Khám phá tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng qua bài thơ 'Khi con tu hú'

1. Phân tích tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng - Mẫu 1

Bài thơ 'Khi Con Tu Hú' được viết vào tháng 7 năm 1939, khi tác giả đang bị giam giữ tại nhà lao Thừa Phủ - Huế trong thời kỳ hoạt động cách mạng. Bài thơ phản ánh cảm giác ngột ngạt của một thanh niên cộng sản nhiệt huyết bị cầm tù trong một không gian lạnh lẽo, đơn điệu.

Tâm trạng ngột ngạt càng trở nên sâu sắc khi nhà thơ hướng lòng mình ra ngoài, về với bầu trời tự do. Âm thanh của tiếng chim ríu rít càng làm nổi bật nỗi đau và khao khát tự do không thể nào kìm nén.

Ta cảm nhận mùa hè đang dâng tràn trong lòng

Mà chân muốn phá vỡ cả không gian, ôi mùa hè!

Mở đầu bài thơ với tiêu đề 'Khi Con Tu Hú', tác giả khẳng định đây là âm thanh mở ra dòng cảm xúc chính cho toàn bài. Tiếng gọi này khiến tâm trạng của nhà thơ thêm nặng nề và thúc giục mạnh mẽ nhu cầu tự do.

Dù bị giam cầm và tra tấn, người cộng sản trẻ tuổi Tố Hữu không bao giờ từ bỏ. Nhà thơ kiên định rằng:

Cuộc đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu

Khi đã dấn thân vào con đường cách mạng, phải chấp nhận đối mặt với sự tù tội

(Lời trăng trối)

Quay lại với câu mở đầu bài thơ: 'Khi gọi bầy'. Đây là khoảnh khắc đầy xúc cảm và tiếc nuối khi nghe tiếng hú gọi bầy, âm thanh như gợi nhớ đến bạn bè, đồng đội trở về. Tiếng gọi của chim càng làm nổi bật sự cô đơn của nhà thơ trong cảnh ngục tù lạnh lẽo. Trong thời điểm bị giam giữ, khi nhiệt huyết tuổi trẻ đang bừng bừng muốn cống hiến cho cách mạng, tiếng chim ríu rít càng làm sâu sắc thêm nỗi nhớ quê hương trong Tố Hữu. Trong bóng tối của ngục tù, nhà thơ đã kích thích các giác quan để hình dung về quê hương yêu dấu:

Lúa chiêm đã chín vàng, trái cây bắt đầu ngọt dần

Vườn cây vang vọng tiếng ve ngân

Những cánh đồng bắp vàng rực rỡ dưới ánh nắng chói chang của mùa hè.

Trong tâm trí hiện lên một bức tranh mùa hè đồng quê, nơi cuộc sống sôi động và đầy sức sống, với hình ảnh, âm thanh, màu sắc và ánh sáng hòa quyện một cách hoàn hảo.

Chỉ những người chân thành yêu đời và gắn bó với quê hương mới có thể cảm nhận nỗi đau sâu sắc đó! Nhà thơ tưởng tượng mình bay lượn giữa không trung:

Bầu trời xanh càng lúc càng rộng lớn và cao vút.

Hai con diều sáo đang xoay vòng trên không trung.

Là bầu trời xanh thẳm của tuổi thơ, với những con diều sáo bay lượn tự do giữa không gian rộng lớn. Giữa cánh đồng trời đất bao la, vài con diều sáo như những chấm nhỏ, thể hiện khao khát tự do của người chiến sĩ cách mạng đang bị giam cầm. Niềm khao khát bị dồn nén này giờ đây đã bùng nổ mãnh liệt.

Mùa hè đang âm ỉ trong lòng ta.

Ôi mùa hè, chân ta muốn phá tan mọi sự ngột ngạt này!

Ngột ngạt quá, chỉ muốn buông xuôi vì ức chế.

Ngoài trời, tiếng chim tu hú cứ kêu không dứt!

Trong cuộc sống vội vã, những lời mời gọi, thúc giục lấp đầy những góc khuất tối tăm của nhà tù, thấm vào tâm hồn người cộng sản trẻ tuổi, biến thành khát vọng mãnh liệt: “muốn phá tan bốn bức tường”.

Mạch thơ từ nỗi nhớ mùa hè giờ chuyển thành nỗi uất ức vì bị giam cầm. Mùa hè đến mang theo bao khao khát, hoài niệm như thúc giục chàng trai phá vỡ song sắt, “đập tan bốn bức tường” để đổi lấy tự do. Nhà thơ cảm nhận “mùa hè dậy bên lòng” và không khỏi xao xuyến.

Dòng máu oán hận trào dâng trong anh, khiến anh khao khát thoát khỏi không gian ngột ngạt và chật hẹp này để hòa mình vào thiên nhiên rộng lớn. Hoàn cảnh bên ngoài làm nhà thơ cảm thấy bức bối, ngột ngạt, muốn vươn ra thế giới bên ngoài nhưng bị song sắt nhà tù kìm hãm, anh thốt lên: “Ngột ngạt quá, muốn chết vì ức chế.”

Khát vọng tự do của Tố Hữu ngày càng mãnh liệt, vì anh mong muốn cống hiến cho cách mạng và tiếp tục con đường cách mạng của mình. Nhà thơ dùng các động từ mạnh như “đạp”, “ngột”, “chết” và dấu chấm than để diễn tả cảm xúc phẫn uất tuôn trào. Dù bị giam cầm, tiếng chim tu hú bên ngoài vẫn tiếp tục kêu.

Có phải nhà thơ cảm nhận rằng tiếng gọi của cách mạng đã thúc đẩy anh ra chiến đấu vì nước? Tiếng chim tu hú gọi bầy trước không gian rộng lớn tạo nên sự đối lập trong tâm hồn nhà thơ khi bị tù đày, không thể hoạt động cách mạng. Nếu tiếng chim tu hú ở đầu báo hiệu mùa hè đến tươi vui, thì tiếng chim tu hú ở đoạn cuối lại khiến nhà thơ bứt rứt, ngột ngạt.

Nhà thơ khao khát thoát khỏi nhà tù, nhưng thực tại tàn nhẫn càng khiến tâm trạng anh thêm bức bối, khó chịu. Dù bị giam cầm, nhà thơ không hề nản chí. Trong bài thơ “Trăng tối”, anh đã viết:

'Khi tôi hiểu đời cách mạng

Dấn thân vào thì phải chịu đựng tù đày.'

Dù con đường cách mạng có thử thách đến đâu, nhà thơ vẫn quyết tâm vượt qua và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Dù bài thơ “Khi con tu hú” đã qua, tiếng chim tu hú vẫn vang vọng trong tâm hồn thi nhân. Tố Hữu đã bộc lộ những bức xúc của mình qua hình ảnh thiên nhiên phong phú, cảm nhận bằng nhiều giác quan.

Sử dụng ngôn ngữ giản dị nhưng đầy hình ảnh, nhà thơ khẳng định tài năng nghệ thuật của mình. Người nghệ sĩ không chỉ cầm bút đấu tranh mà còn có thể cầm súng chiến đấu. Họ cháy bỏng khát vọng tự do, khao khát được đứng vào hàng ngũ Đảng để cống hiến sức mình cho cách mạng.

2. Phân tích tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng - Mẫu 2

Tố Hữu là một trong những tác giả vĩ đại của văn học Việt Nam, tên tuổi ông vẫn được nhắc đến trong các tác phẩm thơ của mình. Ông đã mang đến cho nền văn học quốc gia một giọng thơ chính trị trữ tình, thể hiện tình yêu Tổ quốc sâu sắc nhưng cũng đầy biến động chính trị. Các bài thơ của ông gắn bó với từng giai đoạn cách mạng, mỗi giai đoạn đều để lại những vần thơ đáng nhớ. Một tác phẩm nổi bật là bài thơ 'Khi con tu hú', viết khi ông đang bị giam cầm, thể hiện tâm trạng ngột ngạt đến mức nghẹt thở của nhân vật trữ tình.

“Khi con tu hú gọi bầy,

Lúa chiêm đã chín, trái cây ngọt dần,

Vườn râm vang lên tiếng ve ngân nga,”

Bắp ngô vàng rực trên sân nắng rực rỡ,

Trời xanh càng lúc càng mở rộng,

Hai con diều sáo bay lượn trên không…

Nhà thơ vẽ ra trước mắt chúng ta một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sắc màu của tự do và mùa hè đồng quê. Khi tiếng chim tu hú vang lên, người chiến sĩ lại nghĩ đến công việc của người nông dân với hình ảnh đồng lúa chín vàng và trái cây ngọt ngào. Mùa hè, với lúa vàng ươm và các loại trái cây như vải, chôm chôm, nhãn đã chín mọng, mang đến hương vị của cuộc sống tự do và yên bình. Tuy nhiên, trong cảnh tù đày, dù trái tim có yêu thương đến đâu, vẫn không thể thưởng thức được những hình ảnh bình dị và ngọt ngào này. Tác giả tiếp tục miêu tả vẻ đẹp của bông lúa vàng óng, trái cây ngọt ngào và bầu trời xanh rộng lớn. Và trong không gian yên bình đó, những con sáo vẫn bay lượn trên cao.

“Ta cảm nhận mùa hè đang đến gần,”

Mà chân chỉ muốn đạp vỡ căn phòng, hè ơi!

Ngột ngạt làm sao, cảm giác như sắp chết vì uất hận,

Tiếng chim tu hú ngoài trời cứ vang vọng.”

Tác giả gợi lên những hình ảnh tươi đẹp của mùa hè, âm thanh ngọt ngào khiến tình yêu thiên nhiên và nỗi nhớ quê hương trỗi dậy mãnh liệt. Nỗi nhớ quê hương có sức mạnh lớn lao đến mức có thể phá hủy mọi thứ trong căn phòng tù túng. Cảm xúc này được thể hiện rõ nét trong bài thơ “Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi”. Bức tường đối với người lính giống như một địa ngục trần gian, nơi sự giam cầm thể xác khiến tâm hồn không thể tự do, làm cho nhà thơ cảm thấy ngột ngạt, bức bối.

Qua bài thơ, ta cảm nhận được một tâm trạng sâu sắc, một tình yêu lớn lao và khát vọng tự do mạnh mẽ. Dù bị giam cầm trong bốn bức tường, nhà thơ Tố Hữu vẫn không ngừng yêu đời và giữ vững khát vọng tự do cháy bỏng.

Trên đây, Mytour đã giới thiệu đến bạn đọc phân tích tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng qua bài thơ “Khi con tu hú”. Xin mời bạn tham khảo!