Khám phá sâu sắc 9 câu đầu bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm

Buzz

Nội dung bài viết

1. Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và Trường ca Mặt đường khát vọng

2. Phân tích 9 câu mở đầu bài thơ Đất Nước

Xem thêm

Bài thơ Đất Nước, nằm trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm, là một tác phẩm nổi bật về lòng yêu nước. Bài viết này của Mytour sẽ cùng bạn tìm hiểu sâu về ý nghĩa của 9 câu đầu trong bài thơ Đất Nước.

1. Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và Trường ca Mặt đường khát vọng

Nguyễn Khoa Điềm, sinh ngày 15/4/1943 tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, là con của nhà báo Hải Triều và thuộc dòng dõi quan Nội tán Nguyễn Khoa Đăng. Ông học ở quê và ra miền Bắc học tại trường học sinh miền Nam năm 1955. Ông tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964 cùng lứa với Phạm Tiến Duật, Lê Anh Xuân.

Sau đó, ông tham gia phong trào học sinh, sinh viên Huế, quân đội, và xây dựng cơ sở Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ông viết báo, làm thơ, và từng bị giam ở nhà lao Thừa Phủ trước khi được giải thoát trong chiến dịch Mậu Thân 1968. Nguyễn Khoa Điềm bắt đầu làm thơ trong thời gian này, gia nhập Hội Nhà văn Việt Nam năm 1975 và trở thành Thứ trưởng Bộ Văn hoá - Thông tin năm 1994. Ông cũng được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V năm 1995.

Năm 1996, Nguyễn Khoa Điềm được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII. Ông là Đại biểu Quốc hội khóa X và từ tháng 11 năm 1996 đảm nhận chức Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin. Tại Đại hội lần thứ IX năm 2001, ông trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (2001 – 2006). Hiện tại, ông đã nghỉ hưu và sống tại Thành phố Huế.

Nguyễn Khoa Điềm từng chia sẻ: 'May mắn lớn nhất của tôi là sống trong thời kỳ hào hùng của dân tộc, để hiểu biết sâu sắc về đất nước, con người và chính bản thân mình.' Thơ của ông, phản ánh sự tham gia trực tiếp trong kháng chiến chống Mỹ, mang đậm tính chiêm nghiệm và cảm xúc trữ tình. Ông viết những câu thơ thể hiện trách nhiệm công dân và lính với đất nước. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: Người con gái chằm nón bài thơ, Nơi Bác từng qua, Nỗi nhớ, Tháng chạp ở Hồng Trường, Thưa mẹ con đi, Tiễn bạn cuối mùa đông, Tình Ca, Tôi lại đi đường này, Trên núi sông, Tuổi trẻ không yên, Xanh xanh bóng núi, với Trường ca 'Mặt đường khát vọng' nổi bật hơn cả.

Trường ca 'Mặt đường khát vọng' được Nguyễn Khoa Điềm hoàn thành tại chiến khu Trị Thiên năm 1971 và in lần đầu năm 1974. Tác phẩm mô tả sự thức tỉnh của tuổi trẻ miền Nam về sứ mệnh của mình và cuộc đấu tranh chống đế quốc Mỹ. Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong phong trào thơ chống Mỹ, với cảm hứng chủ đạo là lòng yêu nước mãnh liệt. Trường ca thể hiện hình ảnh thế hệ trẻ miền Nam trong kháng chiến: yêu nước, sẵn sàng hy sinh và chiến đấu bảo vệ tổ quốc.

Trường ca 'Mặt đường khát vọng' gồm 9 chương, trong đó chương 5 'Đất Nước' nổi bật và được tách ra thành một bài thơ độc lập. Đây là một hiện tượng hiếm hoi trong văn học Việt Nam, chứng tỏ sức hấp dẫn đặc biệt của chương 'Đất Nước' đối với độc giả yêu thơ, mặc dù nó sử dụng thể thơ tự do, khác biệt với thể lục bát hay song thất lục bát truyền thống.

Sức hút mạnh mẽ của chương 'Đất Nước' khiến nó có thể tồn tại độc lập như một bài thơ riêng biệt. Nội dung chương được thể hiện qua hình ảnh tượng trưng, với ngôn ngữ tinh tế và gần gũi, hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, tạo nên một tác phẩm sâu sắc và tinh tế.

2. Phân tích 9 câu mở đầu bài thơ Đất Nước

Hơn 4000 năm lịch sử của dân tộc Việt Nam là một thiên anh hùng ca huyền thoại, đầy ắp những cuộc chiến vệ quốc, tinh thần yêu hòa bình, sự đoàn kết, lòng dũng cảm và kiên cường trên mảnh đất hình chữ S yêu dấu. Hình ảnh Việt Nam hùng vĩ qua bao thế hệ chính là hình ảnh của hàng triệu anh hùng vô danh trong những trận chiến oai hùng; âm thanh của tổ quốc từ xa xưa đến nay là những lời ru của bà mẹ, là tiếng ca của những người con đã hy sinh cho Tổ quốc vững bước qua bao thử thách. Bản anh hùng ca của dân tộc chúng ta, được hình thành từ những thăng trầm lịch sử, được gửi gắm qua những vần thơ tha thiết của các thi nhân từ xưa đến nay, trong đó có những nét vẽ tuyệt đẹp từ nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, tiêu biểu qua chín câu mở đầu của bài thơ 'Đất Nước' để giải thích về hai tiếng 'Đất Nước' thiêng liêng và gần gũi.

'Khi ta trưởng thành, Đất Nước đã hiện hữu'

Đất Nước đã có từ những câu chuyện cổ tích mà mẹ thường kể'

Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bà đang ăn bây giờ'

Đất Nước trưởng thành khi nhân dân biết dùng tre để chống giặc

Tóc mẹ được búi gọn gàng sau đầu

Cha mẹ thể hiện tình yêu qua vị gừng cay và muối mặn

Cái kèo, cái cột đều mang tên gọi riêng

Hạt gạo trải qua một nắng hai sương, rồi được xay, giã, giần, sàng

Đất Nước đã hiện hữu từ thuở ấy...

Trong những năm tháng khốc liệt của cuộc chiến tranh chống Mỹ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã lắng nghe tiếng gọi của hồn thiêng dân tộc qua từng vần thơ. Tại chiến khu Trị - Thiên năm 1971, giữa bão đạn, Trường ca 'Mặt đường khát vọng' ra đời, dựng lên một biểu tượng của thanh niên Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến. Chương 5 'Đất Nước' nổi bật như một đóa hoa căng tràn sức sống, khắc sâu hình ảnh Đất Nước hùng vĩ và gần gũi.

Với giọng thơ nhẹ nhàng và êm ái, nhà thơ mở lòng bằng những câu thơ đầu tiên, như để giải tỏa những cảm xúc bấy lâu bị nén chặt:

“Khi ta trưởng thành, Đất Nước đã tồn tại rồi”

Câu thơ, dù chỉ là một lời kể đơn giản, lại mang đến cho người đọc cảm giác đặc biệt và lạ lùng, gợi nhớ về những ký ức mơ hồ và xa xưa. Khi hai từ 'Đất Nước' được viết hoa trang trọng, lòng người như dâng lên một nỗi xao xuyến không thể diễn tả. Nguyễn Khoa Điềm dùng cách viết hoa hai từ đó để thể hiện niềm tôn kính và tình yêu nước sâu sắc. Đối với nhà thơ, 'Đất Nước' không chỉ là một danh từ trừu tượng mà là một hình tượng sống động, thấm đẫm tinh thần dân tộc. Việc viết hoa tạo nên một vẻ thiêng liêng và trang trọng, làm cho người đọc cảm thấy bị cuốn hút và lay động từ sâu thẳm tâm hồn, rồi kết thúc với ba từ 'đã có rồi' giản dị nhưng chứa đựng chân lý rõ ràng về sự tồn tại của 'Đất Nước'. Đất Nước đã hiện hữu từ lâu, như một phần không thể thiếu trong nhận thức và trái tim chúng ta, đồng hành cùng quá trình trưởng thành của chúng ta. Với đại từ 'ta' không chỉ rõ cá nhân cụ thể, nhà thơ đã khắc họa sự lâu đời và bề dày lịch sử của Đất Nước.

Bằng ngôn từ giản dị và gần gũi, Nguyễn Khoa Điềm đã hình thành nguồn gốc của 'Đất Nước':

'Đất Nước bắt đầu từ những câu chuyện xưa mẹ thường kể

Đất Nước gắn liền với miếng trầu bà thường ăn

Đất Nước trưởng thành khi dân tộc biết trồng tre để đánh giặc'

Trước câu hỏi 'Đất Nước có từ bao giờ?', Nguyễn Khoa Điềm đã dùng trái tim chân thành và bút pháp khéo léo để giải thích nhẹ nhàng. Như một người kể chuyện qua thơ, ông cho thấy Đất Nước hình thành từ những câu chuyện cổ tích, từ những điều bình dị như miếng trầu bà ăn, và phát triển mạnh mẽ như tre, trải qua thử thách và chiến đấu để có dáng vẻ hùng vĩ hiện tại. Những hình ảnh quen thuộc được nhà thơ biến thành biểu tượng sống động, mỗi chi tiết đều chứa đựng tâm hồn đất nước.

Qua việc liên kết sự hình thành của Đất Nước với miếng trầu bà ăn, nhà thơ đã thể hiện sự nhạy cảm và tâm hồn thấm đẫm tinh thần dân tộc. Ông không chỉ mô tả khởi nguồn của Đất Nước, mà còn nhắc về truyền thống nhuộm răng, ăn trầu của cha ông. Hương trầu thơm ngọt như gợi lại ký ức yêu thương bên người bà, nơi có hình ảnh bà với miếng trầu đỏ, tạo nên một ký ức sống mãi trong lòng. Miếng trầu nhỏ bé nhưng chứa đựng cả hình ảnh Đất Nước.

Với sự trôi chảy của thời gian, Đất Nước lớn lên cùng con người. Tre, gắn bó với làng quê Việt Nam từ lâu, cũng như núi non lớn lên âm thầm. Hai từ 'dân mình' trong câu thơ gợi sự gắn bó và chung nguồn gốc, đồng thời gợi nhớ về hình ảnh Phù Đổng Thiên Vương. Từ bờ tre Việt Nam hiền hòa, sức mạnh dân tộc phát triển, trưởng thành qua thử thách.

Đất Nước là như vậy, khởi nguồn từ những điều giản dị và phát triển từ đó. Dù có vẻ bình dị, Đất Nước vẫn kiên cường và anh hùng trong thử thách. Câu thơ của Chế Lan Viên về vẻ đẹp của Tổ quốc thể hiện sự vĩ đại của Đất Nước:

'Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn nghìn năm

Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?

- Chưa đâu! Và ngay cả trong những ngày đẹp nhất

Khi Nguyễn Trãi làm thơ và đánh giặc

Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hoá thành văn

Khi Nguyễn Huệ cưỡi voi vào cửa Bắc

Hưng Đạo diệt quân Nguyên trên sóng Bạch Đằng...'

Cũng như thế, Đất Nước có thể bình dị và chân thật như Nguyễn Khoa Điềm viết:

'Tóc mẹ thì búi sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn'

Hình ảnh người mẹ hiện lên ấm áp trong những vần thơ giản dị, vẽ ra hình ảnh mẹ với búi tóc gọn gàng. Mái tóc mẹ không chỉ đơn thuần là sự chỉnh chu mà còn là tình yêu và sự chăm sóc. Cha mẹ tạo nên tổ ấm, gắn bó bằng tình yêu và ân nghĩa, giống như gừng và muối không thay đổi theo thời gian.

Nguyễn Khoa Điềm cũng gợi nhớ về truyền thống đặt tên của dân tộc:

'Cái kèo cái cột thành tên'

Tên con dù đơn giản nhưng chứa đựng ý nghĩa và tình yêu, phản ánh phong tục xây dựng nhà ở và sự bền vững. Đứa trẻ lớn lên dưới cái tên thô sơ nhưng vững chắc như chính cái tên của mình.

Nhà thơ đã khéo léo kết hợp truyền thống lâu đời của dân tộc trong từng câu thơ. Từ những câu chuyện xưa, miếng trầu thơm, lũy tre xanh, hình ảnh mẹ, cái tên trìu mến đến truyền thống làm gạo, Nguyễn Khoa Điềm đã vẽ nên bức tranh đầy đủ về Đất Nước. Và khi kết thúc bằng câu thơ 'Đất Nước có từ ngày đó...', bài thơ như khép lại hành trình dài của dân tộc với âm hưởng nhẹ nhàng, sâu lắng. Đất Nước đã hiện hữu từ xa xưa, gợi cảm giác về thời gian lâu dài, thanh âm nhẹ nhàng như hòa vào dòng thời gian.

Khép lại chín câu thơ đầu bài thơ 'Đất Nước', ta như khép lại cả một hành trình dài. Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện những điều vĩ đại từ những cái đơn giản, xây dựng hình tượng Đất Nước thành một bản trường ca làm rung động trái tim người Việt.

Trên đây Mytour đã chia sẻ bài viết Phân tích 9 câu đầu bài Đất Nước chọn lọc hay nhất. Hy vọng bài viết đã cung cấp thông tin hữu ích. Mytour xin cảm ơn!

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]