Khám phá sâu sắc 7 câu thơ đầu bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi

I. Soạn dàn ý

1. Giới thiệu mở bài

- Giới thiệu về tác giả và tác phẩm

- Đoạn thơ trích dẫn (7 câu thơ đầu tiên)

2. Phần nội dung chính

- Phân tích nội dung bảy câu thơ (nỗi nhớ của người xa quê trong mùa thu Hà Nội).

- Hai câu mở đầu: Mùa thu qua nỗi nhớ

+ 'Mát trong': Không gian thu mát lành, hình ảnh thu của sông núi được gói gọn.

+ So sánh 'sáng mát trong như sáng năm xưa': 'Năm xưa' ám chỉ thời kỳ trước chiến tranh ở Hà Nội hay là thời điểm Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập?

+ 'Hương cốm mới': Đặc sản của Hà Nội, món quà ngon lành và thơm ngát trong gió thu (So sánh với hương ổi trong thơ Hữu Thỉnh).

- Ba câu tiếp theo: Hồi tưởng về mùa thu Hà Nội

+ Tác giả hồi tưởng về quá khứ từ hiện tại với hình ảnh 'ngày thu đã xa'.

+ 'Nhớ': Sự hoài niệm sâu sắc từ trái tim. Nhà thơ sử dụng nghệ thuật 'đồng hiện' để tái hiện cả quá khứ và hiện tại trong cùng một khổ thơ.

+ 'Những ngày thu đã xa': Những mùa thu khi nhà thơ còn sống giữa Hà Nội, cảm nhận sự thay đổi của mùa thu tại đây, để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí.

+ 'Chớm lạnh': Cảm giác lạnh lẽo mới bắt đầu, chỉ hơi se sắt, nhẹ nhàng => Từ ngữ tinh tế mô tả cái lạnh nhẹ nhàng trên làn da.

+ Nhà thơ hồi tưởng về những con phố dài của Hà Nội trong mùa thu, với lá vàng xao xác bay trong gió lạnh.

+ 'Hơi may': Gió lạnh - từ Hán Việt, việc sử dụng 'hơi may' trong câu thơ làm cho câu thơ trở nên nhẹ nhàng và tinh tế hơn (so với thơ Nguyễn Khuyến).

+ 'Xao xác': Từ tượng thanh mô tả âm thanh của những chiếc lá thu bay trong gió.

- Hai câu cuối: Quyết tâm rời bỏ Hà Nội của chàng trai

+ 'Người ra đi': Những con người Hà Nội, những chàng trai thành phố, rời bỏ nơi đây với lý tưởng cao cả vì non sông.

+ 'Đầu không ngoảnh lại': Quyết tâm kiên định, không chút do dự hay lưu luyến.

+ Tuy nhiên, 'sau lưng thềm nắng lá rơi đầy': Mùa thu và quê hương yêu dấu vẫn còn đọng lại phía sau, thể hiện sự lưu luyến còn vương vấn trong lòng chàng trai.

=>Dù nói không lưu luyến, thực sự trong lòng họ là sự đấu tranh nội tâm mãnh liệt. Đây là tâm trạng chung của lớp thanh niên trí thức ra đi vào mùa thu năm đó.

- Tổng kết chung:

+ Bảy câu thơ dưới đây phản ánh tình yêu của tác giả đối với mùa thu

+ Mỗi câu thơ tràn đầy cảm xúc, kết thúc bằng quyết tâm ra đi vì sự nghiệp của đất nước.

+ Nghệ thuật so sánh và đồng hiện được áp dụng một cách linh hoạt.

+ Ngôn ngữ sử dụng rất biểu cảm và tinh tế.

3. Kết thúc bài viết

- Tình yêu quê hương của nhà thơ thể hiện sâu sắc qua bức tranh mùa thu Hà Nội trong nỗi nhớ.

II. Phân tích 7 câu thơ đầu bài 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi đầy ấn tượng

Mùa thu Hà Nội, với tất cả sự bồi hồi và yêu thương, chính là mùa thu của non sông Việt Nam. Mùa thu của Hà Nội, ngàn năm văn hiến, luôn để lại trong ta những cảm xúc sâu lắng. Mùa thu Hà Nội đẹp và nên thơ, bất kỳ ai rời xa cũng không quên được quê hương với Hồ Tây, hương sen, ‘hương cốm mới’ và mùa thu dịu dàng. Đối với Nguyễn Đình Thi, Hà Nội và quê hương tổ quốc là mùa thu bình yên, gợi cảm xúc tâm hồn. Ông là một người đa tài với những tác phẩm phong phú: văn học, soạn nhạc, triết học và lí luận phê bình. Thơ của ông có sự kết hợp giữa sự sôi nổi, đằm thắm và tao nhã, giản dị, gần gũi. Điều này được thể hiện rõ trong 7 câu thơ đầu.

Bài thơ Đất nước, nổi bật trong thời kỳ này, được viết từ 1948 - 1955. Sự kết hợp giữa hai bài thơ Đêm mít tinh và Sáng mát trong như sáng năm xưa đã giúp tác giả có cái nhìn trân trọng và toàn diện về hình ảnh đất nước. 'Đất nước' là một cuốn biên niên sử thơ đầy hào hùng và vinh quang của dân tộc. Nguyễn Đình Thi mở đầu bài thơ với hình ảnh mùa thu đã xa, những ký ức và hình ảnh thuộc về quá khứ.

Sáng trong vắt như những ngày xưa cũ

Gió thu mang theo hương cốm mới

Tôi nhớ về những ngày thu đã qua

Sáng sớm lạnh lẽo giữa lòng Hà Nội

Những con phố dài lác đác hơi sương

Người tiên phong không bao giờ ngoảnh lại phía sau

Trên nền sân, ánh nắng và lá rụng đầy khắp nơi.

Không phải là mùa xuân với những bông hoa tươi thắm, không phải mùa hè với tiếng ve kêu liên tục, cũng chẳng phải mùa đông với sương mờ trên mặt hồ Gươm sáng sớm, mà mùa thu của Hà Nội mới là thứ khiến Nguyễn Đình Thi luôn cảm thấy bâng khuâng khi nhớ về. Hà Nội đẹp nhất và dịu dàng nhất có lẽ chính là vào những ngày thu này. Nguyễn Đình Thi, với tâm trạng của một người ra đi, đã vẽ lại mùa thu biệt ly thật rực rỡ từ nửa thế kỷ trước nhưng vẫn khiến lòng người đọc không thể quên. Bài thơ mở đầu với nỗi nhớ cháy bỏng về một mùa thu đã qua. Ông viết lên hồn của tổ quốc muôn đời để mở đầu bài thơ “Non sông”:

“Sáng trong vắt như ánh sáng của năm xưa

Gió thu thổi mang hương cốm mới.”

Những cảm xúc sâu lắng trong tâm hồn tác giả đã giúp ông tái hiện một mùa thu đầy nỗi nhớ dai dẳng. Những buổi sáng thu với gió lạnh vương vấn, chùm hoa sữa thơm ngát, bầu trời xanh trong và không khí tinh khiết,... Như Nguyễn Khuyến đã diễn tả: “Tầng mây lửng lơ trời xanh ngắt”. Bầu trời ấy thật sự trong sạch, “mát trong” như những ngày xưa. Hai từ “mát trong” gợi cảm giác đắm chìm trong không khí mát lành của gió thu, làm tâm hồn chúng ta lâng lâng. Với hai chữ này, mùa thu và hồn thu của núi sông được tóm gọn và sinh động. Nguyễn Đình Thi so sánh hiện tại với quá khứ “sáng mát trong” của hôm nay với “sáng năm xưa”. Thời điểm sáng tác bài thơ từ 1948 đến 1955, trải qua nhiều mùa thu ở Hà Nội, có những năm tháng chiến tranh và những năm bình yên, nhưng mùa thu Hà Nội hiện tại vẫn giữ vẻ đẹp dịu dàng và trong trẻo như xưa, như những ngày thu trước chiến tranh hoặc mùa thu độc lập đầu tiên khi Bác Hồ đọc Tuyên Ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình. Dù là thế nào, mùa thu Hà Nội vẫn “mát trong” và bình yên như vậy.

“Gió thu thổi mang theo hương cốm mới”

Nhắc đến thu Hà Nội mà không nhắc đến món cốm gói trong lá sen thì là một thiếu sót lớn. Trong nỗi nhớ của một người sắp rời xa, món quà đặc sản mà Nguyễn Đình Thi nhớ nhất là cốm làng Vòng. Hương gió thu nhẹ nhàng mang theo “hương cốm mới”. Hương cốm hòa quyện trong gió thu, lan tỏa khắp các phố phường, gợi nhớ mùi lúa nếp non và cốm mới thơm nồng. Nó khơi dậy nỗi nhớ da diết về quê hương. Người Hà Nội đi đâu cũng không quên được hương vị đậm đà của cốm gói trong lá sen. Giống như Hữu Thỉnh với mùi “hương ổi” đặc trưng của mùa thu, cái mùi hương đó làm cho người ta phải nhớ mãi.

“Bỗng thấy mùi ổi”

Thổi vào gió thu”

Sương còn luyến tiếc trên con ngõ

Có vẻ như mùa thu đã đến”

Không phải chờ đến thơ của Nguyễn Đình Thi chúng ta mới biết đến món đặc sản nổi tiếng của Hà Nội, nhưng từ những bài văn của Vũ Bằng và Thạch Lam, cốm vòng Hà Nội đã được miêu tả như “thức quà riêng của tổ quốc”, “thức quà thanh tao và tinh khiết”. Trong thơ Nguyễn Đình Thi, người ta cảm nhận được nét đẹp dịu dàng, đôi chút buồn của hồn quê hương và Hà Nội qua hương cốm mùa thu. Những ký ức không ngừng đưa Nguyễn Đình Thi trở về quá khứ, nhắc nhở ông về những hoài niệm xưa cũ. Lòng ông tràn ngập cảm xúc dồn nén, kỷ niệm xưa lại ùa về trong tâm hồn thi sĩ:

“Tôi nhớ những ngày thu đã qua

Buổi sáng se lạnh trong lòng Hà Nội

Những con phố dài rung rinh trong hơi lạnh

“Những ngày thu đã xa” nhưng Nguyễn Đình Thi nhắc tới phải chăng là những ngày thu trước ngày từ biệt quê hương, Hà Nội ra đi vì núi sông non sông, vì dân tộc dấu yêu. Những ngày thu đó giờ đã trở thành miền ký ức “đã xa”, hằn in dấu lên tâm hồn người con của Hà Nội. Ra đi vì chí lớn, nhưng nỗi lòng mang nặng niềm thương với Hà Nội thân yêu, để đền giờ đây bao nhiêu nỗi nhớ cứ ùa về trong lòng thi sĩ, nhắc ông nhớ về sáng thu “chớm lạnh” của thị thành quê hương. Cái “chớm lạnh” se se của đầu thu đấy đã gieo vào lòng người biết bao nhung nhớ. “Chớm lạnh” nghe sao nhưng gợi tả gợi tình, nó không chỉ diễn tả những cơn gió vừa se se hiu hắt của những buổi sáng mùa thu nhưng còn ẩn trong đó là cảm nhận của con người. Vậy giữa những ngày “chớm lạnh trong lòng Hà Nội” đấy, ta có gì để nhớ? Ta nhớ “những con phố dài xao xác hơi may”. Hà Nội ba mươi sáu phố phường, mỗi con phố lại gợi lên những cảm giác riêng, không khí riêng, để làm nên cái riêng khác lạ của Hà Nội. Chẳng vậy nhưng Nguyễn Đình Thi lại nhớ da diết “những con phố Hà Nội” lúc mùa thu “chớm lạnh” tới thế! Bởi hình ảnh của những tuyến đường với những chiếc lá vàng bay trong gió thu, mang theo cái hơi thu hiu hiu, làm cho lòng người thêm se sắt. Nguyễn Đình Thi đã khôn khéo lồng vào trong câu thơ một từ Hán Việt “hơi may”, vừa tinh tế lại quá đỗi giàu sức tưởng. “Hơi may”, cũng có tức là gió lạnh, thế nhưng đọc lên hai tiếng “hơi may”, người ta thấy nó sao tình tứ, ngọt ngào quá! Nếu đặt hai từ “gió lạnh” ở đây để thay thế thì không khí của câu thơ chẳng phải cái không khí se se kia sẽ nhuốm màu lạnh giá hay sao? Trong thơ xưa, Nguyễn Khuyến cũng đã có lần dùng từ “hơi may” để gợi tả những cơn gió thu, cái từ nhưng chỉ gợi lên cái không khí lành lạnh, se se chứ không phải cái lạnh giá mang hơi thở của mùa đông:

“Loáng thoáng ngô đồng mấy lá bay

Tin thu heo hắt lọt hơi may”.

Không những vậy, tác giả còn đặt ở đây từ láy “xao xác”. Chỉ nghe thôi người ta đã cảm thu được âm thanh của những chiếc lá bay, đang nhẹ cuốn trên từng vỉa hè, con phố. Đó là tiếng lá rơi, âm thanh của những nhánh cây đang khẽ rùng mình trong cái “chớm lạnh” đầu thu. “Những con phố dài xao xác hơi may” Phố Hà Nội xưa nay luôn nổi tiếng với những vẻ đẹp cổ truyền và thu Hà Nội cũng vậy, cũng làm cho người ta man mác buồn, bâng khuâng một nỗi nhớ tha thiết. Chỉ với vài nét bút, Nguyễn Đình Thi đã vẽ lên một Hà Nội của “những ngày đã xa” với cái chớm lạnh se sắt đầu thu của những cơn gió thu, với cái âm thanh “xao xác hơi may” của những chiếc lá vàng. Ông đã để lại trong lòng chúng ta một cảm nhận rất riêng về thu Hà Nội. Phải mến thương Hà Nội tới thế nào, hiểu rõ Hà Nội thế nào, ông mới trân quý, mới gợi tả được mùa thu Hà Nội đẹp tới như thế? Và hai câu cuối của khổ thơ, Nguyễn Đình Thi lại cất lên nỗi lòng của mình trong tâm trạng của người ra đi. Giọng thơ ông vẫn vậy, vẫn buồn thương da diết, nhưng ở đây, cái buồn đấy như nhân lên gấp bội lần vừa sâu lắng lại vừa thiết tha, non nỉ:

“Người ra đi tiên phong không ngoái lại

Nắng thu rơi đầy trên thềm”.

Dù ra đi vì lý tưởng cao cả, theo tiếng gọi của Tổ quốc, tâm hồn người chiến sĩ vẫn không khỏi vương vấn, lưu luyến. Hành trang của họ chứa đầy kỷ niệm về Hà Nội và mùa thu với hương cốm mới, cái se lạnh và những lá cây bay. Câu thơ phản ánh quyết tâm mạnh mẽ của người ra đi, nhưng cũng không thể giấu được sự lưu luyến sâu sắc với quê hương. Cái quay lưng của người ra đi không chỉ là quyết tâm mà còn là nỗi nhớ da diết với Hà Nội, như Quang Dũng đã viết: “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Đoạn thơ mở đầu “Non sông” của Nguyễn Đình Thi không chỉ thể hiện nỗi nhớ Hà Nội mà còn phản ánh sự gắn bó sâu sắc của tác giả với quê hương, với mùa thu đầy cảm xúc.

Đoạn thơ này đã miêu tả tuyệt vời hình ảnh mùa thu Hà Nội trong nỗi nhớ của người ra đi. Nguyễn Đình Thi đã giúp chúng ta thêm yêu quê hương và những con phố cổ kính của Hà Nội - Thăng Long nghìn năm văn hiến.

Dưới đây là dàn ý và bài phân tích 7 câu đầu của bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, được Mytour tổng hợp và gửi tới các bạn tham khảo. Hy vọng qua các bài mẫu này, các bạn sẽ có thêm kinh nghiệm để viết bài tốt hơn. Chúc các bạn thành công!