Buzz
1. Dàn ý phân tích bài thơ 'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa' của Nguyễn Duy
A. Mở bài
Trong cuộc sống, có những tác phẩm văn học không chỉ đơn thuần là chữ viết mà còn chứa đựng những cảm xúc sâu sắc và đặc biệt, ghi dấu ấn trong tâm hồn người đọc. Bài thơ 'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa' của Nguyễn Duy là một ví dụ điển hình, với những từ ngữ chân thành và cảm xúc chân thực, đã tạo nên một tác phẩm đáng nhớ và đầy ấn tượng.
B. Phần nội dung chính
1. Phần 1: 'Bần thần... thuở nào':
Mở đầu bài thơ, chúng ta được dẫn vào một không gian đầy trang nghiêm và tôn kính. Nguyễn Duy đã viết bài thơ này nhân dịp giỗ mẹ, và ngay từ những câu thơ đầu, ta cảm nhận được nỗi buồn và sự tiếc thương khi ông nhớ về người mẹ đã qua đời, nhắc nhở ông về hình ảnh mẹ xa xưa và bà ngoại trong ký ức.
2. Phần 2: 'Mẹ ta... bốn mùa':
Nguyễn Duy bày tỏ sự đồng cảm sâu sắc với cuộc sống của những người phụ nữ nông thôn, những người phải chịu đựng nhiều vất vả và khổ cực. Mẹ của ông cũng thuộc về số những người phụ nữ dũng cảm đó, cuộc đời bà đầy rẫy khó khăn và gian truân. Bà sống trong nghèo khó, làm việc không ngừng để trang trải cuộc sống, mặc chiếc yếm đào, nón quai thao, và khăn chít mỏ quạ. Bà đã từng phải sống trong sự thiếu thốn, làm việc vất vả từ sáng đến tối, với chiếc váy đen nhuộm bùn và áo cánh nâu phai màu, không có tiền để sắm sửa mới.
3. Phần 3: 'Cái cò... mẹ ru':
Những câu hát ru như 'Cái cò... sung chát... đào chua' không chỉ là biểu hiện của cuộc sống đầy gian truân và cay đắng của mẹ mà còn là tâm hồn của bà. Câu thơ 'Ta đi trọn kiếp con người/ Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru' thể hiện sự trân trọng và tình yêu sâu sắc, khắc họa tình mẫu tử thiêng liêng và quý giá, tình cảm bao la của mẹ dành cho con.
4. Phần 4: 'Bao giờ... xa xôi':
Nỗi nhớ mẹ không chỉ hiện diện qua những lời ru và hình ảnh, mà còn trong những ký ức đẹp từ thời thơ ấu của tác giả. Nhớ về trái bưởi, trái hồng, những đêm 'mẹ trải chiếu ta nằm đếm sao', những câu chuyện Ngưu Lang - Chức Nữ, chú Cuội - chị Hằng và hình ảnh đom đóm sáng trong đêm tối.
5. Phần 5: 'Mẹ ru... cá xương':
Qua những lời ru ngọt ngào của mẹ khi con còn trong nôi, mẹ đã gửi gắm cho con những bài học về cuộc sống, về con cò, con vạc và những ngày đồng cỏ rộng lớn. Sữa mẹ tuy nghèo nhưng ngọt ngào đã mang lại sức khỏe và giấc ngủ bình yên cho con, giúp con hòa mình vào văn hóa dân tộc và tiếp tục hành trình cuộc đời.
Nguyễn Duy vẫn ngẫm nghĩ về câu hỏi 'bà ru mẹ... mẹ ru con, liệu mai sau các con còn nhớ không' khi những giá trị truyền thống dần nhạt phai. Cuối cùng, ông trở về với nỗi nhớ mẹ, quê hương và những kỷ niệm về những đêm đông lạnh lẽo, những ngày mưa gió mái tranh không đủ che mưa, nhưng mẹ luôn dành chỗ ấm, chịu đắp lớp ướt, và trong giấc ngủ mơ màng, mẹ vẫn 'ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa, miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá.'
C. Kết bài
Trước bài thơ đầy cảm xúc này, chúng ta không thể không cảm nhận tình yêu thương chân thành của Nguyễn Duy dành cho mẹ. Bài thơ gợi nhớ những giá trị gia đình và truyền thống, làm nổi bật tình mẫu tử sâu sắc và quý giá.
2. Phân tích bài thơ 'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa' của Nguyễn Duy
Nguyễn Duy, một nhà thơ hiện đại, đã khéo léo kết hợp truyền thống ca dao dân gian với thơ ca của mình. Tác phẩm của ông luôn chứa đựng âm hưởng nhẹ nhàng của các câu ca dao cổ, tạo nên nét đặc trưng và độc đáo cho thơ của ông. Bài thơ 'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa' cũng vậy, với tiêu đề và hai câu kết trích dẫn từ ca dao truyền thống về hình ảnh người mẹ. Điều này mang lại một dòng cảm xúc chân thành, sâu lắng và đậm đà giá trị truyền thống, lan tỏa trong toàn bộ bài thơ.
Đêm hương huệ vương vấn lạ lùng
Khói nhang vẽ đường lên Niết bàn
Chân nhang lấm bùn, tro tàn
Hình bóng mẹ hiện lên từ thế gian xưa
Bài thơ bắt đầu trong một không khí trang trọng và đầy tôn kính. Theo lời kể của Nguyễn Duy, đó là buổi lễ giỗ mẹ của ông. Mất mẹ từ sớm đã khiến ông cảm thấy nỗi buồn sâu lắng về hình ảnh mẹ, và ông tìm kiếm hình bóng mẹ trong tâm trí vì không có cơ hội ở bên mẹ suốt đời. Nỗi buồn và sự xót xa vô hạn khi nhớ về người mẹ đã khuất đưa ông trở lại quá khứ, với hình ảnh mẹ xa vắng ngày xưa, qua những ký ức mờ ảo và hình dáng bà ngoại.
Mẹ tôi không mặc yếm đào
Nón mê thay thế nón quai thao đội đầu
Tay ôm bí, tay cầm bầu
Váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu suốt năm
Phụ nữ xưa ở các làng quê Việt Nam, ngoài những phụ nữ thuộc gia đình quyền quý hay phú bà, phần lớn đều sống trong cảnh nghèo khó và vất vả. Những người phụ nữ nông thôn phải chịu đựng cuộc sống đầy gian khổ mà không biết đến sự thoải mái. Họ không chỉ chăm lo sinh con, nuôi dưỡng gia đình mà còn đảm nhiệm tất cả các công việc để lo toan cho chồng con. Họ chấp nhận hi sinh, nhịn ăn nhịn mặc vì gia đình, không bao giờ biết đến niềm vui hay sự hưởng thụ. Mẹ của Nguyễn Duy cũng là một hình mẫu phụ nữ kiên cường như thế. Cuộc đời bà đầy gian truân, không có niềm vui, và những món đồ như yếm đào, nón quai thao, khăn chít mỏ quạ trở thành những ước mơ xa xỉ không thể đạt được. Từ khi còn nhỏ, bà chỉ biết đến sự nghèo khổ, làm việc suốt ngày với bí bầu để đổi lấy vài đồng bạc. Bà mặc những chiếc váy đen nhuộm bùn và áo nâu rách, vì cuộc sống còn khó khăn hơn việc mua sắm, mẹ đã phải chịu đựng để con có cái ăn, cái mặc.
Cái cò... quả sung chát... đào chua
Câu ca mẹ hát gió đưa lên trời
Ta sống trọn kiếp người
Cũng không thể hết những lời mẹ ru
Hướng về quá khứ mờ ảo, Nguyễn Duy tìm kiếm hình ảnh người mẹ yêu thương qua ký ức về bà. Trong những lời ru, tác giả chứa đựng sự khao khát và nỗi nhớ mẹ, gợi lên hình ảnh gần gũi và thân thiết với 'cái cò... quả sung chát... đào chua'. Hình ảnh mẹ trong câu hát ru trở thành biểu tượng của cuộc đời, một cuộc sống đầy gian truân và cay đắng, không biết đến vị ngọt mà chỉ tràn ngập mùi chua chát.
Lời ru của mẹ là hình ảnh của sự hy sinh và gian khổ trong cuộc đời, tình yêu mẹ dành cho con như dòng nước không bao giờ cạn, sự thông cảm và tình thương mẹ trao không thể đếm xuể. Khi mẹ đã rời bỏ thế gian, nỗi đau và sự chua xót trong lòng Nguyễn Duy càng sâu sắc. Hai câu thơ 'Ta sống trọn kiếp người/Cũng không hết được những lời mẹ ru' khắc ghi lòng trân trọng và yêu thương, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, tình cảm không gì sánh bằng, ôm trọn cả cuộc đời con.
Bao giờ mới đến mùa thu
Trái hồng, trái bưởi đung đưa giữa rằm
Bao giờ mới đến tháng năm
Mẹ trải chiếu, ta nằm đếm những vì sao
Ngân hà vút lên cao
Quạt mo tạo điệu khúc nghêu ngao của thằng Bờm...
Đom đóm chập chờn bên bờ ao
Những niềm vui, nỗi buồn xa vắng, trong ánh sáng leo lẻo
Nỗi nhớ mẹ không chỉ hiện diện trong những lời ru và hình ảnh mẹ, mà còn là những ký ức sâu lắng từ thời thơ ấu của tác giả. Những ngày hội hè, với mâm ngũ quả đầy màu sắc trong tháng Tám, khiến đứa con nhỏ mơ về một tương lai tươi sáng qua trái bưởi và trái hồng. Dù trải qua những ngày nắng nóng và khó khăn, mẹ vẫn tạo niềm vui bằng việc 'trải chiếu cho ta nằm đếm sao', kể chuyện về Ngưu Lang - Chức Nữ, hay Cuội - Hằng. Những đom đóm lung linh trong đêm mang lại không khí yên bình của làng quê, vẫn vương vấn trong tâm trí tác giả, gợi nhớ về những kỷ niệm thân thiết. Giờ đây, những kỷ niệm ấy đã trở thành dĩ vãng xa xôi, vì mẹ và thời khắc đó đã qua đi.
Mẹ dạy ta những điều trong cuộc sống
Sữa nuôi thân xác, lời hát nuôi tâm hồn
Bà ru mẹ, mẹ ru con
Liệu mai sau các con có nhớ chăng
Dù cuộc sống khó khăn và thiếu thốn, mẹ không có nhiều kiến thức học thuật, nhưng mẹ đã truyền cho con những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc. Qua những câu chuyện cổ tích, ca dao truyền thống từ ngàn đời, và đặc biệt là những lời ru ngọt ngào khi con còn bé, mẹ đã khắc sâu vào tâm hồn con hình ảnh về cò con, những đau khổ trong cuộc sống, cánh đồng cò bay và tình mẹ thiêng liêng. Dù sữa mẹ nghèo nàn, nhưng nó vẫn ngọt ngào, nuôi dưỡng con cả thể xác lẫn tâm hồn, và mẹ nhẹ nhàng ru con vào giấc ngủ đêm đông. Điều đó đã giúp con hiểu sâu sắc về linh hồn dân tộc và theo suốt cuộc đời. Nhưng ngày nay, khi đất nước phát triển mạnh mẽ về kinh tế và văn hóa, con người dường như quên đi những lời ru ân tình, tình mẹ đẹp đẽ, và các câu ca dao, truyện cổ tích. Điều này khiến Nguyễn Duy lo lắng: 'Bà ru mẹ... mẹ ru con, liệu mai sau các con còn nhớ không?'
Nhìn về quê mẹ xa xăm
Trái tim ta - nơi mẹ từng nằm đêm xưa
Ngồi buồn nhớ về mẹ ngày xưa
Miệng nhai cơm, lưỡi lừa xương cá...
Trong những hồi tưởng xa xôi, Nguyễn Duy trở về với nỗi nhớ mẹ và quê hương tha thiết. Ông nhớ những đêm đông lạnh lẽo, những ngày mưa gió khi mái tranh không đủ che chắn. Nhưng mẹ luôn hi sinh, tạo cho con một chỗ ấm áp, trong khi mẹ chịu đựng chỗ ướt và giấc ngủ không yên. 'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa, miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương...' nhắc nhở về tình yêu vô điều kiện của mẹ và những kỷ niệm sâu đậm. Bài thơ thể hiện sự chân thật và cảm động qua những chi tiết, với đêm đông lạnh và mái tranh mưa gió trở thành biểu tượng của sự hy sinh và tình yêu thương. Lời thơ truyền tải sâu sắc tình mẹ và cảm xúc nhớ nhung đẹp đẽ.
'Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa' là một tác phẩm thơ đặc sắc, biểu tượng cho tâm hồn và phong cách sáng tạo của Nguyễn Duy, một nhà thơ trưởng thành trong giai đoạn khó khăn chống Mỹ. Bài thơ mang đậm vẻ đẹp ca dao, nét đậm đà dân ca, hòa quyện với lời hát ru truyền thống. Tác phẩm nổi bật với sự tươi sáng và hùng tráng của tiếng nói dân tộc, nắm bắt cảm xúc và tình cảm qua nhịp điệu của lời ru. Mỗi câu thơ của Nguyễn Duy như những hình ảnh sống động và tình cảm sâu lắng, vẽ nên bức tranh văn hóa và truyền thống của dân tộc.
