Khám phá Phục Hưng: Những đột phá văn hóa và nghệ thuật trong thời kỳ này

1. Phục Hưng là gì?

Văn hoá Tây Âu từ thế kỷ V đến X dựa trên nền tảng kinh tế tự cung tự cấp, khiến sự giao lưu văn hóa trở nên hạn chế và phát triển không đáng kể. Đến thế kỷ XIV, sự phát triển kinh tế thương mại ở các thành phố dẫn đến sự hình thành và mở rộng của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Các nhà tư tưởng tư sản bắt đầu khôi phục lại sự huy hoàng của văn hóa Tây Âu cổ đại để chống lại các giáo lý phong kiến lỗi thời. Phong trào văn hóa Phục Hưng” là nỗ lực của giai cấp tư sản Tây Âu trong việc phục hồi những giá trị của nền văn minh Hy Lạp – Rô-ma cổ đại. Phong trào này bắt đầu từ Ý, nơi các thành phố tự do xuất hiện từ thế kỷ XIV và giữ lại nhiều di sản văn hóa cổ đại. Từ Ý, phong trào nhanh chóng lan rộng sang Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Đức,…

Nguyên nhân và điều kiện ra đời của phong trào văn hóa Phục Hưng:

- Nguyên nhân: Sự xuất hiện của giai cấp tư sản mới, giàu có về kinh tế nhưng chưa có địa vị xã hội tương xứng. Các tiến bộ trong khoa học và kỹ thuật giúp con người thoát khỏi tình trạng lạc hậu, hiểu rõ hơn về bản chất của thế giới. Những quan điểm lỗi thời của giáo lý Ki-tô trong xã hội phong kiến kìm hãm sự phát triển của giai cấp tư sản. Giai cấp tư sản không chỉ mong muốn khôi phục văn hóa cổ đại của Hy Lạp và Rô-ma, mà còn muốn xây dựng một nền văn hóa mới, đề cao giá trị con người, đòi quyền tự do cá nhân, và coi trọng khoa học – kỹ thuật.

- Điều kiện:

• Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế châu Âu.
• Chế độ phong kiến tập quyền ngày càng chiếm ưu thế.
• Mâu thuẫn giữa nhân dân và giai cấp thống trị phong kiến ngày càng gay gắt.

2. Hoàn cảnh ra đời của Phong trào văn hóa Phục Hưng:

Phục Hưng là phong trào văn hóa kéo dài từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVII, mở ra một kỷ nguyên mới cho nền văn minh nhân loại. Phong trào này bao gồm sự phát triển mạnh mẽ của các nền văn học tiếng Latinh và các tiếng dân tộc, sự hồi sinh nghiên cứu các tư liệu cổ điển, phát triển phép phối cảnh tuyến tính và các kỹ thuật để biểu diễn hiện thực tự nhiên hơn trong mỹ thuật, cùng với cuộc cải cách giáo dục tiệm tiến và phổ cập. Những học giả và nghệ sĩ thời kỳ này được gọi là những người theo chủ nghĩa nhân văn. Ý là cái nôi của phong trào Văn hóa Phục Hưng và cũng là quê hương của nền văn minh La Mã cổ đại. Từ Ý, phong trào đã lan rộng ra các nước Tây Âu, trở thành một trào lưu lớn với nhiều thành tựu nổi bật.

Những tư tưởng chính của phong trào văn hóa Phục Hưng:

Phong trào văn hóa Phục Hưng phê phán xã hội phong kiến và Giáo hội, đồng thời tôn vinh con người và khoa học tự nhiên. Đây là một phong trào văn hóa mới của giai cấp tư sản Tây Âu trong thời trung đại, nhằm phục hồi và phát huy những giá trị và thành tựu của nền văn minh Hy Lạp – Rô-ma cổ đại. Phong trào này ra đời trong bối cảnh:

– Sự xuất hiện của giai cấp tư sản mới, giàu có về kinh tế nhưng chưa có địa vị xã hội tương xứng.

– Các tiến bộ trong khoa học và kỹ thuật giúp con người thoát khỏi tình trạng lạc hậu và hiểu rõ hơn về bản chất của thế giới.

– Giáo lý Ki-tô, với những quan điểm lỗi thời của xã hội phong kiến, đã cản trở sự phát triển của giai cấp tư sản.

– Giai cấp tư sản không chỉ mong muốn khôi phục lại văn hóa cổ đại của Hy Lạp và Rô-ma, mà còn muốn xây dựng một nền văn hóa mới, đề cao giá trị con người, đòi quyền tự do cá nhân, và coi trọng khoa học và kỹ thuật.

Mục tiêu của phong trào văn hóa Phục Hưng:
 

– Phê phán gay gắt Giáo hội Ki-tô và chỉ trích trật tự xã hội phong kiến. Thần thánh không còn là trung tâm trong các tác phẩm văn học, và Kinh thánh không còn được coi là chân lý duy nhất.

– Đề cao giá trị thực sự của con người, khẳng định quyền tự do phát triển cá nhân.

– Phong trào còn tôn vinh khoa học tự nhiên và xây dựng một thế giới quan duy vật tiên tiến.

3. Những thành tựu nổi bật của phong trào văn hóa Phục Hưng

Phong trào văn hóa Phục Hưng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong văn học. Với sự nâng cao trình độ học vấn và phát minh ra kỹ thuật in ấn, các tác phẩm văn học được phát hành rộng rãi hơn. Văn học thời kỳ này phong phú với ba thể loại chính: thơ, kịch, và tiểu thuyết. Đây là những thành tựu nổi bật của phong trào văn hóa này.

- Thơ: Nhà thơ vĩ đại và người khai sinh phong trào Văn hóa Phục Hưng là Đantê (1265-1321). Sinh ra trong một gia đình quý tộc suy tàn tại Phirenxê, với cha là một luật sư, Đantê không chống lại tôn giáo nhưng rất chỉ trích Giáo hội và Giáo hoàng, đồng thời khao khát sự thống nhất cho nước Ý. Trong thời kỳ đó, Phirenxê đang trải qua cuộc xung đột giữa đảng Trắng (ủng hộ vua) và đảng Đen (ủng hộ Giáo hoàng). Đantê tham gia đảng Trắng và được bầu làm quan chấp chính vào năm 1300, nhưng chỉ hai tháng sau, đảng Trắng thất bại, dẫn đến việc ông bị trục xuất và sống lưu vong cho đến khi qua đời.

- Tiểu thuyết: Boccacio là một nhà văn Ý nổi tiếng với tập truyện ‘Mười ngày’. F. Rabole nổi bật với tác phẩm trào phúng ‘Cuộc đời không giá trị của Gargantua và Pantangruen’. Carvantes nổi tiếng với tác phẩm ‘Chàng Đônkihôtê xứ Mantra’.

- Kịch: Tác giả tiêu biểu trong nghệ thuật kịch thời Phục Hưng, đồng thời đại diện cho nền văn hóa Anh thời kỳ này là William Shakespeare (1564-1616). Trước Shakespeare, kịch đã rất phổ biến ở Anh. Từ năm 1580 trở đi, nghệ thuật kịch ở Anh phát triển mạnh mẽ, với 8 rạp kịch hoạt động ở Luân Đôn dù dân số chỉ khoảng 200.000 người.

Những thành tựu văn hóa của thời kỳ Phục Hưng ở Tây Âu đã đạt được sự phát triển đồng đều trong ba lĩnh vực chính: hội họa, kiến trúc và điêu khắc.

- Về hội họa và điêu khắc: Mỹ thuật thời kỳ Phục Hưng nổi bật với tính hiện thực cao, với các tác phẩm phản ánh rõ nét tâm tư và cảm xúc của nhân vật, khác hẳn với những giai đoạn trước. Dù vẫn lấy cảm hứng từ kinh thánh và thần thoại, nhưng nội dung lại được thể hiện một cách thực tế. Lêôna đơ Vanhxi, một danh họa vĩ đại của Ý, đã tạo ra các kiệt tác như ‘Nàng Giôcôngđơ’, ‘Bữa tiệc cuối cùng’, và ‘Đức mẹ đồng trinh trong hang đá’. Ông không chỉ nổi tiếng với các bức tranh mà còn với những phát minh như cánh quạt đẩy nước và nguyên tắc hoạt động của máy bay. ‘Bữa tiệc cuối cùng’ đặc biệt thể hiện rõ sự phản ứng của các nhân vật khi Chúa Giêsu thông báo có kẻ phản bội trong bữa tiệc. Cảnh tranh này là một minh chứng xuất sắc về việc miêu tả nhân vật, bố cục và màu sắc. Raphaen (1483-1520), một họa sĩ thiên tài khác của Ý, dù qua đời sớm, đã để lại nhiều tác phẩm nổi bật như ‘Cô gái làm vườn xinh đẹp’ và các bức tranh về thánh mẫu, nổi bật với khả năng vẽ chân dung và thể hiện vẻ đẹp tươi sáng, hiền hậu của nhân vật.

- Về mặt kỹ thuật: Phong trào văn hóa Phục Hưng cũng đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực kỹ thuật, bao gồm:

+ Sáng chế kỹ thuật in ấn và chế tạo giấy, giúp phổ biến việc học tập và thúc đẩy sự phát triển văn hóa.

+ Xây dựng lò gang hiệu quả, không chỉ nấu được gang mà còn sản xuất được thép, đánh dấu sự tiến bộ trong công nghệ luyện kim.

+ Cải tiến công nghệ bánh xe nước và nhiều phát minh mới đã thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp.

+ Ngành giải phẫu đạt nhiều tiến bộ đáng kể, tạo ra ảnh hưởng mạnh mẽ đối với chủ nghĩa duy tâm.

Trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, phong trào văn hóa Phục Hưng đã mang lại những bước tiến vượt bậc nhờ sự đóng góp của các nhà khoa học như Cô-péc-ních, Bru-nô và Ga-li-lê. Họ đã dũng cảm chống lại các quan điểm sai lầm và bảo thủ, mở rộng cách nhìn của nhân loại về Trái Đất và vũ trụ.

Ý nghĩa của thành tựu phong trào văn hóa Phục Hưng:

Những thành tựu và đặc điểm của phong trào văn hóa Phục Hưng cho thấy nó đã tạo ra bước ngoặt quan trọng trong nền văn minh châu Âu cũng như nền văn minh nhân loại. Với những đóng góp vượt trội, phong trào đã phá vỡ các rào cản giai cấp và tư tưởng cũ kỹ, mở ra một kỷ nguyên mới cho sự phát triển của nhân loại. Phục Hưng không chỉ là một mốc son quan trọng đưa châu Âu thoát khỏi kỷ nguyên trung cổ mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến toàn cầu. Bài viết này đã nêu rõ các dẫn chứng về thành tựu của phong trào văn hóa Phục Hưng.

4. Tượng thời kỳ Phục Hưng:

Thời kỳ Phục Hưng vẫn giữ vai trò quan trọng và ảnh hưởng lớn đến các thế hệ sau. Với sự bùng nổ của giai cấp tư sản, phong trào văn hóa Phục Hưng đã để lại những di sản vĩ đại cho nhân loại. Từ mô hình nhà nước đến văn hóa, văn học, nghệ thuật và kiến trúc, mỗi lĩnh vực đều mang dấu ấn riêng. Nghệ thuật điêu khắc thời kỳ Phục Hưng được coi là đỉnh cao của nghệ thuật, với những bức tượng bằng đá và đồng vẫn được bảo tồn đến ngày nay. Những tác phẩm nổi bật như tượng David, tượng Lực sĩ ném đĩa, và tượng Thần Vệ Nữ thành Milo đều bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tư tưởng La Mã - Hy Lạp cổ đại. Phong cách nghệ thuật này nhấn mạnh giá trị và vị trí của con người, xem con người như bản sao của Thánh Thần. Nhiều bức tượng còn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn và sức mạnh của con người qua hình thức khỏa thân hoặc bán khỏa thân. Các tác phẩm này không chỉ được bảo tồn mà còn được mô phỏng và trưng bày khắp nơi trên thế giới, đóng vai trò là chuẩn mực cho nghệ thuật đương đại.

Ý nghĩa của tượng Phục Hưng trong kiến trúc:

Tượng thời kỳ Phục Hưng là những kiệt tác vĩ đại trong nghệ thuật điêu khắc, không chỉ mang vẻ đẹp mẫu mực mà còn biểu thị các giá trị nhân văn sâu sắc. Các bức tượng này có sự liên kết chặt chẽ với kiến trúc Phục Hưng, cùng nhau tạo nên những công trình vĩ đại. Trong Thánh đường Thánh Phêrô (Peter) tại Vatican, ngoài kiến trúc hoành tráng, các bức tượng bên trong cũng mang ý nghĩa quan trọng. Tượng Phục Hưng không chỉ mô phỏng các vị thần La Mã mà còn các biểu tượng tôn giáo, đặc biệt là đạo Kito. Tượng 'Đức Mẹ sầu bi' của Michelangelo, được đặt trong Thánh đường Thánh Peter, là một ví dụ điển hình, thể hiện cảnh kinh điển từ Kinh Thánh. Các bức tượng Phục Hưng không chỉ tạo điểm nhấn thẩm mỹ mà còn hỗ trợ kiến trúc, hướng đến mục đích của người kiến trúc sư. Ngày nay, phong cách Châu Âu trong kiến trúc vẫn tiếp tục áp dụng, và các bức tượng Phục Hưng vẫn được ứng dụng trong hội họa, văn học và cuộc sống. Dù thời kỳ Phục Hưng không kéo dài lâu, nhưng ảnh hưởng của nó trong nghệ thuật và kiến trúc vẫn còn mãi.

Hy vọng bài viết đã mang lại những thông tin hữu ích cho quý bạn đọc. Trân trọng cảm ơn.