Buzz
Vùng Đông Bắc là nơi hội tụ của nhiều nền văn hoá từ các dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam. Văn hóa của vùng này luôn là điều bí ẩn mà bất kỳ du khách nào đến thăm cũng muốn khám phá.
Văn hóa vùng Đông Bắc là một kho tàng vô cùng lớn về giá trị văn hoá cả vật thể và phi vật thể của Việt Nam. Các đặc điểm văn hoá đặc trưng được thể hiện qua nghi lễ, tập tục và sinh hoạt hàng ngày của các dân tộc vùng núi phía Bắc như Tày, Nùng, Mông, Dao,... sẽ được chúng ta tổng hợp dưới đây. Hãy cùng khám phá nhé!
1. Tổng quan về vùng Đông Bắc
1.1. Vị trí địa lý
Các tỉnh núi ở Đông Bắc giáp với:
– Trung Quốc (Phía Bắc)
– Vịnh Bắc Bộ thuộc Quảng Ninh (Phía Đông)
– Khu vực Việt Bắc tiếp giáp với sườn Tây của dãy núi Ngân Sơn và sườn Bắc của dãy Tam Đảo.
– Các vùng đồi thấp giáp với đồng bằng sông Hồng ở phía Nam cùng các dãy núi như Đông Triều, Bắc Sơn, Tam Đảo nối với đồng bằng sông Hồng.
Đây cũng là nơi có lợi thế trong giao thương với Trung Quốc vì có đường biên giới dài ở phía Đông Bắc.
1.2. Khí hậu
Vì bị ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, các tỉnh phía Đông Bắc có khí hậu lạnh vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè. Nhiệt độ trung bình hàng năm dao động từ 22 đến 23 độ C và các mùa được phân biệt khá rõ ràng.
Các thời điểm lý tưởng để thăm các tỉnh Đông Bắc:
Trong mùa xuân Đông Bắc (từ tháng 2 đến tháng 3), bạn sẽ có cơ hội tham gia vào nhiều lễ hội năm mới đặc sắc.
Tháng 11 là thời điểm hoa tam giác mạch nở rộ, khiến bạn say lòng bởi con đường trải dài những tấm thảm hoa tuyệt đẹp.
Trong tháng 9, bạn sẽ bị ấn tượng bởi cánh đồng lúa chín màu vàng rực rỡ trên đường đi qua Hoàng Su Phì, Xín Mần.
Từ tháng 3 đến tháng 6 cũng là một lựa chọn tuyệt vời cho các du khách tham gia tour du lịch Đông Bắc 5 ngày 4 đêm vào mùa hè. Lúc này, thời tiết mát mẻ, thuận lợi cho các hoạt động tham quan.
1.3. Dân số
Dân số của các tỉnh Đông Bắc là 12.208.830 người (chiếm 14,23% dân số cả nước) và bao gồm 32 dân tộc khác nhau cùng sinh sống. Do đó, nơi đây có nhiều nét văn hoá đa dạng và phong phú của vùng Đông Bắc.
Đông Bắc là nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Dìu, Lô Lô, Bố Y, Phù Lá, La Chí, Pu Péo, Cờ Lao,… trong tổng số 54 dân tộc của Việt Nam. Những dân tộc này vẫn giữ nguyên những giá trị văn hóa truyền thống đặc biệt của mình.
2. Du lịch văn hoá các tỉnh vùng núi Đông Bắc
2.1. Hà Giang
Vị trí địa lý: Hà Giang nằm ở miền Bắc Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội khoảng 300km, là một thiên đường núi trên Cao nguyên đá Đồng Văn.
Với 43 dân tộc đa dạng sinh sống trên vùng đất đá này từ thời xa xưa. Phần lớn cư dân ở các bản thường di chuyển bằng xe máy qua những con đường núi mòn, hoặc bộ trên ruộng bậc thang để làm ruộng. Đó là cuộc sống hàng ngày của họ.
Địa điểm du lịch văn hoá nổi tiếng:
Làng văn hóa Lũng Cẩm
Làng văn hóa Lũng Cẩm cách thị trấn Đồng Văn khoảng 25 km. Đây là điểm dừng chân lý tưởng sau khi tham quan Cổng Trời Quản Bạ. Du khách có thể khám phá mỗi nghề thủ công trong từng ngôi nhà nhỏ trong làng.
Dinh thự Vua Mèo
Dinh thự Vua Mèo (hay còn gọi là Vua H’Mông) từng phục vụ và bảo vệ chúa Vương Chính Đức và dòng họ Vương, có ảnh hưởng to lớn trong thế kỷ 19. Khi tham quan khu biệt thự, bạn sẽ thấy thiết kế độc đáo, lấy cảm hứng từ kiến trúc Baroque của Trung Quốc và Pháp. Đây là cơ hội tốt để tìm hiểu về nguồn gốc, lịch sử và tổ tiên của dân tộc.
Chợ phiên Mèo Vạc
Chợ phiên Mèo Vạc nằm ngay trung tâm thị trấn Mèo Vạc, Hà Giang. Từ trung tâm thành phố Hà Giang, bạn cần đi khoảng hơn 4 tiếng xe (khoảng 141km) để đến chợ phiên Chủ nhật Mèo Vạc. Chợ chỉ hoạt động một lần mỗi tuần, vào mỗi sáng chủ nhật (khoảng 4 - 5 giờ sáng).
Ngoài việc trao đổi giao thương những mặt hàng như nông sản, chợ Khâu Vai còn là địa điểm cung cấp bò cho các thương lái. Cảnh tượng đặc biệt khiến bạn phấn khích khi đến đây: những người phụ nữ vùng cao diện trang phục thổ cẩm rực rỡ; ngược lại, những người đàn ông cầm điếu thuốc lào và hòa mình vào tiếng cười vang vọng.
Chợ tình Khâu Vai
Chợ tình Khâu Vai, thuộc huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Phiên chợ diễn ra hàng năm, là dịp đặc biệt để các nam nữ đến đây để tìm hiểu và kết duyên. Đồng thời, cũng là dịp để gặp gỡ, kỷ niệm và chia sẻ cuộc sống cùng bạn bè. Sự kiện được tổ chức từ ngày 26 tháng 3 âm lịch và kéo dài đến đầu tháng 5.
2.2. Cao Bằng
Nếu bạn là người thích khám phá, hãy đến “Viên ngọc xanh” của vùng Đông Bắc Việt Nam - tỉnh Cao Bằng. Với vị trí địa lý thuận lợi, Cao Bằng giáp biên giới với Bắc Kạn, Lạng Sơn và Trung Quốc, cách thủ đô Hà Nội khoảng 218 km.
Do địa hình phức tạp, giao thông ở Cao Bằng bị hạn chế. Xe máy là phương tiện di chuyển phổ biến và được ưa chuộng nhất ở đây.
Thác Bản Giốc, điểm nổi tiếng của Cao Bằng
Địa điểm du lịch văn hoá Cao Bằng:
Suối Lênin: Cách Thành Phố Cao Bằng Khoảng 55km – là di tích văn hoá lịch sử nổi tiếng ở Đông Bắc, nơi Bác Hồ chọn làm nơi làm việc và trực tiếp lãnh đạo Cách mạng Việt Nam. Suối Lê-Nin là địa danh rất quen thuộc với mỗi người dân Việt Nam.
Một điểm du lịch văn hoá vùng Đông Bắc, suối Lênin – thắng cảnh đẹp tuyệt vời với núi non trùng điệp, suối mát, không gian hữu tình, bầu không khí mát mẻ, rất phù hợp để vừa dạo chơi vừa tìm hiểu thêm kiến thức…
Khu di tích lịch sử Pác Bó: là khu tưởng niệm và bảo tàng được thành lập trên địa điểm nơi Bác Hồ bắt đầu cuộc cách mạng của mình. Đây là một điểm hành hương không thể bỏ qua đối với người Việt Nam mỗi khi ghé thăm Pác Bó để bày tỏ lòng kính trọng với vị lãnh tụ vĩ đại của Việt Nam.
Một chuyến du lịch thăm di tích Pác Bó
2.3. Bắc Kạn
Vị trí địa lý: Bắc Kạn nằm cách Hà Nội khoảng 150km theo quốc lộ 3 đi qua Thái Nguyên. Trước đây, từ Hà Nội đến Bắc Kạn thường mất khoảng 4-5 tiếng do đường nhỏ. Nhưng hiện nay, tuyến cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên – Chợ Mới đã thông xe nên thời gian đến Bắc Kạn chỉ khoảng 2 giờ.
Địa điểm du lịch văn hoá Bắc Kạn
Khu di tích lịch sử ATK Bắc Kạn
Những ai yêu thích lịch sử Việt Nam thì không thể bỏ qua khu di tích này đâu. Vì đây là nơi Bác Hồ và các chiến sĩ yêu nước đã sinh sống để bàn bạc về cuộc chiến. Đến đây để ngắm nhìn và hồi tưởng lại ngôi nhà sàn cổ kính, nơi Bác đã từng sống và làm việc.
Bản Pác Ngòi
Trong một chuyến du lịch văn hoá Đông Bắc bạn không thể bỏ qua Làng văn hóa du lịch Pác Ngòi, thuộc xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể. Đó là ngôi nhà sàn của người Tày bên bờ sông Leng sát hồ Ba Bể. Ngôi làng này đa số là người dân tộc Tày, bên trong làng có một số ngôi nhà có kiến trúc rất độc đáo.
Bản Pác Ngòi đã phát triển và trở thành ngôi làng du lịch văn hoá của vùng Đông Bắc . Nếu bạn đến thăm Vườn Quốc gia Ba Bể, bạn có thể ở lại 1 hoặc 2 đêm tại ngôi làng này.
2.4. Lạng Sơn
Vị trí địa lý: Lạng Sơn là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc, giáp ranh biên giới Việt – Trung trên một đoạn đường dài 253km. Nằm ở bên tả ngạn sông Kỳ Cùng, đối diện với thị trấn và phía xa sông là chợ Kỳ Lừa. Từ cầu Kỳ Cùng, du khách có thể nhìn thấy ngọn núi cao có hình dạng một người phụ nữ đang địu con trên tay, liên quan đến một câu chuyện dân gian nổi tiếng của người Việt Nam.
Địa điểm du lịch văn hoá nổi tiếng:
Thành nhà Mạc
Thành nhà Mạc là bằng chứng lịch sử về những trận đánh chống giặc nội, kềm chế thù địch. Dựa vào vị trí của núi và địa hình hiểm trở, việc vượt qua ba tầng của thành quách sẽ mở ra tầm nhìn hoành tráng về thành phố Lạng Sơn. Mặc dù đã trải qua quá trình tu bổ và ảnh hưởng của thời gian, nhưng thành nhà Mạc vẫn giữ nguyên được vẻ đẹp cổ kính của mình.
Ải Chi Lăng
Ải Chi Lăng – một điểm nổi bật trong lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam. Với vẻ đẹp tự nhiên, hoang sơ của núi rừng, Ải Chi Lăng tựa như một biểu tượng giữa cung đường núi non, sông nước ở Lạng Sơn. Đối với những người yêu thích khảo cổ học, đây là điểm thu hút bởi những khám phá về quá khứ: từ các mảnh gốm, vật dụng làm bằng đá,… cho thấy một nền văn minh cổ xưa phồn thịnh từng tồn tại ở đây.
Chùa Tam Thanh
Chắc chắn rằng Chùa Tam Thanh là điểm du lịch tâm linh nổi bật nhất ở Lạng Sơn. Nằm bên trong Động Tam Thanh, sự kết hợp giữa trời đất và thiên nhiên tạo nên một không gian linh thiêng cho ngôi chùa, phản ánh sắc màu tâm linh tuyệt vời. Khi đặt chân đến Chùa Tam Thanh, bạn như đang trở về quá khứ với những dấu tích văn hóa và lịch sử đặc biệt.
3. Nét văn hoá độc đáo của các dân tộc vùng núi Đông Bắc
3.1. Dân tộc Tày
Khu vực cư trú: Dân tộc Tày chủ yếu sinh sống tại các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Lào Cai, Thái Nguyên…
Dân tộc Tày là một trong những dân tộc thiểu số được biết đến sớm nhất ở Việt Nam (có thể từ nửa sau của thiên niên kỷ thứ nhất trước Công Nguyên). Họ thường cư trú trong những thung lũng tại khu vực Tây Bắc, như ở Sa Pa.
Văn hóa tín ngưỡng: Người Tày tôn thờ tổ tiên, linh hồn nhà cửa, linh hồn bếp núc và linh hồn hộ sinh.
Các lễ hội: Trong hành trình du lịch văn hoá vùng Đông Bắc, không thể bỏ qua các lễ hội đặc trưng của người Tày, Nùng ở Cao Bằng như Lễ ăn hỏi, Lễ cưới, Cây hoa báo hiếu, Lễ hội Hội tranh đầu pháo, Hội Lồng Tồng, Tết Đoan Ngọ, Tết Rằm tháng bảy.
Nghi lễ than Khoăn của dân tộc Tày
Đặc sản của người Tày:
Bánh Gio: Bánh gio là một món ăn không thể thiếu trong bữa ăn của người Tày. Với vị thanh mát và dịu ngọt của mật ong kết hợp với hương vị của lá dong, bánh gio là một món ăn dễ thương, thích hợp để mang về làm quà cho bạn bè và người thân, có thể mua tại các chợ địa phương.
Xôi ngũ sắc: Xôi ngũ sắc được làm từ 5 loại xôi, mỗi loại có một màu sắc khác nhau đại diện cho ngũ hành: trắng, xanh, đen, đỏ, vàng tượng trưng cho kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Người Tày sử dụng các nguyên liệu tự nhiên như lá gừng, vỏ bưởi, vỏ măng đắng, lá cơm... để tạo màu sắc cho món xôi độc đáo này.
Thịt trâu gác bếp: Món thịt trâu gác bếp là một trong những món đặc sản không thể thiếu khi nói đến ẩm thực của người Tày. Thịt trâu được chế biến từ những miếng thịt to, sau đó được ướp gia vị và chín từ từ, có thể lưu trữ lâu dài. Vị cay nồng đặc trưng cùng với hương vị đậm đà của thịt trâu kết hợp với các loại rau thơm tạo nên hương vị độc đáo.
3.2. Dân tộc Dao
Khu vực cư trú: Tuyên Quang là nơi quy tụ đầy đủ chín ngành Dao với gần 100.000 người Dao sinh sống, bao gồm Dao Đỏ, Dao Tiền, Dao Coóc Mùn, Dao Quần Chẹt, Dao Ô Gang, Dao Cóc Ngáng, Dao Quần Trắng, Dao Thanh Y, và Dao Áo Dài.
Nghi thức – Lễ Cấp sắc: Lễ Cấp sắc là một trong những nét văn hóa đặc sắc nhất của dân tộc Dao. Thường được tổ chức vào tháng 11, 12 hoặc tháng Giêng hàng năm, đây là nghi lễ quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của con trai Dao và trách nhiệm của họ trong dòng tộc. Lễ Cấp sắc của người Dao được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Hát Páo Dung: Hát Páo Dung là một trong những báu vật văn hoá lớn của người Dao. Những giai điệu Páo Dung của người Dao ở Tuyên Quang thường ca ngợi lẽ sống, thể hiện tình yêu thiên nhiên và vẻ đẹp của lao động. Nghệ thuật hát Páo Dung cũng được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.
Lễ hội: Lễ cấp sắc của các ngành Dao thực hiện nhiều nghi lễ quan trọng như lễ nhận thầy, lập bàn thờ mới, cúng thần linh, tổ tiên, cấp đèn, đặt tên, dạy làm thầy, truyền phép...
Đặc sản của người Dao:
Thịt chua: Một trong những món đặc sản nổi tiếng của người Dao Tiền là thịt lợn muối chua. Ngoài ra, họ còn có nhiều món ăn khác như mắm cá, mắm tép, thịt lợn gác bếp, thịt lợn nướng...
Bánh chưng đen: Loại bánh này được làm từ gạo nếp và được tạo màu đen bằng cách sử dụng tro rơm. Quá trình làm bánh cũng rất thú vị và độc đáo, từ việc đốt tro rơm cho đến việc chế biến gạo nếp và cuối cùng là làm hình dáng cho bánh.
Mèn mén: Cách làm cơm mèn mén của người Dao có sự tinh tế và kỹ lưỡng, mang đậm nét đặc trưng của văn hóa ẩm thực dân tộc. Món này không chỉ là sự kết hợp giữa nguyên liệu và kỹ thuật chế biến mà còn là biểu tượng của sự khéo léo và tinh tế của người Dao.
3.3. Dân tộc H’mông
Khu vực cư trú: Người H’mông tập trung sinh sống chủ yếu tại các vùng núi cao của miền Bắc và một số tỉnh miền Trung và Tây Nguyên. Điều này làm cho văn hóa, truyền thống và lễ hội của họ đa dạng và phong phú.
Lễ hội:
Lễ hội Nào Sồng
Lễ hội Nào Sồng là một trong những nghi lễ quan trọng trong đời sống tinh thần của dân tộc H’mông. Đây giống như một dịp hội họp vào đầu năm, nhằm thiết lập các quy định, quy ước bởi các lão làng trong bản để hướng dẫn công việc của toàn bộ làng trong năm tới.
Sau phần lễ là phần hội, mọi người đều tham gia vào tiếng khèn, tiếng trống cùng với các bài hát, điệu khèn và các trò chơi dân gian. Lễ hội Nào Sồng mang lại giá trị văn hoá cao cho vùng Đông Bắc.
Lễ hội Gầu Tào
Đây là một trong những lễ hội hiếm có được bảo tồn vì giữ lại những giá trị truyền thống và đặc sắc của đồng bào dân tộc Mông. Lễ hội này mang ý nghĩa cầu phúc hoặc cầu mệnh, mong mọi người trong gia đình đều được khỏe mạnh và loại bỏ hết bệnh tật. Có điểm tương đồng với tục lệ đi chùa đầu năm của bà con ở miền xuôi Bắc Bộ, phải không?
Lễ hội cúng rừng
Lễ hội cúng rừng của đồng bào Mông thể hiện sự văn hóa, tôn thờ các vị thần thiên nhiên như thần suối, thần núi, thần rừng, thần cây…
Đồng thời, đây cũng là cách nhắn nhủ mỗi người dân địa phương nâng cao ý thức bảo vệ và phát triển rừng, tạo nguồn sinh thủy phục vụ đời sống, sản xuất, cải thiện môi trường…
Đặc sản độc đáo của người H’mông:
Thắng cố: một món ẩm thực truyền thống của bà con dân tộc H’Mông, có lịch sử lâu đời khoảng 200 năm.
Sự đặc biệt của món thắng cố của người H’Mông nằm ở cách chế biến. Món ăn này được chế biến từ thịt ngựa và trở thành món ăn ngon nhất của bà con dân tộc H’Mông.
Rượu ngô: Tên đã nói lên nguyên liệu chính của nó rồi phải không? Ngô là nguyên liệu để nấu rượu. Nhờ kỹ thuật ủ và chưng cất qua nhiều thế hệ, người H’Mông đã tạo ra một loại rượu có hương vị riêng biệt. Rượu là thức uống quen thuộc hàng ngày và không thể thiếu trong các dịp lễ Tết để cúng tổ tiên hoặc sử dụng trong các buổi gặp gỡ, trò chuyện.
Phở chua : Một món ẩm thực quê mùa không thể bỏ qua là Phở chua. Khác biệt so với phở Nam Định hay phở Hà Nội, phở chua có bánh phở, nước chua, dưa chua, nước tương, lạc rang, tương ớt. Đặc biệt, bánh phở làm từ gạo địa phương, và nước tương được coi là linh hồn của món ăn, mất đến ba tháng mới có được một hũ nước tương...
Bài viết trên đã đem đến cho bạn những điều thú vị về các nghi lễ, tục lệ và ẩm thực đặc biệt chỉ có ở các tỉnh vùng núi Đông Bắc. Khám phá văn hoá vùng Đông Bắc là như khám phá một kho tàng văn hoá lớn mang cả giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể lớn nhất quốc gia. Nếu bạn muốn khám phá thêm về văn hoá của các dân tộc ở đây, hãy cùng thực hiện một chuyến du lịch Đông Bắc nhé!
Người đăng: Nguyễn Công Nam
