Khám phá về 6 loại hồi tưởng mà mọi người từng trải qua

Khi bước vào tuổi già, con người thường dành nhiều thời gian hơn để hồi tưởng về quá khứ. Điều này hoàn toàn tự nhiên vì với thời gian, chúng ta đã trải qua nhiều kinh nghiệm sống.

Trong nhiều trường hợp, hồi tưởng trở thành một phương tiện để xử lý tâm lý, đặc biệt là trong trường hợp trầm cảm và suy giảm trí tuệ. Mỗi loại hồi tưởng mang lại tác động khác nhau đến tâm lý của chúng ta.

Theo Lisa Watt và Paul Wong, nhà tâm lý, có 6 loại hồi tưởng phổ biến mà hầu hết mọi người trải qua trong cuộc đời (considerable.com). Hãy khám phá giá trị mà những kí ức này mang lại cho cuộc sống qua bài viết dưới đây.

Hồi tưởng đau lòng

Hồi tưởng đau lòng tập trung vào những sự kiện tiêu cực trong quá khứ, với cảm giác đắng cay đi kèm. Thường xuyên lặp lại, ngay cả khi những trải nghiệm đó không còn ảnh hưởng lớn đến hiện tại.

Một ví dụ điển hình là cảm giác hối hận sống sót (survivor’s guilt). Dù là nạn nhân của sự kiện kinh khủng, những người sống sót luôn mang một cảm giác tội lỗi vì đã sống sót trong khi những người khác đã thiệt mạng.

Hồi tưởng đau lòng tạo ra thách thức trong việc tiếp tục cuộc sống và học bài học từ quá khứ. Do đó, được coi là có hại và người có hồi tưởng kiểu này nên tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý sớm.

Hồi tưởng lạc quan

Hiện tượng 'bỏ chạy vào quá khứ' là cảm giác rằng quá khứ luôn tươi đẹp hơn hiện tại. Thường xảy ra khi cuộc sống hiện tại không như chúng ta mong muốn, dẫn đến việc lạc quan hóa quá khứ và đôi khi phóng đại những kỷ niệm để tránh đối mặt với hiện thực đau khổ.

Hồi tưởng về những kỷ niệm đẹp không tác động tiêu cực nghiêm trọng. Ngược lại, chúng giúp ta cảm thấy lạc quan, thoải mái và tràn đầy hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

Tuy nhiên, lạc quan quá mức trong quá khứ có thể dẫn đến việc trì hoãn giải quyết vấn đề hiện tại, gây tình trạng tồi tệ hơn. Ngoài ra, nó cũng có thể là dấu hiệu của vấn đề về sức khỏe tinh thần cần được chú ý.

Hồi tưởng trình bày sự kiện

Hồi tưởng trình bày sự kiện là việc đơn giản kể lại các sự kiện trong quá khứ. Thường thấy ở người già và trong các buổi sum họp bạn bè lâu năm. Ví dụ như chương trình 'Thời chúng tôi' là một minh chứng rõ nét cho loại hồi tưởng này.

Hồi tưởng trình bày sự kiện có thể tạo ra những cuộc trò chuyện tích cực, tuy nhiên không nhất thiết giúp ta hiểu sâu hơn về bản thân hoặc người khác.

Hồi tưởng truyền đạt thông điệp

“Khi cha mẹ phải cùng lúc đi học và đi chợ để giúp đỡ ông bà kinh doanh khi tôi cùng độ tuổi như con ngày nay…” Câu chuyện quen thuộc mà nhiều người lớn trong gia đình thường kể. Đây chính là hồi tưởng truyền đạt – kể lại trải nghiệm quá khứ nhằm truyền đạt bài học, kinh nghiệm sống hoặc giá trị truyền thống cho người nghe.

Hồi tưởng truyền đạt nói chung là hữu ích. Nó không chỉ giúp người nghe tiếp thu kiến thức mà còn mang lại hạnh phúc cho người kể khi họ đóng góp vào sự hiểu biết của người khác. Tuy nhiên, người kể cần chú ý cách diễn đạt và ngữ cảnh để tránh biến câu chuyện thành lời “mắng mỏ” hoặc ép buộc người nghe phải tuân theo kinh nghiệm của mình.

Hồi tưởng chi tiết

Hồi tưởng chi tiết xảy ra khi chúng ta hồi tưởng về một trải nghiệm quá khứ để tìm kiếm lời khuyên cho một vấn đề hiện tại đang đối mặt. Khác với hồi tưởng truyền đạt, loại này chỉ xuất hiện khi chúng ta gặp khó khăn và không nhất thiết phải chia sẻ với người khác.

Loại hồi tưởng này tập trung vào việc xây dựng. Nó giúp chúng ta đối mặt trực tiếp với những khía cạnh tiêu cực trong quá khứ để rút ra bài học hữu ích cho hiện tại. Thường được áp dụng trong tư vấn tâm lý, hồi tưởng này đặt ra những câu hỏi mở để khám phá quá khứ một cách hiệu quả và từ đó tìm ra giải pháp cho vấn đề hiện tại.

Hồi tưởng hòa nhập

Hồi tưởng hòa nhập là dạng kết hợp cả những ký ức tích cực và tiêu cực của một trải nghiệm, giúp chúng ta định rõ câu trả lời cho câu hỏi “tại sao điều này lại xảy ra?”. Kết quả là hiểu rõ bản thân hơn và tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề kéo dài, từ đó can thiệp một cách thích hợp.

Hồi tưởng hòa nhập thường giúp chúng ta nhận ra sự khác biệt giữa lý tưởng và thực tế, chấp nhận những đặc điểm không thể thay đổi và tìm cách sống hòa hợp với chúng.

Ví dụ, khi mới tốt nghiệp, bạn phải đối mặt với việc thực hiện nhiều công việc cùng một lúc (đa nhiệm) và thường bị sếp chỉ trích. Mặc dù đã cố gắng hết sức, bạn tự hỏi tại sao không thể làm việc hiệu quả như đồng nghiệp khác.

Một ngày nọ, bạn tình cờ khám phá và nhận ra rằng, những người hướng nội thường không xử lý tốt quá nhiều thông tin cùng một lúc (medium.com). Khi tự xét lại, bạn nhận ra rằng những người giỏi đa nhiệm thường có khuynh hướng hướng ngoại, trong khi bạn lại thuộc dạng hướng nội – đây là nguyên nhân gốc rễ của vấn đề bạn đang đối mặt.

Bằng cách nhận biết đặc điểm này, bạn hiểu sâu hơn về bản thân. Thay vì cố gắng vượt qua khó khăn trong việc đa nhiệm, bạn có thể loại bỏ những công việc đòi hỏi kỹ năng này và tìm hướng sự nghiệp phù hợp hơn với bản thân.

Áp dụng các loại hồi tưởng trong cuộc sống. Ngoại trừ hồi tưởng ám ảnh, các loại hồi tưởng khác đều đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống. Chẳng hạn, khi đối mặt với vấn đề, chúng ta có thể áp dụng như sau:

Khám phá 6 loại hồi tưởng mà mọi người từng trải qua