Khám phá vẻ đẹp của sông Hương tại thượng nguồn một cách chọn lọc nhất

I. Xây dựng dàn ý phân tích

1. Mở đầu

Giới thiệu về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và tác phẩm bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Dẫn dắt vào hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn và khi chảy qua lòng thành phố.

2. Phần thân bài

a. Vẻ đẹp của sông Hương tại thượng nguồn

- Sông Hương ở thượng nguồn được miêu tả với những hình ảnh sinh động và đầy tính nhân hóa: Dòng sông như một bản trường ca của rừng sâu; có lúc rầm rộ giữa những cánh rừng xanh thẳm, khi lại mãnh liệt vượt qua các ghềnh thác; lúc cuộn xoáy như những cơn lốc vào vực sâu, lúc lại dịu dàng và quyến rũ giữa sắc đỏ rực rỡ của hoa đỗ quyên rừng. Sông Hương tựa như một cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại, mang trong mình bản lĩnh và tâm hồn tự do. Dòng sông được nhân hóa với vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành biểu tượng của sự sinh sôi văn hóa xứ sở.

→ Sông Hương toát lên vẻ hùng vĩ và hoang dại, thể hiện sức sống mãnh liệt và cá tính độc đáo.

- Có những bí mật sâu kín mà sông Hương giữ cho riêng mình: “những phần tâm tư sâu thẳm mà dòng sông dường như không muốn bộc lộ, đã được giấu kín ở cửa rừng và chìa khóa đã bị ném vào những hang động dưới chân núi Kim Phụng.”

→ Trong hành trình tìm kiếm người tình lý tưởng, sông Hương dường như muốn che giấu vẻ hoang dại của rừng sâu để thay đổi diện mạo, hoàn thiện bản thân trước khi gặp người yêu, vì vậy đã khóa trái trái tim mình ở cửa rừng và vứt chìa khóa đi để không ai có thể biết.

b. Sông Hương trong lòng thành phố Huế

- Khi đến với thành phố Huế, sông Hương trở nên vui tươi hơn, tiếp tục uốn lượn một cách mềm mại: Sông Hương tươi vui hẳn lên giữa những bãi xanh tươi của ngoại ô Kim Long, uốn mình nhẹ nhàng sang Cồn Hến, Cồn Giã Viên. Đường cong ấy khiến dòng sông trở nên mềm mại như một lời đáp nhẹ nhàng của tình yêu.

→ Trước người tình vĩnh cửu, nàng không tỏ ra vồn vã mà giữ sự nhẹ nhàng, e ấp, tạo vẻ duyên dáng và quyến rũ.

- Khi chảy qua thành phố, sông Hương trôi chậm rãi, gần như chỉ còn là một mặt hồ tĩnh lặng.

→ Trong lòng thành phố yêu dấu của mình, sông Hương mang đến cảm giác yên bình và chậm rãi. Tác giả so sánh sông Hương với sông Seine của Paris, sông Đa nuýp của Budapest... Sông Hương nằm ngay giữa trái tim thành phố thân thương.

- Sông Hương từ góc nhìn thiên nhiên, văn hóa, âm nhạc, hội họa và trữ tình: Một đô thị cổ kính trải dài hai bên bờ. Những nhánh sông nhỏ mang nước sông Hương lan tỏa khắp thành phố, với những cây đa, cây dừa cổ thụ tỏa bóng mát xuống những xóm thuyền đông đúc,... Ánh lửa thuyền chài lập lòe trong đêm sương như một tâm hồn mô tê... Điệu nhạc ‘slow tình cảm’ dành riêng cho Huế, trăm nghìn ánh hoa đăng lấp lánh trong các đêm hội rằm tháng bảy. Sông Hương trở thành một tài nữ đàn lúc đêm khuya, giống như nàng Kiều trong đêm tự tình.

→ Khi chảy qua thành phố, sông Hương hiện lên đẹp trữ tình, thơ mộng, cổ kính, gần gũi, giản dị, đầy sinh động, với một tâm hồn gắn bó sâu sắc với bản sắc văn hóa Huế.

c. Đánh giá về phong cách viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Hoàng Phủ Ngọc Tường nổi bật với khả năng kết hợp tài tình giữa trí tuệ và cảm xúc trong sáng tác, kết hợp sắc bén của lý luận với sự sâu sắc từ tri thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử và địa lý, tất cả được thể hiện qua lối viết súc tích và đầy mê hoặc.

Nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện qua phong cách viết hướng nội, tinh tế, và phong phú. Văn phong không chỉ giàu hình ảnh và chất thơ mà còn sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ như so sánh và nhân hóa. Có sự hòa quyện hoàn hảo giữa cảm xúc và trí tuệ, cùng với cái nhìn đa chiều và sâu rộng.

3. Kết luận

Tóm tắt giá trị của vẻ đẹp sông Hương tại thượng nguồn và trong thành phố Huế, cùng với tài năng nổi bật của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.

II. Đề văn mẫu phân tích vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn một cách xuất sắc

Hoàng Phủ Ngọc Tường, trí thức yêu nước với kiến thức phong phú về nhiều lĩnh vực, chuyên viết bút ký, nổi bật với sự kết hợp tinh tế giữa trí tuệ và cảm xúc. Tác phẩm của ông kết hợp chặt chẽ giữa lý luận sắc bén và suy tư sâu sắc, dựa trên tri thức rộng lớn về triết học, văn hóa, lịch sử, và địa lý. Lối viết của ông mang tính hướng nội, súc tích và mê đắm. Bài bút ký 'Ai đã đặt tên cho dòng sông?' là một ví dụ xuất sắc, được viết tại Huế năm 1981 và in trong tập sách cùng tên.

Tác phẩm miêu tả vẻ đẹp của sông Hương và sự kết nối của nó với lịch sử và văn hóa xứ Huế. Nhà văn thể hiện niềm tự hào sâu sắc về dòng sông và xứ Huế, cũng như tình yêu đối với đất nước. Sông Hương, từ nguồn cội, liên kết chặt chẽ với dãy Trường Sơn, như một bản trường ca của rừng già với nhiều tiết tấu mạnh mẽ và dữ dội, từ sự ầm ầm của cây đại ngàn đến sức mạnh vượt ghềnh thác và vẻ dịu dàng giữa hoa đỗ quyên rừng.

Dưới cái nhìn nhân hóa của tác giả, sông Hương hiện lên như một cô gái Di-gan phóng khoáng và mạnh mẽ với tâm hồn tự do và trong sáng. Theo tác giả, để hiểu hết vẻ đẹp sâu thẳm của dòng sông, không chỉ nên nhìn vào hình ảnh kinh thành mà còn cần khám phá từ nguồn cội, nơi mà vẻ đẹp tâm hồn của sông Hương không dễ dàng bộc lộ.

Tại thượng nguồn, sông Hương mang vẻ đẹp mạnh mẽ và hoang dại, thể hiện sức sống mãnh liệt và cá tính. Khi về kinh thành Huế, sông Hương chuyển mình với nhiều vẻ đẹp đa dạng, hòa quyện với đặc trưng văn hóa của kinh thành. Trước khi trở thành người tình dịu dàng của cố đô, sông Hương đã trải qua hành trình đầy thử thách. Từ góc nhìn tinh tế của tác giả, toàn bộ hành trình của dòng sông như một cuộc tìm kiếm người tình đích thực trong một câu chuyện tình yêu huyền bí.

Đoạn mô tả sông Hương chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố cho thấy sự tinh tế và tài hoa trong phong cách viết của tác giả. Độc giả bị cuốn hút bởi sức sống của dòng chảy qua các địa danh Huế. Ở cánh đồng Châu Hóa, sông Hương là 'cô gái đẹp ngủ say', nhưng khi ra khỏi núi, như một nàng tiên được đánh thức, sông Hương tràn đầy sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân, với 'dòng chảy liên tục', 'vòng quanh khúc quanh đột ngột', ôm chân đồi Thiên Mụ, rồi 'vượt qua', 'đi giữa âm vang', 'trôi đi giữa hai dãy đồi như thành quách'.

Sông Hương hiện lên vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng, đôi lúc 'mềm như tấm lụa' khi chảy qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo, có khi ánh lên 'những phản quang nhiều màu sắc xanh, vàng, tím' khi qua những dãy đồi phía tây nam thành phố. Nó cũng mang vẻ đẹp trầm lắng khi đi qua các lăng tẩm, đền đài, trước khi bừng sáng và trẻ trung khi lắng nghe 'tiếng chuông chùa Thiên Mụ' giữa những xóm làng trung du. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kể và tả trong đoạn văn đã làm nổi bật vẻ đẹp sông Hương qua phối cảnh kỳ thú với thiên nhiên xứ Huế.

Khi chảy qua Huế, sông Hương như tìm thấy bản thân trong thành phố thân yêu, trở nên 'vui tươi' giữa những bến bãi xanh của Kim Long. Dòng sông 'kéo một nét thẳng' rồi 'uốn một cánh cung' đến Cồn Hến, như một dấu 'vâng' yêu thương. Trong thành phố yêu quý, sông Hương được cảm nhận như sông Seine ở Paris hay sông Đa-nuýp ở Budapest, nhưng qua cách nhìn của tác giả, sông Hương hiện lên qua nhiều góc độ: như một tác phẩm hội họa tinh tế, một điệu Slow sâu lắng trong âm nhạc, và một người tình dịu dàng trong tâm hồn đa tình. Khúc quanh bất ngờ khi rời thành phố là 'nỗi vương vấn' và 'lẳng lơ kín đáo' của tình yêu.

Trong mối liên hệ với lịch sử dân tộc, sông Hương mang vẻ đẹp như một bản hùng ca ghi dấu những thế kỷ vinh quang từ thời vua Hùng, lúc là Linh Giang (dòng sông thiêng) theo Nguyễn Trãi, là 'dòng sông viễn châu' bảo vệ biên giới Đại Việt, và 'soi bóng' kinh thành Phú Xuân của Nguyễn Huệ. Sông Hương cũng chứng kiến các cuộc khởi nghĩa, cuộc Cách mạng tháng Tám 1945, và hai cuộc chiến tranh vệ quốc, ghi dấu ấn trong lịch sử và văn hóa.

Sông Hương là nhân chứng kiên cường qua thăng trầm của cuộc đời và thi ca. Vẻ đẹp giản dị của dòng sông nằm ở chỗ: khi được gọi, nó tự hiến mình làm chiến công rồi trở về bình dị, như một người con gái dịu dàng của đất nước. Điều này làm cho sông Hương không bao giờ tự lặp lại trong cảm hứng nghệ sĩ. Nét đặc sắc của đoạn văn chính là tình yêu say đắm với dòng sông, thể hiện qua tài năng của tác giả với vốn hiểu biết sâu rộng và văn phong tao nhã, tinh tế.

Trích đoạn bài ký 'Ai đã đặt tên cho dòng sông?' khắc họa vẻ đẹp của Huế và tâm hồn người Huế qua cái nhìn tinh tế của Hoàng Phủ Ngọc Tường về sông Hương. Ông xứng đáng là một thi sĩ của thiên nhiên, cuốn từ điển sống về Huế, và là cây bút giàu lòng yêu nước. Bài ký góp phần nuôi dưỡng tình yêu và niềm tự hào đối với dòng sông và quê hương đất nước.

Mytour đã tổng hợp và chia sẻ một bài viết về dàn ý và phân tích vẻ đẹp của sông Hương tại thượng nguồn, phục vụ cho các em học sinh tham khảo. Sau khi nghiên cứu bài tùy bút 'Ai đã đặt tên cho dòng sông', các em nên ôn lại các tác phẩm đã học trong kỳ 1 để chuẩn bị tốt cho kỳ thi kết thúc học kỳ sắp tới.