Khám phá về cuộc đời và dấu ấn thơ ca của Chế Lan Viên

Khám phá về cuộc đời và dấu ấn thơ ca của Chế Lan Viên

Bài viết mẫu về cuộc đời và phong cách thơ của Chế Lan Viên

Bài làm xuất sắc

I. Chế Lan Viên:

'Từ thung lũng đau thương ra cánh đồng hạnh phúc', là sự tóm tắt cho tập thơ Ánh Sáng và Phù Sa (1960) - tác phẩm thứ hai của Chế Lan Viên sau cách mạng. Tập thơ này phản ánh và ca ngợi cuộc sống mới, đang phát triển từng ngày, đồng thời thể hiện tiếng nói của miền Nam trong cuộc đấu tranh. Tâm hồn của nhà thơ được thể hiện qua những đoạn văn trung thực, chân thành, chia sẻ những xao lạc của trái tim. Tính chất trữ tình được biểu đạt một cách rõ ràng, phong phú, với chiều sâu tinh tế.

Từ bóng tối của quá khứ, Chế Lan Viên chuyển bước theo dấu ánh sáng của lý tưởng, giống như nàng Kiều 'quay về cuộc sống, với những cơn sóng hiện đại'. Trong tâm hồn thơ, bóng tối của quá khứ vẫn lưu lại, không dễ dàng xóa nhòa. Anh hiểu rõ tâm hồn mình:

Hồn tôi là một đồng cỏ bao la

Đau đớn phía xa, gió mang từ hướng đông.

Thực tế, Chế Lan Viên đã từ lâu có cái nhìn sâu sắc, nhận thức đầy đủ về 'bản ngã' trước sự giác ngộ của Đảng và Cách mạng. Câu hỏi về triết lý, anh đã tìm thấy câu trả lời:

Ta làm thế nào để hiểu về bản thân? Như làn gió phiêu lãng

Câu hỏi vô ích làm tắt nghìn nến

Ta làm vì ai? Bất ngờ thay đổi hướng ngọc quý

Bàn tay người gieo mầm triệu mầm xanh mát

(Hai thắc mắc)

Nhưng chỉ là sự hiểu biết. Còn nơi thâm sâu nhất của tâm hồn thơ, ẩn chứa nguồn sáng tạo, Chế Lan Viên đã biểu lộ một cách sâu sắc về mảng 'thế giới tiềm ẩn' của một nghệ sĩ. Ở đây, nỗi đau và bóng tối trào ra từ tâm hồn như một căn bệnh cũ, một bản năng nào đó. Nỗi đau đang hóa thành những đợt sóng, không ngừng mở rộng. Nỗi đau đó đưa nhà thơ vào tư thế nghèo đói, một sự van xin:

Gục xuống ven đường

Tôi hôn lên cuộc sống

Lượng đời mở rộng

Cuộc sống đầy thương xót...

Một cách tích cực, với ý thức. Chế Lan Viên quyết tâm sử dụng niềm vui và ánh sáng để đối mặt và xua đuổi nó. Trong cuộc chiến này, anh có sự hỗ trợ mới, một nơi anh có thể dựa vào. Sức nóng của tình yêu quê hương và lòng hi sinh chống giặc trong mười năm. Vũ khí tinh thần mà Đảng trang bị cho anh - 'ánh sáng chiếu rọi tôi, tinh thần của những lý tưởng tôi'. Và may mắn thay, Chế Lan Viên không còn mắc kẹt trong vương quốc của 'bản thân' cũ. Nếu không, nỗi đau của một người chỉ là mảnh đen trời cho chân trời của người khác! Anh đã 'vượt qua chân trời cá nhân, đến chân trời của mọi người'. Anh sống giữa Đời, giữa Người, nơi cuộc sống mới bắt đầu, mở rộng cánh cửa cho anh.

Từng bước chân, anh 'vượt qua mọi khó khăn như chim di cư vượt qua dải băng trắng'. Trái tim anh, từ tiếng khóc ở một bên, đến bên kia, tiếng hát đã vang lên:

Trái tim chúng ta không bao giờ đủ khám phá hết

Đi sâu tận trái tim, tiếng khóc trở thành bản hòa nhạc

Quay lại, mùa đông kết thúc cuộc chiến, trong tâm hồn Chế Lan Viên, người chiến thắng là anh, là điều mới mẻ. Gặp một Chế Lan Viên mới lạ, từ gương mặt rạng rỡ, đến tâm hồn bình yên, và cả bước đi kiên cường:

Nhìn thấy đôi mắt tinh khôi...

Ngắm vẻ mặt ửng hồng da trắng

Phản chiếu hồng, không chỉ là phản chiếu bình thường

Đứng, đối mặt với những cành cây cao vút

Bước đi, mơ về những bước chân dài

Ôi những dặm đường nơi công việc gọi mời

Cặp vai gánh nặng của ba lô

Cuộc chiến tranh với quá khứ mở đường cho cuộc sống mới tràn về, Ánh sáng phản chiếu trên vũ phù sa, âm thanh hồi sinh, hương sắc rộn ràng. Chế Lan Viên tỏ ra rõ ràng có ý thức chấm dứt và bước vào cuộc sống mới. 'Con tàu này lên Tây Bắc anh đi chăng' - lời mời gọi từ miền Tây Bắc, là lời mời tâm hồn anh. 'Đi ra với sông, đi ra với trời, đi ra với người' là cách anh thoát ra khỏi cái thế giới cá nhân, hòa mình vào vẻ đẹp to lớn của Đời. Chế Lan Viên say đắm trong hành trình và cũng khiến độc giả say mê trong những dòng thơ, tiếng thoi, và tiếng cười ngoại ô, tận hưởng hồn sông Hồng 'phù sa óng ả - đôi bờ đỏ má', nơi ta có cơ hội nghe thấy giữa những ngày Tết trồng cây cả tiếng nhịp sống nồng nàn của một mùa hoa trái đang chớm nở. Văn xuôi như một bản thơ, với những cành phong lan tỏa, tàu đến và tàu đi đã thực sự làm nảy mầm một bó hoa mới, đầy màu sắc trong thơ ca miêu tả về cuộc sống mới. Tận hưởng nhịp điệu tự do nhưng vẫn rất nhấn nhá, những câu thơ đẹp, lãng mạn, là biểu tượng tiêu biểu cho phong cách Chế Lan Viên thời kỳ này:

Tôi muốn đến nơi nước và trời gặp nhau

Nơi bốn mùa đã hóa thành một mùa thu

Ở đáy đại dương, những rừng san hô ngủ quên

Tóc buông dài, rừng đua nhau ôm trăng lên đỉnh

Nơi mây trắng làm sạch bầu trời, cá nhảy tung tăng

Đàn cá hội họa xòe đuôi, áo đẹp như hoa

Cá nục, cá chuồn, cá chim chẳng phải loài chim nào cả,

Là cá hồng hồng, vẩy rực sáng

Cá con cầm đuốc, dẫn lối thơ ca.

(Dưới cành lan phủ một bể)

Bước chân trên con đường thơ, Chế Lan Viên chấm dứt một giai đoạn quan trọng khi ánh sáng và phù sa ký hiệu hành trình. Anh vứt bỏ tư tưởng siêu hình, ôm lấy ánh sáng của lý tưởng như vũ khí và phù sa của cuộc sống như nguồn cảm hứng. Anh bước lên 'Đại lộ Lớn của Đảng, của nhân dân', mang theo hành trang của mình (Trích Nhà thơ Việt Nam hiện đại NXB Khoa học Xã hội, H.1984)

Cách mạng và hành trình trở về dân tộc của Chế Lan Viên, mặc dù có những điểm chung với Huy Cận, Xuân Diệu, nhưng cũng mang những đặc điểm riêng biệt. Quê hương anh với những kỷ niệm tuổi thơ khó quên, những năm chiến đấu chống Pháp ở Bình Trị Thiên, mỗi mảnh đất, mỗi tên làng đều đánh thức những chiến công hiển hách. Tất cả kết nối sâu sắc với tâm hồn và tình cảm của người cán bộ kháng chiến. Cuộc chiến tranh nhân dân thiêng liêng đó mang lại cho thơ Chế Lan Viên một tình cảm thuần khiết với Tổ quốc. Hình ảnh người mẹ, anh du kích, và em liên lạc nhen nhóm tình cảm này. Tổ quốc là hy sinh và sự kiên cường trước gian khổ, hiện lên trong tưởng tượng của Bình Trị Thiên, khói lửa và tinh thần bám trụ kiên cường, là những chiến công rực rỡ. Anh lần đầu tiên trải qua những cảm xúc này và biểu lộ lòng biết ơn:

Gặp lại nhân dân như nai quay về suối xưa

Cỏ mừng giêng, hai chim én đón mùa mới

Như đứa trẻ thơ khao khát sữa

Chiếc nôi đột ngột được cánh tay mở ra

Tình yêu đối với Tổ quốc, sự gắn bó mặn nồng với nhân dân mang lại hạnh phúc lớn lao cho Chế Lan Viên - một niềm hạnh phúc đầu tiên xuất hiện trong cuộc sống và trong thơ ca sau những mất mát lớn: mất hướng, mất tình thương, mất thời gian 'Đời vừa mất ta. Thơ ăn mất hồn, Rừng ăn mất cây, bể ăn mất thuyền, Bóng đêm ăn cá, Cuộc đời giết luôn... '

Tất cả đều được tìm thấy, lan tỏa trong hạnh phúc và niềm vui mới:

Ôi khoảnh khắc trái tim tôi hướng về Tổ quốc

Hạnh phúc đầu tiên không gì sánh bằng

Và đang thăng hoa, được tô điểm trong ánh sáng rực rỡ:

Tâm hồn tôi rạng ngời khi Tổ quốc chiếu sáng

Nhìn ngắm vẻ đẹp của ngàn núi và trăm sông tươi tắn

(Trích từ tác phẩm Nhà văn Việt Nam 1945 - 1975, Tập I, NXB Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, H.1979).

II. Thơ Chế Lan Viên:

(KHÁM PHÁ NHỮNG CHỦ ĐỀ QUEN THUỘC TRONG SÁNG TÁC CỦA ANH)

Chân dung của Nguyễn Xuân Nam

1.

Dẫu bước chân...đến cánh đồng mật của đất đỏ

Dưới bão giông, lòng vẫn bền vững trải qua mọi thử thách

Những tháp Chàm khám phá nát bởi lịch sử, thành phố Bình Định huyền bí, là nguồn cảm hứng cho hồn thơ trẻ trung của Chế Lan Viên, chỉ mới mười bảy tuổi. Tập Điêu Tàn đặc biệt nổi bật, là sự kết hợp của buồn lãng mạn và sự ảo tưởng, tô điểm bởi màu sắc viễn cảnh. Chia sẻ nỗi đau của một dân tộc lịch sử, thơ tạo ra một liên kết với người đọc, như làm nổi bật thế giới hiện tại. Nỗi đau không có lối thoát, hoặc biến mất trong cảm giác hư ảo, Chế Lan Viên dẫn dắt chúng ta vào thế giới siêu hình, hầu như là rơi vào hư vô!

Cách mạng tháng Tám đến, thay đổi số phận dân tộc, đồng thời đặt ra những thách thức lớn đối với anh:

Kháng chiến ơi, mười năm huy hoàng như ngọc lửa

Nghìn năm sau vẫn đủ sức soi đường cho chúng ta

(Tiếng hát trên con đường)

Những phẩm chất cao quý của những bà mẹ đầy lòng vị tha, những người em liên lạc gan dạ và tận tụy, cùng với hàng ngàn chiến sĩ hy sinh máu chảy... trong những ngày đau khổ của kháng chiến đã hình thành sức mạnh cảm nhận đặc biệt. Sống giữa những con người giàu lòng hy sinh và lòng nhân ái, Chế Lan Viên giải quyết băn khoăn về 'hình nhi thượng' của mình:

'Ai là ta', như hơi gió siêu hình

Câu hỏi vô ích thổi tắt nghìn ngọn nến

'Ta là ai', nhẹ bước theo chiều gió mát

Đôi bàn tay ấy thức tỉnh muôn chồi non xanh tươi

(Hai câu hỏi)

Từ sự tỉnh táo đó, quay đầu nhìn lại quá khứ, anh đưa ra một 'đánh giá bản thân' với một chút tính cách cực đoan:

Cả đời dành cho hạt gạo của nhân dân

Ngày đầu tiên, nhân vật xôi xéo đồng cày

Bỗng tiếc nuối vạn câu thơ như dòng nước chảy

Chẳng vì ai, chỉ vì bữa cơm giản dị

(Hành trình thực tế)

Không có kỹ thuật gì trong những dòng thơ này. Nhưng chúng là biểu tượng của nỗi lòng lương tâm của các tri thức qua các thời kỳ - từ những nhà thơ cổ điển ngắm mây tạo nên hình ảnh kỳ quái trên bầu trời, đến cụ Trần Nguyên Đán nhìn đồng lúa cằn cỗi: 'Văn chương không nên chỉ là những lời nói trống rỗng'. Đối với những người yêu chuộng chữ viết, bài thơ đánh dấu bước tiến lớn trong sự nhận thức.

Nhưng để viết văn chương có ý nghĩa cho cuộc sống, người viết phải làm thế nào? Nhiều tác phẩm của Chế Lan Viên ghi chép về cuộc chiến tranh với bệnh tật, với nỗi đau và những đau thương đắng cay. Điều quý báu là anh luôn tìm sức mạnh từ cuộc sống, từ cộng đồng, từ lý tưởng để tự an ủi:

Vỡ tan cô đơn, ta hòa mình vào đồng bào

Tận hưởng niềm vui cuộc sống vượt qua mọi khó khăn

Không dám tự thương buồn, nhận trách nhiệm không ngừng

Mỗi câu thơ là bước đi vững chắc vượt lên trên bản thân

Giọng thơ không oai hùng nhưng có sức cuốn hút. Trong những tình huống đặc biệt, trong cuộc chiến đấu riêng, nhiều người nhận ra tâm hồn bạn bè ở anh. Họ cùng anh chia sẻ niềm vui trong sự trong trẻo:

Dưới cành hoa, tôi ngập tràn vui sướng

Như thiếu nữ Kiều, e ấp trong hoa

Và mọi người thực sự hạnh phúc khi anh tổng kết chiến thắng trong một giai đoạn cuộc đời và rút ra những bài học quan trọng:

Những hồi xưa phiêu dạt, giờ trở thành kí ức phù sa

Xưa lướt đi, giờ trở thành điều bất biến

Đến được... ruộng lúa vàng trải thảm mật đất

Bước chân trên đường gió mưa cuốn qua

(Tặng Tế Hanh trong những dòng thư)

Con đường chiến đấu là hành trình sâu sắc trong lòng nhân dân, hướng về Đảng,

Chế Lan Viên đã sáng tác một trong những tác phẩm tuyệt vời nhất, trước cả khi chữ trên giấy ra đời: Lễ kết nạp Đảng tại quê hương. Có lẽ bài thơ chưa thật sự rõ về giai cấp công nhân và vai trò của đồng chí. Tuy nhiên, nó phản ánh tâm trạng của đông đảng viên ở một quốc gia công nghiệp chưa phát triển, nông nghiệp còn đang khốn khó. Bài thơ chân thành và xúc động, đã đi sâu vào tâm hồn của nhiều người.

2.

Ôi, trong trái tim ta, Bác đến khi nào?

Bác vĩ đại, không làm cho ai không kính ngưỡng

Niềm hạnh phúc lớn nhất đối với chúng ta là Hồ Chủ tịch, người đầu tiên mang ánh sáng chủ nghĩa Mác - Lênin đến cho dân tộc, cũng là biểu tượng sống động nhất của chủ nghĩa đó. Cả dân tộc có một tấm gương sống để học tập, tin tưởng và kính trọng. Chế Lan Viên, như một nhu cầu tình cảm, đã viết nhiều bài kính dâng Bác. Bài 'Người Đi Tìm Hình Ảnh Nước' năm 1960, nhân kỷ niệm 30 năm thành lập Đảng, là một tác phẩm nổi bật. Đặc điểm tư duy và phong cách văn của Chế Lan Viên thể hiện rõ ràng. Anh mô tả quá trình hình thành tư tưởng của Bác, từ chủ nghĩa yêu nước chân chính đến chủ nghĩa Lênin. Bài thơ kết hợp chặt chẽ giữa lịch sử cụ thể và tưởng tượng, như một kịch bản của một bộ phim tài liệu nghệ thuật.

Tác động sâu rộng của Cách mạng Tháng Mười Nga, và sự quan trọng đặc biệt của luận cương Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa được nhấn mạnh bằng những lời rất cảm động:

Luận cương về Bác Hồ và người đã khóc

Những giọt lệ Bác Hồ rơi trên bức tranh chân dung Lênin

Bốn bức tường yên lặng, nghe Bác mở từng trang sách một cách nhẹ nhàng

Ngoài cửa sổ, đất nước trông chờ tin tức

Bác reo lên một mình, như muốn chia sẻ với cả dân tộc

'Bát cơm, chiếc áo, hạnh phúc đây rồi'

Hình Đảng như một phần của hình Nước

Phút Bác Hồ mỉm cười, là phút chúng ta khóc

Ngoài những thành công khác, Chế Lan Viên thể hiện tầm nhìn mới, với chủ nghĩa Mác - Lênin mới làm nên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Yêu nước phải đi đôi với chủ nghĩa xã hội. Ca ngợi Bác là đồng thời ca ngợi Đảng và con đường cách mạng mà Bác vận dụng sáng tạo ở Việt Nam. Nội dung bài thơ trở nên đa tầng, phong phú.

Sau bốn năm (1964), bài thơ 'Người Thay Đổi Đời Tôi'. Người thay đổi thơ tôi, là một đóng góp khác. Trong bài này, anh chiêm nghiệm sâu sắc vào số phận con người. Đề thơ với tư duy phân tích rõ nét, nhưng vẫn giữ được sức cảm nghệ thuật. Mỗi khi viết về Bác, anh nhìn lại cuộc đời mình, không kìm lại được xúc động. Chính điều này tạo ra sức truyền cảm. Anh so sánh giữa Đại giác ngộ và Vô ý thức, vĩ đại và non dại, như người đang nhìn dãy núi trước mặt, cảm thấy sự bé bỏng của mình. Nhưng qua gian khổ, vượt dốc đèo, anh nhận ra mình đang đứng trên đỉnh núi, cao thêm nhờ những khó khăn:

Ôi giữa lòng ta, Bác đến tự hồi nào

Bác vĩ đại mà chẳng làm ai kinh ngạc

Một buổi sáng, nhìn vào tâm hồn ta, ta thấy Bác

Nước mắt trào, lòng ta tràn đầy ơn sâu

Ngày càng nhìn rõ Đông và Tây, thấu hiểu vĩ đại của Bác: Tâm hồn Bác chiếu sáng mọi đời người, làm tâm hồn mỗi người trở nên lấp lánh. Bài thơ phản ánh tâm hồn của người Việt Nam qua lăng kính của lớp trí thức đối với lãnh tụ.

Trong tình cảm sâu sắc của Chế Lan Viên dành cho Bác, ta cảm nhận trí tuệ sáng tạo. Những dòng thơ của anh là những câu diễn đạt chân lí như một tổng kết:

Một thế hệ Hồ Chí Minh, lực lượng mạnh mẽ.

Con đường Hồ Chí Minh nằm như một hướng đi,

Thành phố Hồ Chi Minh nằm dưới chân trời xa...

Người ký tên XYZ- CB như dân ký tên Lúa, Xoài

Người không muốn sách biến thành thần thánh, dân chúng quỳ gối dưới sức đe doạ

Mặc dù là bút thi thư tuyệt vời, cũng là phận đời mới nở...

Suối reo! Nghe như tiếng Bác cười vang

Và ta bước giữa dòng sông như trang sách của Người

Tinh tế trong cấu tứ, tác giả thể hiện trí tuệ sắc sảo. Để khám phá nhiều khía cạnh của thiên tài Bác, và để diễn đạt tình cảm suy nghĩ tinh tế, Chế Lan Viên sáng tạo trong cách cấu tứ. Thấm nhuần lịch sử, anh thường thấy quá trình phát triển của thiên tài ở những thời điểm quyết định và từ đó triển khai suy nghĩ, Người đi tìm hình ảnh của nước, Cách mạng chương đầu đã được cấu tứ như thế. Sử dụng sức phân tích, anh nhìn Bác từ nhiều góc độ, Bác Hồ - thủy thủ, Bác Hồ - thợ ảnh, Bác Hồ - chiến sĩ, Bác Hồ - người cha, Bác Hồ - người ông, Bác Hồ - nhà hiền triết, Bác Hồ - người trồng cây... và đến ý niệm toàn vẹn:

Bác nằm đó như sự hóa thân của tinh thần

Vạn cuộc sống

Mỗi cuộc sống đều tràn đẹp

Bài thơ Ta nhận thức về những phẩm chất của Người, lời chưa thật hoàn hảo nhưng sự cố gắng của tác giả để truyền đạt những ý trừu tượng và tinh tế... đáng ghi nhận. Biển và con người chạm vào một cấu tứ mới; vẻ trầm tư của biển, những quy luật của biển dường như liên quan sâu sắc đến cuộc sống của Bác. Hay nói đúng hơn, có vẻ Bác đã thấu hiểu được bí ẩn của tự nhiên. Chế Lan Viên mang lại cảm giác vừa quen thuộc vừa mới mẻ:

Ngôi nhà sàn bên trong khu vườn tươi tốt

Khi ngôi sao mọc, hình dạng giống như chiếc thuyền

Bác đứng trên boong, mái tóc trắng bạch lấp lánh

Gió trong vườn hòa mình vào làn sóng nô đùa

Và kết thúc bằng hình ảnh gợi cảm:

Việt Nam vứt xuống lục địa này bảy tên đế quốc

Ngôi nhà sàn thong thả giữa vườn hoa tinh khôi

Nhưng kìa, trên mặt biển, nơi Bác bước qua, sóng vẫn nhấp nhô mặc dù trầm lắng

Như ánh đèn vinh quang, lan tỏa theo dấu chân tàu hỏa

Tình cảm mênh mông và sự thấu hiểu về Bác trở thành nguồn động viên không ngừng cho đạo đức và văn hóa của chúng ta. Sau Tố Hữu, Chế Lan Viên là người đã cố gắng làm điều này một cách tận tâm nhất. Bên hoa trước lăng Bác là biểu tượng của một tâm hồn, một trí tuệ... một tài năng.

Khám phá thêm những bài văn xuất sắc và tác phẩm Tiếng hát con tàu trên Mytour

- Phân tích đoạn thơ sau trong bài Tiếng hát con tàu: 'Con tàu này lên... đã hóa những con tàu'
- Tìm hiểu về tình cảm của Chế Lan Viên với nhân dân qua đoạn thơ: 'Con gặp lại nhân dân... con nhớ mãi ơn nuôi'
- Giải mã ý nghĩa của tiêu đề bài thơ Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên và phân tích khổ thơ đề từ