Khám phá về sắc tố da và các vấn đề liên quan

1. Sắc tố da là gì?

Sắc tố giúp tạo ra màu sắc cho tóc, da, màng nhầy và võng mạc của mắt. Các sắc tố được hình thành thông qua quá trình sản xuất melanin từ các tế bào melanocytes. Có một số vấn đề liên quan đến sự hình thành của các sắc tố như: tăng cường sắc tố, giảm sắc tố và mất sắc tố.

Sắc tố ảnh hưởng trực tiếp đến màu sắc của da, tóc, võng mạc,...

Làn da có màu sắc tự nhiên độc lập với ánh sáng mặt trời được gọi là sắc tố da. Tuy nhiên, màu da vẫn phụ thuộc vào sắc tố melanin. Melanin giúp bảo vệ làn da chống lại tác động của tia cực tím và bao gồm 2 loại chính:

• Eumelanin: Loại sắc tố có màu đen hoặc nâu sẫm. Những người có màu da xỉn thường có nhiều Eumelanin.
• Pheomelanin (Melanin đỏ): Thường được tìm thấy ở người da trắng hoặc tóc màu đỏ. Pheomelanin không bảo vệ da chống lại tia UV, thay vào đó, nó tạo ra gốc tự do tấn công da.

Trong cơ thể mỗi người, tỷ lệ 2 loại melanin này không giống nhau. Do đó, màu da tự nhiên và độ rám nắng khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời cũng khác nhau.

2. Hoạt động của các sắc tố da

Sắc tạo da là hậu quả của quá trình có 4 giai đoạn khá phức tạp như sau:

• Giai đoạn 1: Tia cực tím và các chất trung gian sinh học (có trong tế bào da) kích thích quá trình tạo sắc tố.
• Giai đoạn 2: Các melanin được sản xuất bởi melanocytes.
• Giai đoạn 3: Melanin được đưa lên tầng biểu bì da.
• Giai đoạn 4: Melanin được vận chuyển đến bề mặt da thông qua quá trình đổi mới của tế bào ở lớp biểu bì.

3. Các bệnh lý liên quan đến sự thay đổi sắc tố da là gì?

Rối loạn sắc tố da thường được thể hiện bằng việc da trở nên sáng hoặc tối một cách không bình thường. Cụ thể là:

3.1. Tăng sắc tố da

Tăng sắc tố da thường là kết quả của nhiều nguyên nhân như tiếp xúc với ánh nắng, sự thay đổi nội tiết tố hoặc yếu tố di truyền,... Một số bệnh lý như xơ gan ứ mật hoặc hemochromatosis cũng góp phần làm cho da trở nên tối hơn bình thường.

Ngoài ra, một số hoạt chất trong thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến làn da, gây rối loạn sắc tố và làm da trở nên đậm màu hơn. Một số trường hợp tăng sắc tố có thể cải thiện theo thời gian nhưng cũng có những trường hợp kéo dài mãi mãi.

Một số biểu hiện thường gặp của sự gia tăng sắc tố da là:

Sự gia tăng sắc tố gây ra sự sậm màu của da

Nám: Phát sinh thường xuyên do biến đổi nội tiết, thường gặp ở phụ nữ mang thai và phụ nữ tiền mãn kinh. Nám thường xuất hiện trên da mặt, bụng hoặc các vùng da khác.

Sạm nắng: Là tình trạng da có các vết đốm nâu xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng.

Thâm mụn: Da bị tổn thương do mụn gây ra, dẫn đến tình trạng tăng sắc tố hoặc thâm da.

Sự suy giảm sắc tố liên quan đến bệnh bạch biến hoặc bạch tạng

• Bệnh lý Bạch biến là một căn bệnh tự miễn gây tổn thương cho tế bào sản xuất sắc tố da, dẫn đến những vùng da màu trắng không đều, làm mất đi tính thẩm mỹ. 
• Bệnh lý Bạch tạng là hiện tượng mất enzyme sản xuất melanin, khiến cho da không thể sản xuất đủ sắc tố như bình thường. Bệnh này thường xảy ra nhiều hơn ở người da trắng. Ngoài da trắng không đều, người mắc bệnh cũng có thể gặp phải tóc trắng, lông mi trắng,... 

Bên cạnh đó, còn có một số vấn đề khác liên quan đến sự thay đổi sắc tố da như bị lang ben, vảy nến hoặc viêm da cơ địa dị ứng,... Đây đều là những vấn đề yêu cầu điều trị kéo dài để có kết quả tốt. 

4. Phương pháp điều trị rối loạn sắc tố da 

Cách điều trị rối loạn sắc tố sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của căn bệnh. Những trường hợp tăng sắc tố có thể được chữa trị bằng các phương pháp như: 

Có nhiều cách để điều trị rối loạn sắc tố

• Điều chỉnh cân bằng nội tiết tố.
• Sử dụng kem bôi da để ức chế enzyme và kiểm soát sản xuất sắc tố da.
• Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Áp dụng liệu pháp laser.
• Thực hiện liệu pháp ánh sáng.

Các bệnh nhân mắc bệnh giảm sắc tố da có thể tìm đến phương pháp làm đẹp để che đi khuyết điểm. Thuốc chứa corticosteroid có thể hỗ trợ kiểm soát bệnh lý. Cũng có thể sử dụng liệu pháp ánh sáng.

5. Làm thế nào để phòng tránh rối loạn sắc tố da?

Mọi người đều có nguy cơ mắc rối loạn sắc tố da nếu không bảo vệ da đúng cách. Vậy phải làm gì để ngăn chặn sự thay đổi sắc tố da? Dưới đây là những gợi ý và lưu ý quan trọng bạn có thể tham khảo:

Kem chống nắng giúp bảo vệ da khỏi tác động của tia UV

• Chế độ dinh dưỡng cân đối, ăn nhiều rau củ quả và uống đủ nước để cải thiện sức khỏe da. Hạn chế thức ăn cay nóng, dầu mỡ,... 
• Tránh sử dụng các chất kích thích. 
• Giữ gìn giấc ngủ, hạn chế căng thẳng. 
• Luôn đeo kem chống nắng và bảo vệ da khi ra ngoài. 
• Chỉ sử dụng mỹ phẩm chính hãng và phù hợp với da. 
• Nếu muốn sử dụng thuốc tác động đến melanin, cần tư vấn bác sĩ trước và tuân thủ chỉ dẫn y tế. 
• Khi sử dụng thuốc điều trị, nếu gặp vấn đề về sắc tố da, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.