Khám phá vẻ đẹp độc đáo của kiến trúc nhà cổ Việt Nam

Kiến trúc nhà cổ Việt Nam mang dấu ấn mạnh mẽ từ các nền văn hóa phương Đông và phương Tây, sự giao thoa văn hóa đã hình thành nên những đặc trưng độc đáo trong kiến trúc cổ của nước ta. Hãy cùng Cẩm nang Mytour tìm hiểu xem kiến trúc nhà cổ Việt Nam có những điều thú vị nào nhé.

Các đặc điểm chính của kiến trúc nhà cổ Việt Nam

Trước tiên, hãy cùng khám phá từng cấu trúc trong kiến trúc nhà cổ Việt Nam và những đặc điểm nổi bật của chúng.

Phòng khách

Điểm đặc biệt của kiến trúc nhà cổ Việt Nam là sự bố trí không gian đa chiều, rộng rãi và hòa quyện với thiên nhiên. Thiết kế nhà cổ thường bao gồm ít nhất 3 gian và có thể nhiều hơn tùy thuộc vào điều kiện tài chính của gia chủ, trong đó gian chính thường là phòng khách, gian phụ là bếp, và gian ngủ là điều không thể thiếu.

Vách ngăn được sử dụng như bức màn giữa các gian trong nhà, người xưa luôn tin rằng không gian sống cần phải thoáng đãng và hòa hợp với không gian bên ngoài. Các gian nhà cổ tại Việt Nam thường được hướng về phía Nam để thích ứng với khí hậu và mang lại vận may từ thiên nhiên.

Các loại xà trong kiến trúc

Xà là vật liệu quen thuộc trong xây dựng của người xưa, giúp kết nối các cột trụ, cột đinh, làm cho ngôi nhà thêm vững chắc. Kiến trúc nhà cổ Việt Nam cũng không ngoại lệ với điều này.

• Xà thượng chịu lực chính, liên kết các cột cái, thường có chiều dài tương đương với ngôi nhà.
• Xà nách nối cột con với cột cái, tạo độ cong và dốc cho hệ thống mái.
• Xà tử thượng liên kết các cột con ở gần đỉnh mái, giữ thăng bằng cho mái nhà.
• Xà tử hạ nối các cột con ở độ cao vừa phải, phù hợp với cửa ra vào.
• Xà ngưỡng giúp kết nối các cột con ở vị trí cửa ra vào, tạo thành hệ thống bức bàn.
• Xà hiên kết nối các cột ở phía hiên nhà, tăng cường độ chắc chắn và mở rộng không gian.
• Cuối cùng, xà nóc là xà cao nhất, nằm ở đỉnh mái của ngôi nhà.

Cấu trúc mái nhà

Cấu trúc mái là một phần rất đặc trưng trong thiết kế nhà cổ Việt Nam, được người xưa yêu thích nhằm tạo nên điểm nhấn độc đáo cho ngôi nhà.

• Đầu tiên không thể thiếu đó là “hoành”, những dầm chính nằm ngang, bao trùm toàn bộ chiều dài và chiều rộng của ngôi nhà.
• Đui là loại dầm đứng, được đặt phía trên để nâng mái nhà lên và kết nối với hoành.
• Mè là những dầm phụ nhỏ, giao với đui và hoành, được sắp xếp khoảng cách hợp lý để lợp ngói và tạo thành một vòm mái hoàn chỉnh.
• Gạch màn là vật liệu chủ yếu được sử dụng, lợp trên lớp mè, nung lên để tạo độ phẳng cho mái, đồng thời chống nắng, dột và bão.
• Cuối cùng, lớp ngói mũi hài được lợp lên gạch màn, với lớp đất sét đắp bên trên để tăng cường độ vững chắc cho mái nhà.

Cột trong kiến trúc nhà

Cột là thành phần quan trọng nhất trong việc nâng đỡ toàn bộ trọng lượng của ngôi nhà. Tùy thuộc vào kích thước của ngôi nhà, người xưa thường chọn các cây cột lớn, tròn hoặc thanh mảnh để phù hợp và đảm bảo sự vững chắc. Dưới đây là những loại cột phổ biến:

• Cột cái là trụ chính, nằm giữa đầu và đuôi, tạo chiều sâu cho ngôi nhà; cột cái cần phải được đặt chính xác và vững vàng.
• Cột con là những cột ngắn hơn, dùng để kết nối từ mái xuống thân nhà, nối với cột cái bằng xà nách, chủ yếu nhằm cố định phần mái.
• Cột hiên dùng để làm trụ đỡ cho hiên nhà, gia tăng độ cứng cáp cho toàn bộ hệ thống bệ đỡ của ngôi nhà.

Các chi tiết kiến trúc khác

• Cửa bức bàn là yếu tố ngăn cách giữa không gian trong nhà và bên ngoài.
• Con tiện gỗ là phần nội thất của nhà cổ Việt Nam, không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn được bảo tồn đến ngày nay, thường thấy ở cầu thang.
• Bờ nóc là phần đỉnh mái được xây dựng kiên cố, thường được trang trí với các linh vật phong thủy.
• Đầu đao như một chiếc lưỡi đao dài, nằm trên mái với đường cong nổi bật, tạo nên điểm nhấn độc đáo cho ngôi nhà.

Những điểm khác biệt giữa kiến trúc nhà cổ Việt Nam và kiến trúc phương Đông, Trung Quốc

So với kiến trúc phương Đông

Được coi là cái nôi của kiến trúc thế giới, các thiết kế phương Đông nổi bật với cách trang trí và vật liệu xây dựng theo kiểu hình tháp, thường ưa chuộng độ cao. Trong khi đó, kiến trúc nhà cổ Việt Nam theo hướng đơn giản, rộng rãi và hòa hợp với thiên nhiên; ngược lại, phong cách phương Đông thường phức tạp và trang trí nhiều, với vật liệu chủ yếu là gạch, đất sét, còn nhà cổ Việt Nam chủ yếu sử dụng gỗ và ngói.

So với kiến trúc Trung Quốc

Sự khác biệt nổi bật nhất giữa các mẫu nhà cổ Việt Nam và Trung Quốc chính là không gian kiến trúc. Trong khi Trung Quốc thiết kế nhà theo kiểu không gian khép kín, với những bức tường bao quanh, chỉ có một sân nhỏ giữa nhà, thì nhà cổ Việt Nam lại được xây dựng theo phong cách mở, với các sân bao quanh, tạo không gian thoáng đãng, gần gũi với thiên nhiên và thuận tiện ra vào. Nghệ thuật kiến trúc Trung Quốc chú trọng vào các chi tiết, hoa văn nhỏ, trong khi kiến trúc cổ Việt Nam lại quan tâm nhiều hơn đến hình khối.

Điều kiện tự nhiên cũng đóng vai trò quan trọng trong sự khác biệt này. Vật liệu xây dựng của Trung Quốc thường cách nhiệt, họ thiết kế ít cửa sổ và thường dành không gian để xây dựng hầm lò, bếp than. Ngược lại, người Việt Nam thường ưa chuộng xây dựng với nhiều cửa sổ hơn, nhằm tạo không gian thoáng mát.

Các mẫu kiến trúc nhà cổ Việt Nam đặc sắc nhất

Kiến trúc nhà cổ tại Hà Nội

Kiến trúc nhà cổ ở Hà Nội nổi bật với kiểu nhà ống lâu đời và mái nhọn, mang ảnh hưởng nhẹ từ kiến trúc Pháp. Những họa tiết trên các ngôi nhà thường rất tinh xảo và giàu tính nghệ thuật. Thường được sơn màu vàng nhạt hoặc cam, với ban công ôm trọn cửa trên lầu. Đặc biệt, các căn nhà cổ tại Hà Nội thường có lầu, rất hiếm khi thấy nhà cấp 4 ở đây.

Kiến trúc nhà cổ tại Bắc Ninh

Người dân Bắc Ninh rất ưa chuộng kiểu nhà cổ 5 gian thông hiên với sân lớn ở giữa, chịu ảnh hưởng từ những ngôi đền, chùa lớn từ xưa. Những ngôi nhà này không chỉ mang đậm nét văn hóa truyền thống của địa phương mà còn được trang trí bằng các hoa văn cầu kỳ, thể hiện văn hóa dân ca quan họ và tín ngưỡng của người dân.

Kiến trúc nhà cổ tại Thái Bình

Kiến trúc nhà cổ ở Thái Bình thường mang đậm ảnh hưởng của Phật Giáo, với các phần lợp ngói và gạch được xây dựng chắc chắn. Đặc biệt, những đường cong ở các góc mái thường được trang trí bằng linh vật Phật Giáo. Thiết kế các gian thông hiên ở đây không khác nhiều so với kiến trúc nhà ở Bắc Ninh.

Kiến trúc nhà cổ tại Huế

Nổi tiếng với cái tên “nhà vườn”, từ xa xưa, người dân Huế đã rất yêu thích phong cách kiến trúc nhà vườn. Hầu hết 80% nhà cổ ở Huế đều có sân vườn ở bất kỳ góc nào, tạo nên vẻ đẹp thơ mộng cho cố đô. Những chi tiết hoa văn trên tường, mái và trụ cột đều được chạm khắc tinh xảo, thể hiện tay nghề khéo léo của người Huế. Đặc biệt, các góc mái không nhọn mà uốn cong nhẹ nhàng, vừa đủ để tôn vinh sự độc đáo của ngôi nhà.

5 ngôi nhà cổ Việt Nam lâu đời và đẹp nhất

Căn nhà cổ 300 năm tuổi tọa lạc tại Hà Nội

Được xây dựng vào thời kỳ vua Lê Thánh Tông, ngôi nhà gồm 5 gian thờ và một khoảng sân trước. Nơi đây thường trưng bày nhiều kiệu, bia đá và mâm đồng. Đến nay, ngôi nhà vẫn giữ nguyên kiến trúc xưa, chỉ là đã phai màu theo thời gian.

Nhà cổ Bình Thủy 100 năm tuổi

Đây là một ngôi nhà cổ nổi tiếng tại miền Tây sông nước, được nhiều đoàn làm phim ưa chuộng. Ngôi nhà đã qua tu sửa nhưng vẫn giữ được những nét truyền thống từ lúc mới xây dựng. Nó là sự hòa quyện giữa kiến trúc Đông và Tây, tôn vinh vẻ đẹp trong sáng và thoáng đãng của khí hậu miền Nam.

Nhà cổ Công Tử Bạc Liêu xây dựng năm 1919

Được coi là một trong những ngôi nhà cổ Việt Nam sang trọng nhất, công trình này mang đậm dấu ấn kiến trúc Pháp, thể hiện qua từng chi tiết hoa văn, khung cửa, cho đến các bờ tường được chạm khắc tỉ mỉ, tạo nên cảm giác vương giả và quý phái.

Nhà cổ Phùng Hưng Hội An

Ngôi nhà này đã tồn tại hơn 100 năm và từng là trung tâm giao thương lụa tơ tằm thời bấy giờ. Nổi bật trong khu phố cổ Hội An với kiến trúc tinh xảo, mang đậm dấu ấn văn hóa và phong cách của những ngôi nhà cổ Việt Nam.

Nhà vườn An Hiên tại Huế

Được xây dựng vào năm 1895 trên diện tích 5000m2, ngôi nhà mang phong cách vườn quý tộc, là một dinh thự dành cho tầng lớp thượng lưu thời kỳ đó. Đây là một minh chứng cho kiến trúc cổ điển của xứ Huế, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên.

Bài viết trên đã trình bày nội dung về kiến trúc nhà cổ Việt Nam, mang đến nhiều giá trị cổ điển cho các bạn. Hãy truy cập ngay vào Mytour nhà đất để cập nhật thông tin mới nhất về nhà đất tại TPHCM và Hà Nội.