Buzz
Phân tích nhân vật mẹ Lê trong tác phẩm “Nhà mẹ Lê” của Thạch Lam - Mẫu 1
Trong văn học, các khái niệm như 'Văn học là nhân học' và 'Văn là người' đã trở nên quen thuộc. Nhưng không phải lúc nào chúng cũng đầy thuyết phục, vì giữa con người văn chương và thực tế cuộc sống thường có khoảng cách lớn. Với Thạch Lam, những khái niệm này được phản ánh chân thực. Nhà thơ Thế Lữ nhận xét rằng: 'Mỗi tác phẩm của Thạch Lam đều chứa đựng một phần của chính ông.' Những tác phẩm của ông nhẹ nhàng, tinh tế, và đầy cảm xúc, điều này được thể hiện rõ qua nhân vật mẹ Lê trong “Nhà mẹ Lê”.
'Nhà mẹ Lê' thuộc tập truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa'. Tác phẩm mô tả cuộc sống của một gia đình ở Đoàn Thôn với mẹ Lê và mười một đứa con. Thạch Lam miêu tả sự chuyển mình của gia đình mẹ Lê từ những ngày hạnh phúc đến lúc khốn khó. Nhân vật mẹ Lê được khắc họa rõ nét về hoàn cảnh, ngoại hình, tính cách và số phận.
Nhân vật mẹ Lê trong tác phẩm của Thạch Lam thật đặc biệt. Thạch Lam không chỉ tập trung vào tầng lớp tiểu tư sản như các thành viên khác trong Tự lực văn đoàn, mà ông còn khai thác cuộc sống của những người lao động nghèo và nông dân. Mẹ Lê là một phụ nữ nông thôn, sau cái chết của chồng, bà phải chăm sóc mười một đứa con từ đứa lớn nhất mới mười bảy tuổi đến đứa bé nhất còn phải bế. Cuộc sống nghèo khó và số lượng con đông đã làm cho mẹ Lê trở thành nhân vật nổi bật ở Đoàn Thôn. Sự kết hợp giữa nghèo đói và nhiều con khiến cuộc sống của bà thêm phần vất vả, phản ánh rõ nét sự khó khăn và hạn chế trong nhận thức của người dân nông thôn thời bấy giờ. Mẹ Lê không chỉ vật lộn với nghèo đói mà còn với cuộc sống bất ổn, phải làm thuê để sống. Tài sản của bà chỉ là một căn nhà lá với chiếc giường gãy nát. Hình ảnh mẹ Lê hiện lên thật đơn độc và khổ cực, khiến người đọc không khỏi xót thương.
Ngoài hoàn cảnh khó khăn, ngoại hình của mẹ Lê cũng phản ánh sự vất vả của bà. Mẹ Lê có vóc dáng nhỏ bé, da mặt và tay chân nhăn nheo như quả trám khô. Đó là hình ảnh của một người lao động vất vả, dù thân thể nhỏ bé nhưng phải chịu đựng công việc nặng nhọc. Sống trong nghèo khó cùng nhiều con đã khiến bà trở nên đen đúa và gầy còm, giống như câu ca dao truyền thống về sự cực nhọc của phụ nữ:
'Cái cò là cái cò con
Mẹ đi xúc tép, để con ở nhà'
'Nước non lận đận một mình'
'Thân cò lặn lội trên dòng đời khó khăn'
Với hoàn cảnh và ngoại hình như vậy, mẹ Lê trở thành biểu tượng của những phụ nữ nghèo khó, sống lầm lũi bên lề xã hội như những bóng tối. Thạch Lam không cần mô tả cầu kỳ, mà chỉ dùng những chi tiết giản dị nhưng sâu sắc để phản ánh hiện thực khắc nghiệt dưới lớp vỏ bình yên.
Thạch Lam, với sự nhạy cảm của một nhà văn, luôn tìm ra những chiều sâu ẩn chứa trong cuộc sống và con người. Ông đã phát hiện và làm nổi bật những nét đẹp và phẩm chất cao quý trong cuộc sống khó khăn của mẹ Lê, biến chúng thành điểm nhấn của tác phẩm. Thạch Lam 'miêu tả người nghèo mà không tập trung vào những mảnh rách, mụn vá trên quần áo' (Lại Nguyên Ân). Chính vì vậy, 'Nhà mẹ Lê' được coi là một tác phẩm hiện thực đậm lòng nhân ái của một cây bút lãng mạn. Mẹ Lê là hình mẫu của tình yêu thương vô bờ bến dành cho gia đình, sẵn sàng hi sinh tất cả vì hạnh phúc của những người thân yêu. Dù khó khăn, bà vẫn tìm được niềm hạnh phúc từ việc thấy các con được no đủ. Hình ảnh gia đình quây quần bên nồi cơm trong khi ngoài trời gió lạnh thể hiện tình thương và sự ấm áp trong gia đình. Mẹ con bà cùng nhau trải qua những khoảnh khắc đẹp, từ những buổi chiều mùa hè đến hình ảnh các bà mẹ trò chuyện, các trẻ con chơi đùa, tạo nên không khí tươi sáng hơn. Những chi tiết như sự yêu thương đặc biệt của mẹ Lê dành cho thằng Hy, con thứ chín, ốm yếu, thêm phần làm rõ tình cảm mẹ con sâu nặng.
Mẹ Lê còn thể hiện sự chăm chỉ, kiên nhẫn và sẵn lòng chịu đựng. Dù cuộc sống khắc nghiệt, bà không bao giờ từ bỏ. Mỗi sáng sớm, dù trời nắng hay lạnh, bà đều dậy sớm làm thuê cho người trong làng. Khi cả làng rơi vào cảnh khó khăn, bà vẫn cố gắng xin việc, thậm chí làm việc không công để mang về ít gạo cho ba đứa con. Mùa đông là nỗi ám ảnh vì không ai thuê bà làm việc nữa, khiến bà phải nỗ lực gấp đôi để đảm bảo các con không bị đói. 'Mẹ Lê dạy các con: 'nói dối là tốt nhưng phải biết nói dối cho khéo, không để bị phát hiện'', phản ánh tinh thần chiến đấu và ý chí kiên cường của mẹ Lê.
Một phẩm chất quan trọng mà Thạch Lam phát hiện ở mẹ Lê là tinh thần lạc quan và ý chí mạnh mẽ trong khó khăn. Dù cuộc sống đầy thử thách, bà không bao giờ từ bỏ hy vọng. Trong những lúc khó khăn nhất, bà vẫn giữ vững niềm tin, như khi vào nhà ông Bá xin gạo nhưng bị từ chối, bà vẫn nhớ về những ngày ấm cúng trong nhà ông Bá và không từ bỏ hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn.
Nhân vật mẹ Lê hội tụ những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam như tình yêu thương gia đình, lòng nhân ái, cần cù và tinh thần lạc quan. Thạch Lam thực sự là một nhà văn tinh tế, chăm sóc từng chi tiết để làm nổi bật cái đẹp.
Dù mang trong mình những phẩm chất đáng quý, số phận của mẹ Lê lại đầy bi thảm. Tác phẩm phản ánh rõ nét sự tàn phá của giặc ngoại xâm và nạn đói, mặc dù không nói thẳng. Sự thống trị tàn bạo của thực dân đã đẩy cuộc sống vào ngõ cụt. Chợ trở nên thưa thớt, phố vắng lặng, không còn những tiếng rao bán gạo hay những hoạt động nhộn nhịp trước đây. Bác Hiền, bác Đối và vợ bác Đối không còn làm công việc của mình nữa. Những chi tiết như vậy, dù nhỏ, đều thể hiện sự suy tàn và sự vô vọng của Đoàn Thôn. Với gia đình mẹ Lê, mọi thứ trở nên tồi tệ hơn khi bà phải chứng kiến các con đói suốt ngày. Dù bị đe dọa và chân bị thương, mẹ Lê vẫn quyết tâm đi xin gạo, không ngừng lo lắng cho các con và không kìm được nước mắt.
Kết thúc tác phẩm để lại một cảm giác ám ảnh sâu sắc. Mẹ Lê qua đời trong cơn mê sảng, để lại những đứa con ngồi bên bậc cửa, bất lực và lo lắng về tương lai. Cái chết của mẹ Lê khơi dậy trong lòng người đọc những cảm xúc sâu sắc, nỗi đau và sự tiếc nuối.
Thạch Lam thể hiện tinh thần nhân đạo một cách đặc biệt và sâu sắc. Những nhân vật nghèo trong tác phẩm của ông, dù không nổi bật như Chí Phèo hay chị Dậu, vẫn mang đến một sự cảm thông sâu xa. Ông tập trung vào những số phận bị lãng quên, nhỏ bé và tìm thấy niềm vui trong cuộc sống tối tăm. Hạnh phúc và nỗi đau, nụ cười và nước mắt, ánh sáng và bóng tối đều hiện diện trong tác phẩm của ông. Mặc dù cuộc sống khắc nghiệt, người ta vẫn tự hỏi tại sao mẹ Lê phải chịu đựng nhiều như vậy mà không có lời đáp. Trong những giây phút cuối cùng, mẹ Lê chỉ có thể nhắm mắt và buông tay. Nhưng bà không phải là người thất bại. Mẹ Lê đã chiến đấu, yêu thương và hy vọng, đó là tất cả những gì một con người có thể làm.
Thạch Lam không chỉ là nhà văn viết về những người nghèo và cuộc sống đầy gian khổ. Ông còn là người mang niềm tin, sự sống, tình thương và hy vọng vào tác phẩm của mình. Mẹ Lê đã chiến đấu vì cuộc sống và tương lai của con cái. Dù bà đã ra đi, dấu vết của tình thương và hy vọng của bà vẫn mãi tồn tại trong tâm hồn của độc giả.
Phân tích nhân vật mẹ Lê trong tác phẩm “Nhà mẹ Lê” của Thạch Lam theo cách sâu sắc và tinh tế nhất.
Dưới ngòi bút tài hoa của Thạch Lam, từng đoạn văn hiện lên như một bức tranh sống động, khắc họa chân thực nỗi khổ đau của người phụ nữ có mười một đứa con nhỏ. Cảnh nghèo khó và thiếu thốn của thời đại ấy được thể hiện rõ nét. Mặc dù sống trong cảnh nghèo đói, mẹ Lê vẫn tiếp tục sinh thêm con, khiến cuộc sống của họ trở nên cực kỳ khó khăn. Hình ảnh người phụ nữ gầy gò, nhỏ bé nhưng lại làm mẹ của mười một đứa trẻ, từ đứa lớn nhất mới mười bảy tuổi đến đứa bé nhất vẫn còn bế trên tay, gợi lên hình ảnh đau khổ và thiếu thốn trầm trọng của gia đình mẹ Lê.
Sự nghèo khổ của xã hội thời bấy giờ dường như phản ánh hoàn toàn qua cuộc sống của gia đình mẹ Lê. Cảnh đói rét và thiếu thốn trở nên rõ ràng hơn khi mẹ Lê và các con được mô tả như những “con chó mẹ và chó con”, tạo nên sự so sánh chua xót và đau đớn. Dù vậy, mẹ Lê luôn chịu đựng một mình, không kêu ca hay than vãn. Hình ảnh mẹ Lê tượng trưng cho hàng triệu người phụ nữ cùng thời, hy sinh tất cả vì con cái, dù phải đối mặt với bất kỳ khó khăn nào. Sự kiên nhẫn và vĩ đại của bà luôn được thể hiện trong sự im lặng.
Dù cuộc sống của mẹ Lê đầy thử thách, bà luôn duy trì những phẩm chất tốt đẹp của một người mẹ kiên cường. Bà chấp nhận đau khổ và thiếu thốn, thậm chí tự chịu đói để các con không phải chịu thêm nỗi đau. Sự cao cả của mẹ Lê thể hiện qua việc bà vất vả kiếm sống cho con, dù chỉ là những công việc nhỏ. Mỗi bát cơm trở thành niềm vui với các con bà. Tuy nhiên, khi mùa đông đến, công việc mất đi, chỉ còn lại sự cô đơn và nỗi lo lắng. Các con của mẹ Lê tiếp tục chịu đói rét cho đến mùa đông tiếp theo.
Trong hoàn cảnh xã hội như vậy, việc có nhiều con cái đã trở thành điều bình thường, khiến tình cảnh của mẹ Lê trở nên càng khó khăn. Nhìn vào cuộc sống của mẹ Lê, ai cũng cảm thấy xót xa và suy ngẫm rằng nếu bà có ít con hơn, có lẽ gánh nặng sẽ giảm bớt. Từ hình ảnh của mẹ Lê, ta thấy bà là người chấp nhận hy sinh mọi khó khăn vì con cái, ngay cả việc chịu đói để bảo vệ con mình khỏi cái lạnh.
Nhìn vào cuộc sống của mẹ Lê, chúng ta nhận thấy sự cần thiết của việc hỗ trợ và chia sẻ để cải thiện số phận của những người nghèo khổ. Liệu có ai sẵn lòng giúp đỡ và bảo vệ mẹ con nhà Lê, hay họ sẽ tiếp tục sống trong cảnh bần cùng và đau đớn? Thạch Lam đã viết với sự tinh tế và cảm xúc về đời sống khó khăn của những người nghèo. Đằng sau những dòng chữ ấy, có lẽ ông đang kêu gọi và khơi dậy lòng nhân ái trong mỗi chúng ta.
