động lực chính khiến người Tây Âu tìm kiếm những vùng đất mới. Vào cuối thế kỷ XV, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thương mại ở Tây Âu đã tạo ra nhu cầu lớn về vàng bạc để đúc tiền, nhằm duy trì lưu thông hàng hóa. Theo quan niệm thời đó, Ấn Độ, Trung Quốc và Nhật Bản là những quốc gia giàu có vàng, và người Tây Âu quyết tâm khám phá những nơi này. Thêm vào đó, nhu cầu đối với gia vị và hàng hóa xa xỉ như trang sức và lụa cũng là yếu tố quan trọng thúc đẩy họ tìm kiếm con đường đến phương Đông. Tuy nhiên, các tuyến đường từ Tây Âu sang phương Đông vào thời điểm đó không an toàn, khiến họ phải lựa chọn đường biển.

2.2. Tiền đề

Vào thế kỷ XV, các điều kiện cần thiết cho các cuộc hành trình xuyên biển đã được thiết lập.

- Kiến thức địa lý: Vào thời kỳ này, lý thuyết về quả đất hình cầu và các đại dương liên kết xung quanh lục địa đã trở nên phổ biến. Do đó, nhiều người tin rằng nếu đi thẳng từ Tây Âu về hướng Tây qua Đại Tây Dương, có thể sẽ đến bờ Đông của châu Á.

- Công cụ hàng hải: Thuyền đi biển đã được người Bồ Đào Nha cải tiến, cùng với các công cụ hỗ trợ như la bàn, bản đồ biển và dụng cụ đo vĩ độ được sử dụng phổ biến.

3. Các cuộc phát kiến nổi bật trong địa lý

Trong số các quốc gia Tây Âu, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đã dẫn đầu trong việc khám phá con đường đến phương Đông, và họ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng.

3.1. Khám phá mũi Hảo Vọng

Vào đầu thế kỷ XV, người Bồ Đào Nha bắt đầu thám hiểm bờ biển Tây châu Phi và đã phát hiện nhiều vùng đất mới. Năm 1486, Điaxơ được giao nhiệm vụ chỉ huy một chuyến đi vượt qua cực Nam châu Phi với hy vọng đến Ấn Độ. Đoàn thuyền của ông theo bờ Tây châu Phi, vòng qua cực Nam và tiếp cận Kwaiihoek thuộc Nam Phi vào ngày 12 tháng 3 năm 1487. Mặc dù Điaxơ muốn tiếp tục hành trình, thủy thủ đoàn đã từ chối. Trở về, họ phát hiện ra mũi đất cực Nam châu Phi, sau này được gọi là mũi Hảo Vọng, mở ra hy vọng đến Ấn Độ cho người Bồ Đào Nha.

Mười năm sau, vào năm 1497, Vaxco Đơ Gama chỉ huy bốn tàu với 168 thủy thủ vượt qua mũi Hảo Vọng và cập bến Calicut ở Tây Nam Ấn Độ vào ngày 20 tháng 5 năm 1498. Sau khi thu mua hương liệu và trang sức với giá rẻ, Gama rời Ấn Độ vào ngày 31 tháng 8 năm 1498 và gần một năm sau, đoàn thám hiểm trở về Lixbon với không đầy một nửa số thủy thủ. Con đường biển mà người Bồ Đào Nha khám phá đã trở thành tuyến đường thương mại chính giữa Tây Âu và Viễn Đông trong gần ba thế kỷ, cho đến khi kênh đào Suez hoàn thành vào năm 1869.

3.2. Khám phá châu Mỹ

Châu Mỹ được phát hiện tình cờ bởi Colombo (1451 - 1506), một nhà hàng hải người Ý. Ông đã từ lâu ấp ủ kế hoạch vượt biển sang phương Đông theo hướng Tây, vì tin rằng đây là con đường ngắn nhất. Đến năm 1492, kế hoạch của ông mới được quốc vương Ferdinand và nữ hoàng Isabella của Tây Ban Nha chấp thuận và cung cấp các phương tiện cần thiết cho chuyến hành trình.

Vào ngày 3 tháng 8 năm 1492, đoàn thám hiểm của Colombo với ba tàu và 9 thủy thủ rời Tây Ban Nha hướng Tây. Sau 70 ngày lênh đênh trên Đại Tây Dương, họ đến một hòn đảo trong quần đảo Bahama, mà Colombo đặt tên là đảo San Salvador. Ông tiếp tục hành trình về phía nam, phát hiện thêm nhiều đảo nhỏ khác, và vào cuối năm 1492, ông đặt chân lên đảo Cuba và đảo Haiti. Đầu năm 1493, Colombo trở về Tây Ban Nha.

Colombo tiếp tục thực hiện ba chuyến thám hiểm khác vào các năm 1493 - 1496, 1498 - 1500, và 1502 - 1504. Trong các chuyến đi này, ông khám phá thêm nhiều đảo mới và khảo sát vùng bờ biển Trung Mỹ và phía Bắc của Nam Mỹ. Dù đã qua đời vào năm 1506, Colombo vẫn tin rằng mình đã đến Ấn Độ, do đó cư dân bản địa được gọi là người Ấn Độ.

Cùng thời điểm đó, một nhà thám hiểm người Ý khác, Amerigo Vespucci (1451 - 1512), dưới sự bảo trợ của Bồ Đào Nha, đã khám phá vùng bờ biển Nam Mỹ. Ông nhận thấy đây là một lục địa mới và vào năm 1507, lục địa này được đặt tên theo tên của ông, hiện nay chúng ta gọi là châu Mỹ.

3.3. Cuộc hành trình vòng quanh thế giới

Sau khi châu Mỹ được phát hiện, người Tây Ban Nha vẫn khao khát tìm con đường đến Đông Á qua hướng Tây. Vào năm 1519, quý tộc Bồ Đào Nha Ferdinand Magellan (1480 - 1521) nhận được sự hỗ trợ tài chính từ vua Tây Ban Nha Charles V để thực hiện cuộc hành trình này.

Ngày 20 tháng 9 năm 1519, đoàn thám hiểm của Magellan với 5 tàu và 237 thủy thủ bắt đầu cuộc hành trình. Đến ngày 20 tháng 11 năm 1520, họ mới đến được eo biển ở cực Nam châu Mỹ. Sau khi vượt qua eo biển này, đoàn thuyền tiến vào một đại dương rộng lớn mà Magellan gọi là Thái Bình Dương do điều kiện thời tiết thuận lợi. Vào tháng 3 năm 1521, đoàn thám hiểm đến quần đảo Philippine, nhưng Magellan đã bị giết vào ngày 7 tháng 4 năm 1521 trong một cuộc xung đột với dân bản địa.

Sau cái chết của Magellan, thuyền trưởng Juan Sebastián Elcano tiếp tục chỉ huy chiếc tàu còn lại, hoàn tất chuyến hành trình vòng quanh châu Phi và trở về Tây Ban Nha vào ngày 6 tháng 9 năm 1522. Cuộc hành trình này, kéo dài gần 3 năm, đã trở thành lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại đi quanh Trái Đất và chứng minh tính chính xác của thuyết Trái Đất hình cầu.

4. Tác động của các cuộc phát kiến địa lý

Các cuộc phát kiến địa lý đã tạo ra cả những ảnh hưởng tích cực lẫn tiêu cực.

- Tác động tích cực:

+ Kích thích sự phát triển của thương mại ở châu Âu; mở rộng thị trường và thúc đẩy giao lưu kinh tế, văn hóa giữa Đông và Tây.

+ Xác nhận hình dạng cầu của Trái Đất; cung cấp hiểu biết về các vùng đất và tuyến đường mới.

+ Đẩy nhanh sự suy yếu của chế độ phong kiến ở châu Âu, tạo điều kiện cho sự hình thành chủ nghĩa tư bản.

- Tác động tiêu cực:

+ Gây ra sự biến động nghiêm trọng khi các khu vực mới bị biến thành thuộc địa, bao gồm việc cướp bóc và buôn bán nô lệ từ các quốc gia châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh.

5. Ảnh hưởng của các cuộc phát kiến địa lý đến Việt Nam

Vào thế kỷ XVI - XVII, sau các cuộc phát kiến địa lý, thuyền buôn châu Âu bắt đầu đến Việt Nam với tần suất ngày càng cao, mở ra cơ hội cho nước ta tiếp cận với thương mại quốc tế, làm phong phú thêm thị trường nội địa và thúc đẩy sự phát triển của các đô thị. Đồng thời, các giáo sĩ Thiên Chúa giáo cũng tới truyền bá đạo, góp phần hình thành chữ quốc ngữ ngày nay.

Tuy nhiên, sự tiếp xúc này dẫn đến hệ quả là nước ta bị các thế lực phương Tây chú ý và xâm lược.

Chúng tôi hy vọng rằng bài viết này từ Mytour đã mang lại cho bạn đọc những thông tin bổ ích. Xin chân thành cảm ơn!