Khám phá tinh hoa trong bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu

Đề bài: Khám phá sâu sắc bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu

Khám phá chi tiết bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu

I. Tổ chức ý trong Phân tích bài thơ Khi con Tu hú của Tố Hữu

1. Mở đầu

- Giới thiệu về nhà thơ Tố Hữu và hành trình nghệ thuật của ông
- Bài thơ Khi con tu hú ra đời vào năm 1939, khi Tố Hữu đang giam giữ tại nhà lao Thừa Phủ.

2. Phần chính

- Tên bài thơ được đặt theo tên một loài chim: chim tu hú, biểu tượng của mùa hè với âm thanh của nó vang vọng suốt ngày.

a. Sáu câu thơ đầu: Hình ảnh ngày hè phô diễn, hân hoan:
- Bức tranh tươi tắn của mùa hè với những âm thanh sống động:
+ Tiếng chim tu hú: mời gọi lẫn nhau vào 'họp bầy'
+ Tiếng ve râm ran trong vườn cây
+ Tiếng sáo diều vi vu trên cao
=> Những âm thanh sống động, tươi vui, là dấu hiệu của mùa hè (như một bản nhạc vui tươi).

- Khung cảnh rực rỡ với sắc màu tươi tắn:
+ Lúa chiêm bắt đầu chín vàng rực rỡ
+ Những hạt bắp màu vàng ươm
+ Sân nhà phủ đầy màu nắng hồng 'đào'
+ Bầu trời xanh biếc
=> Những gam màu tươi sáng, đẹp đẽ như bức tranh sống động.

- Bức tranh hiện lên sắc màu cuộc sống mùa hè:
+ Cánh đồng lúa chiêm chín vàng óng
+ Vườn trái cây ngọt dần mỗi ngày:
=> Sự vận động của thời gian, tràn đầy sức sống và niềm vui.

- Không gian trong tranh mở rộng, cao thoáng với điểm nhấn là 'đôi con diều sáo lộn nhào từng không'
=> Hình ảnh mùa hè sống động với âm thanh, sắc màu, không gian rực rỡ, tất cả đều chân thực và đẹp đẽ như một bức tranh.

b. Tâm trạng của người tù Cách mạng trong bốn câu thơ cuối
- Thiên nhiên tươi đẹp nhưng chỉ tồn tại trong tưởng tượng khi nhà thơ ở trong nhà lao Thừa Phủ
- Cảm xúc ngột ngạt, khao khát tự do, kết hợp với ngôn từ mạnh mẽ và nhịp thơ nhanh

c. Nghệ thuật thơ:
- Thể thơ lục bát gần gũi, dễ hiểu với người đọc.
- Nhịp thơ linh hoạt, biến đổi theo xúc cảm của nhà thơ.
- Ngôn từ đơn giản, hình ảnh thơ mộc mạc và lời thơ da diết, thể hiện tình yêu cuộc sống và lòng khát vọng tự do của nhà thơ.

d. Tổng kết:
- Bức tranh hè đẹp đẽ, tươi tắn và sống động, thể hiện tình yêu cuộc sống của nhà thơ.
- Thể thơ lục bát uyển chuyển, giọng điệu chân thành, nhất quán, làm sâu sắc cảm xúc.
- Bài thơ là biểu tượng cho tình yêu cuộc sống và khao khát tự do cháy bỏng của người tù Cách mạng.
 

3. Kết luận

- Tổng hợp ý nghĩa cốt lõi của bài thơ.

II. Mẫu văn Phân tích bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu
 

1. Mẫu số 1 - Phân tích bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu (Chuẩn)

Tố Hữu, lá cờ đầu trong thơ ca Cách mạng và kháng chiến, thường chiêm tinh lý tưởng Cách mạng và lòng tin tuyệt đối vào Đảng và Bác Hồ. Tập thơ Từ ấy (1937 – 1946), Ra trận (1962 – 1971), là minh chứng rõ nét. Khi con tu hú, sáng tác năm 1939 trong nhà lao Thừa Phủ, là bức tranh hè rực rỡ kết hợp với khao khát tự do đến cực độ của người tù Cách mạng trẻ tuổi.

Bài thơ mở ra trong tù, không ánh sáng, nhưng trong trái tim Tố Hữu vẫn rực lên tình yêu cuộc sống và khao khát cháy bỏng thoát khỏi địa ngục. Với tên gọi 'Khi con tu hú', Tố Hữu muốn nhấn mạnh tiếng chim là thứ thức tỉnh, đánh thức tình yêu cuộc sống và khát khao tự do trong lòng ông.

Ngay từ đầu, bức tranh thiên nhiên hè tươi đẹp, sống động được Tố Hữu vẽ lên, đặc biệt là tiếng chim tu hú, âm thanh rộn ràng 'gọi bầy':

'Khi tiếng chim tu hú gọi bầy
Lúa chiêm chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm đầy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Bầu trời xanh rộng vô cùng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không …'

Ngay giữa lao tù, người thanh niên Cách mạng lắng nghe tiếng chim tu hú, như là âm thanh gọi mùa hè đến. Tiếng gọi đánh thức niềm khao khát tự do, nối kết tình cảm với đồng đội. Nó cũng đánh thức nỗi cô đơn giữa bốn bức tường lạnh lẽo khi nhà thơ muốn dâng hết thanh xuân cho Cách mạng.

Tiếng chim tu hú thức tỉnh Tố Hữu, ông như thấy mọi âm thanh cuộc sống hè đang gần bên khung cửa. Tiếng ve, tiếng sáo diều vi vu trên bầu trời cao, tạo nên bản nhạc sống động, thúc đẩy con người tận hưởng.

Tiếng chim tu hú không chỉ đánh thức giác quan của Tố Hữu mà còn làm ông thấy màu sắc tươi tắn của ngày hè. Cánh đồng lúa chín vàng, hạt bắp óng ánh, bầu trời xanh thẳm - tất cả là một lời gọi đến tự do, màu xanh của hòa bình trong mơ của nhà thơ Cách mạng.

Bộ sưu tập những bài Phân tích bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu được chọn lọc

Tố Hữu nghe tiếng chim tu hú như thấy bức tranh rực rỡ của ngày hè. Cánh đồng lúa chiêm chín rực, vườn trái cây ngọt dần. Mọi sự vật đều chuyển động đến độ hoàn mĩ, thể hiện sự tinh tế của thời gian chuyển từ xuân sang hạ. Tố Hữu nhạy bén cảm nhận hương thơm và âm thanh của mùa hè qua bức tường đá lạnh lẽo nhà tù, chỉ có người yêu thiên nhiên mới có những cảm nhận đặc sắc như vậy.

Dù bị giam cầm trong không gian hẹp, nhưng với Tố Hữu, không gian mở rộng, khoáng đạt mênh mông. Ông cảm nhận trời xanh vô tận, cảm giác sự rộng lớn biết chừng nào.

'Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không …'

Hình ảnh 'đôi con diều sáo' giữa bầu trời xanh rộng mở như một điểm nhấn nhỏ nhoi. Tố Hữu mong muốn tự do, bay tung bay giữa bầu trời xanh cùng bạn bè và đồng chí thân yêu.

Bức tranh ngày hè sống động, đầy âm thanh và màu sắc rực rỡ được Tố Hữu tưởng tượng với sự nhuần nhuyễn trong phép liệt kê. Tác giả nắm bắt hết âm sắc của ngày hè qua từng câu thơ, thể hiện tình yêu sâu sắc đối với quê hương.

Tố Hữu, một trong những người giác ngộ Cách mạng sớm nhất, hiểu rõ con đường Cách mạng của Bác Hồ. Ông thấu hiểu rằng làm Cách mạng đồng nghĩa với việc phải đối mặt với tù đày, như ông đã viết: 'Đời cách mạng từ đây tôi đã hiểu, Dấn thân vô là phải chịu tù đày'.

'Đời cách mạng từ đây tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đày'.

Như muôn vàn đồng đội khác, khi đứng giữa nhà lao, ông mong muốn thoát ra nhanh chóng để đồng lòng chiến đấu cùng đồng đội. Bốn câu thơ cuối trong bài Khi con tu hú là biểu hiện của tâm trạng và khát khao tự do của Tố Hữu:

'Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu'

Bức tranh phong cảnh tươi đẹp chỉ tồn tại trong tưởng tượng của nhà thơ, người tù Cách mạng ở trong nhà lao Thừa Phủ. Niềm khao khát tự do bùng lên mạnh mẽ trong tâm hồn Tố Hữu, với nhịp sống sôi động khiến ông không kìm nén được:

'Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi'

Sự mong mỏi tự do đã thấm vào từng tế bào người thanh niên, biến nó thành hành động, muốn 'phá tan tường giam' để đạt được tự do. Nhà thơ muốn chạy ra ngoài, đến thế giới rộng lớn, thoát khỏi ngục lao hẹp, tăm tối.

Tâm trạng khó chịu đến mức, Tố Hữu liên tục sử dụng những động từ mạnh để miêu tả sự ngột ngạt, bực tức tới cực điểm: 'phá tan', 'chết uất'. Từ ngôn từ mạnh mẽ, cùng với những từ thốt nên như 'ôi, thôi, sao, làm sao', nhà thơ khiến sự ngột ngạt và bức tức trở nên rõ ràng.

Khao khát tự do đã xâm nhập từng tế bào cơ thể thanh niên, biến khao khát thành hành động muốn 'phá tan tường giam' để đến với tự do. Nhà thơ muốn chạy ra ngoài, đến thế giới rộng lớn, thoát khỏi ngục lao hẹp, tăm tối này.

Trong những dòng thơ này, Tố Hữu sử dụng cách ngắt nhịp nhanh 6/2 hoặc 3/3 ít thấy để thể hiện sự ngột ngạt đạt đến cao điểm và khát khao tự do cháy bỏng. Bài thơ mở và kết bằng tiếng chim tu hú, là âm thanh toàn cảnh, làm nổi bật khao khát và bức tức. Tiếng chim là tiếng tự do ở đầu, nhưng kết, lại là tiếng làm đau đớn, làm nổi loạn người tù.

Tiếng chim tu hú chính là lời gọi của tự do, đánh thức sự sống. Nó làm cho người tù Cách mạng trở nên bồn chồn, hân hoan, khao khát thoát khỏi không gian ngột ngạt để hòa mình vào thế giới tự do. Trên từng dòng chữ kết hợp với tiếng chim tu hú là niềm mong đợi tự do trong đất nước hòa bình độc lập.

Về mặt nghệ thuật trong bài thơ, Tố Hữu đã thành công khi sử dụng thể thơ truyền thống của dân tộc - thể thơ lục bát, linh hoạt và dễ hiểu. Ông đã tài tình chuyển động nhịp thơ, ngắt nhịp đều đặn để truyền đạt cảm xúc và tâm trạng của mình. Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh mộc mạc, lời thơ da diết thể hiện niềm khao khát mãnh liệt của nhà thơ.

Bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu vẽ lên bức tranh tuyệt vời về ngày hè với âm thanh và màu sắc phong phú. Sức sống mãnh liệt hiện hữu trong từng chi tiết. Tình cảm sâu sắc và da diết của nhà thơ được thể hiện qua thể thơ lục bát chân thực. Bài thơ là biểu tượng của tình yêu cuộc sống và niềm khát khao tự do đầy cháy bỏng trong tình cảnh tù đày.

2. Phân tích bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu, mẫu số 2:

Mỗi tác phẩm văn học đều là đứa con yêu thương của tác giả, là kết quả của sự lòng trung thành. Tố Hữu, qua tác phẩm tinh thần 'Khi con tu hú', mở ra khung cảnh thiên nhiên mùa hè rực rỡ, tràn ngập khao khát tự do và tình yêu sâu sắc đối với quê hương, đất nước:

'Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết mất thôi
Khi con tu hú ngoài trời cứ kêu!'

Bài thơ 'Khi con tu hú' ra đời trên con đường hoạt động cách mạng, tại nhà lao Thừa Phủ - Huế. Tiếng chim tu hú đã vượt qua hàng gai sắt, thâm nhập vào tâm hồn, làm thức tỉnh con người:

'Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần'

Tiếng tu hú mang theo mùa hè, hòa mình trong hương sắc tươi mới. Tố Hữu nhận thức cánh đồng lúa chín vàng như bức tranh sống động. Tiếng chim tu hú đánh thức góc tâm hồn tối tăm, khơi dậy khao khát hòa mình với thiên nhiên mãnh liệt. Không chỉ vậy, nhà thơ còn hòa mình trong hương thơm của quả chín từ từ, muốn giữ lại khoảnh khắc thơm ngon của đất trời, vì vậy ông viết về sự 'đang chín' và 'ngọt dần' thay vì chín và ngọt ngào.

Bài thơ 'Khi con tu hú' là bức tranh mùa hè qua con mắt của người lính đang trải qua những ngày tù đầy khó khăn.

Trong bức tranh tự nhiên đó, không chỉ có âm thanh của tiếng chim tu hú, màu vàng của lúa chín, và hương vị ngọt ngào của trái cây, mà còn là âm thanh của tiếng ve, sáo diều tự do bay lượn trên bầu trời xanh thẳm, và màu hồng của nắng đào làm tô điểm cho những sân ngô:

'Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...'

Tiếng ve vang trong lá cây, hồi ức về những ngày đi học trỗi dậy. Từ trí tưởng tượng của Tố Hữu, chúng ta chứng kiến bức tranh vùng quê ấm áp và vui tươi. Nhìn xa, sân 'bắp rây vàng hạt' hòa quyện với tia nắng mùa hạ chói chang. Màu hồng của tia nắng thể hiện cái nhìn tích cực, khao khát tự do trong một ngày gần nhất. Dưới đất là sân ngô vàng hạt, trên bầu trời xanh thẳm là con diều sáo tự do bay lượn.

Bằng bút tinh tế, nhà thơ tạo nên tuyệt phẩm về mùa hè sinh động và vui tươi. Sử dụng thể thơ lục bát, Tố Hữu vẽ nên bức tranh tự nhiên tuyệt vời. Phép liệt kê được sử dụng tinh tế tạo ấn tượng về một mùa hè đầy hương sắc. Nhà thơ phải yêu thiên nhiên, có tình cảm đặc biệt với đất nước để tạo ra bức tranh mùa hè đẹp đến vậy.

Bức tranh mùa hạ dưới bàn tay Tố Hữu không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng nhiều tâm sự.

'Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao chết mất thôi
Khi con tu hú ngoài trời cứ kêu!'

Mạch thơ truyền đạt nhung nhớ âm vang mùa hạ, chuyển sang uất ức bị giam cầm. Mùa hè mang theo những ước mơ, hoài niệm, thúc đẩy người thanh niên phá tan song sắt, 'đập tan phòng' để đổi lấy tự do. Nhà thơ nghe 'hè dậy bên lòng' không kìm lòng, muốn lao ra thế giới, nhưng song sắt nhà tù giữ lại. Dòng máu uất hận trào dâng, ông muốn thoát khỏi không gian tù túng, hòa mình vào thiên nhiên rộng lớn.

Ngoại cảnh tác động, nhà thơ cảm thấy bức bối, ngột ngạt, muốn lao ra thế giới nhưng bị những song sắt kìm hãm, thốt lên lời than:

'Ngột làm sao chết mất thôi'

Khao khát tự do của Tố Hữu ngày càng mãnh liệt, muốn cống hiến cho cách mạng. Nhà thơ sử dụng động từ mạnh 'đạp', 'ngột', 'chết' và dấu chấm than cuối câu thơ để bộc lộ cảm xúc phẫn uất. Tiếng chim tu hú gọi bầy trước mùa hè tươi vui, nhưng cuối bài, nó lại làm nhà thơ cảm thấy khó chịu và ngột ngạt. Nhà thơ muốn thoát khỏi lao tù, nhưng hiện thực nghiệt ngã khiến tâm trạng ông trở nên bực bội. Dù chịu cảnh tù đày, nhà thơ vẫn không nản chí, như trong bài thơ 'Trăng tối' ông viết:

'Đời cách mạng từ khi tôi hiểu
Dấn thân vào, chịu tù đày'

Vì vậy, dù con đường cách mạng khó khăn, nhà thơ sẽ đối mặt và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ.

Bài thơ 'Khi con tu hú' đã khép lại, nhưng tiếng chim tu hú vẫn vang mãi trong tâm hồn nhà thơ. Bức tranh thiên nhiên đầy hương sắc qua giác quan giúp Tố Hữu giãi bày uất ức. Sử dụng ngôn từ giản dị nhưng tạo hình cao khẳng định tài năng nghệ thuật. Nghệ sĩ không chỉ cầm bút đánh giặc, mà còn cầm súng ra chiến trường. Họ khao khát tự do, sẵn sàng đứng trong hàng ngũ Đảng phục vụ cách mạng.

"""""-KẾT"""""

Học xong Phân tích bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu, bạn có thể đào sâu vào Phân tích bài thơ Thơ duyên hoặc tham khảo Phân tích bài thơ Đây mùa thu tới để củng cố kiến thức.