Khảo cổ học là một lĩnh vực khoa học nghiên cứu quá khứ của nhân loại thông qua việc khai quật và phân tích những di tích, di vật cổ xưa, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cội nguồn và sự phát triển của xã hội loài người.

Trái đất và các nền văn minh cổ đại vẫn ẩn chứa rất nhiều bí ẩn chưa có lời giải. Nếu bạn là người đam mê khám phá những giá trị cổ xưa và mong muốn chu du đến những miền đất mới, khảo cổ học sẽ là ngành học lý tưởng để bạn thỏa sức khám phá.

Khảo cổ học là gì? Những yêu cầu và cơ hội phát triển của ngành này như thế nào? Cùng Mytour tìm hiểu mọi thắc mắc về ngành khảo cổ học qua bài viết dưới đây, nơi bạn sẽ khám phá các khía cạnh thú vị của ngành học này.

Khảo cổ học chính là ngành nghiên cứu quá khứ của nhân loại thông qua việc tìm kiếm, phân tích và giải mã các di vật cổ xưa.

Khảo cổ học là gì? Đây là một ngành nghiên cứu tìm hiểu lịch sử nhân loại qua các hoạt động thời xa xưa. Ngành này sử dụng nhiều phương pháp để nghiên cứu, bao gồm việc tìm kiếm các di tích có giá trị, phục chế những hiện vật đã bị hư hỏng, sắp xếp thông tin để tạo ra tư liệu nghiên cứu và khám phá những bí ẩn trong quá trình khảo cổ.

Đối tượng nghiên cứu của khảo cổ học bao gồm các yếu tố liên quan đến môi trường và văn hóa của con người thời xưa. Cụ thể, đó là những hiện vật tạo tác, di tích sinh thái, các công trình kiến trúc còn sót lại, cũng như những vật phẩm mang giá trị văn hóa.

Khảo cổ học là ngành học nghiên cứu về xã hội và nhân văn, nơi sinh viên sẽ được trang bị kiến thức chuyên sâu, phát triển kỹ năng nghiên cứu, đồng thời bồi dưỡng tình yêu và niềm đam mê với các chứng tích lịch sử, khám phá những giá trị của quá khứ.

Khảo cổ học không chỉ là một ngành học lý thú mà còn mang lại những giá trị sâu sắc, giúp người nghiên cứu có thể quay ngược dòng thời gian, tìm hiểu nguồn gốc của loài người và thu thập những bài học quý giá từ quá trình phát triển của xã hội.

Khảo cổ học bao gồm nhiều chuyên ngành khác nhau, mỗi chuyên ngành đều mang những đặc thù riêng trong việc nghiên cứu các di vật, di tích, và các giá trị văn hóa từ thời xa xưa.

Chuyên ngành khảo cổ học hàng hải là gì? Đây là lĩnh vực nghiên cứu các di tích dưới đáy biển, khám phá những hiện vật cổ xưa bị chìm trong lòng đại dương.

Khảo cổ hàng hải là một chuyên ngành của khảo cổ học chuyên nghiên cứu các di tích, di vật dưới nước, bao gồm những thành phố bị nhấn chìm, xác tàu đắm, và những hiện vật cổ xưa còn sót lại dưới đáy biển, mang lại cái nhìn sâu sắc về lịch sử nhân loại.

Chuyên ngành khảo cổ hàng hải không chỉ đòi hỏi kiến thức chuyên môn mà còn yêu cầu sinh viên có kỹ năng đặc biệt để làm việc dưới nước một cách an toàn, giúp bảo tồn và nghiên cứu các di tích dưới lòng đại dương.

Chuyên ngành khảo cổ lịch sử là gì? Đây là một lĩnh vực nghiên cứu các giá trị văn hóa, các hoạt động đời sống của con người từ nhiều nền văn hóa và dân tộc khác nhau.

Khảo cổ lịch sử nghiên cứu các hoạt động sinh hoạt, sản xuất, giao thương, giải trí và những thói quen sống của các cộng đồng người qua nhiều thời kỳ, từ đó khám phá sâu sắc về văn hóa và xã hội của họ.

Điểm đặc biệt của khảo cổ lịch sử là nghiên cứu tập trung vào một giai đoạn cụ thể của lịch sử, không như những chuyên ngành khác, mở rộng nghiên cứu qua toàn bộ quá trình phát triển nhân loại.

Khảo cổ đô thị là chuyên ngành nghiên cứu lịch sử và sự phát triển của các thành phố, khu đô thị cổ xưa, từ văn hóa, kiến trúc đến các hoạt động xã hội của người xưa.

Khảo cổ đô thị tập trung vào việc nghiên cứu lịch sử phát triển của các thành phố cổ, tìm hiểu về các công trình kiến trúc, văn hóa và thói quen sống của các cộng đồng người đã sinh sống tại đây.

Khảo cổ văn tự/văn khắc là một chuyên ngành của khảo cổ học, chuyên nghiên cứu các loại văn bản cổ, bao gồm chữ viết và các dấu ấn văn khắc để tìm hiểu lịch sử, văn hóa của các nền văn minh đã qua.

Thời cổ đại, con người đã phát minh ra những phương pháp lưu trữ kiến thức, truyền lại cho các thế hệ sau qua các văn tự khắc trên đá hoặc trong hang động. Chuyên ngành khảo cổ văn tự/văn khắc giúp các nhà nghiên cứu giải mã các thông tin quý báu được lưu lại trong các di sản này.

Khảo cổ không gian là một chuyên ngành giúp các nhà khảo cổ học khám phá những điều kỳ bí diễn ra trên bầu trời, từ việc tìm kiếm vũ khí hàng không, máy bay, tên lửa bị bỏ lại, cho đến những dấu tích của các hiện tượng lạ, bao gồm cả UFO.

Khảo cổ không gian khác với khảo cổ hàng hải ở chỗ chuyên ngành này chuyên nghiên cứu các hiện vật từ bầu trời, khám phá những vật thể bay như máy bay, tên lửa bỏ hoang, hoặc những dấu tích ngoài trái đất mà chúng ta có thể tìm thấy trên hành tinh của mình.

Khảo cổ văn minh cổ điển là chuyên ngành tập trung vào việc nghiên cứu và khám phá các nền văn minh vĩ đại trong lịch sử nhân loại như Hy Lạp, La Mã, và Ai Cập.

Chuyên ngành khảo cổ văn minh cổ điển giúp các nhà khảo cổ nghiên cứu sâu sắc về các nền văn minh cổ đại, từ đó nhận thức được những ảnh hưởng mạnh mẽ của chúng đối với sự phát triển của thế giới, với trọng tâm là văn minh Hy Lạp, La Mã và Ai Cập.

Quy trình khảo cổ học hiện đại gồm 4 bước cơ bản, giúp các nhà nghiên cứu thu thập, phân tích và giải mã những di sản quý giá từ quá khứ.

Quan sát từ xa là phương pháp giúp các nhà khảo cổ phát hiện và xác minh các dấu tích, di chỉ qua ảnh vệ tinh. Khi các di chỉ bị che khuất dưới lớp trầm tích, việc quan sát từ xa giúp xác định vị trí, sau đó cần khảo sát thực tế để xác minh chính xác.

Quan sát từ xa giúp nhà khảo cổ học sử dụng công nghệ vệ tinh để tìm kiếm và xác nhận vị trí các di tích, điều này đặc biệt hữu ích khi các dấu tích bị vùi lấp trong lớp trầm tích dày.

Thăm dò thực địa là bước tiếp theo, nơi các nhà khảo cổ khảo sát trực tiếp tại khu vực xác định để hiểu rõ không gian và phạm vi của các di tích.

Sau khi xác định được vị trí và phạm vi của các di chỉ, các nhà khảo cổ sẽ tiến hành thăm dò thực địa để tìm kiếm và xác minh các di vật còn lại. Các phương pháp thăm dò có thể bao gồm những kỹ thuật cụ thể sau đây.

Phương pháp thăm dò bề mặt là việc nhà khảo cổ quan sát và tìm kiếm các di vật bằng mắt thường, thường thông qua các thành tố hay mảnh ghép. Phương pháp này có thể phát hiện những di tích lớn như nhà ở hay nấm mồ.

Khai quật là giai đoạn quan trọng tiếp theo trong việc khám phá và nghiên cứu các di vật được tìm thấy trong thăm dò thực địa.

Sau khi hoàn tất hai bước quan sát từ xa và thăm dò thực địa, các nhà khảo cổ sẽ phân loại khu vực nào là di chỉ không có di vật và khu vực nào cần khai quật (đã xác định có di vật). Giai đoạn khai quật nhằm tìm kiếm và khám phá các di vật ẩn sâu trong lòng đất là bước quan trọng nhất và cũng là khó khăn nhất.

Khai quật yêu cầu sử dụng các thiết bị máy móc, như máy xúc, để mở rộng diện tích đào bới, nhưng phải bảo vệ được nguyên vẹn các di vật. Khi phát hiện di vật, các nhà khảo cổ sẽ dừng máy và sử dụng công cụ thủ công để tiếp tục khai quật một cách cẩn thận.

Sau khi khai quật thành công, các nhà khảo cổ sẽ tiến hành chụp ảnh, đo đạc kích thước và ghi chép chi tiết các mẫu vật, tạo thành tài liệu quý giá phục vụ cho các nghiên cứu sau này.

Giai đoạn sau khi khai quật

Sau khi các mẫu vật được khai quật, đo đạc và ghi chép đầy đủ, các nhà khảo cổ sẽ tiếp tục các bước nghiên cứu tiếp theo, bao gồm các công đoạn như sau:

• Dùng các dụng cụ chuyên dụng để làm sạch kỹ lưỡng các di vật
• Khám phá nguồn gốc và mối liên hệ lịch sử của từng mẫu vật
• Tìm kiếm tài liệu lịch sử liên quan để đối chiếu và làm rõ những thông tin thu thập được
• Sử dụng đồ họa 3D để phục dựng lịch sử, nghiên cứu sâu về các thời kỳ và quá trình sản xuất mẫu vật

Vì sao các bạn trẻ nên thử sức với ngành khảo cổ học?

Khảo cổ học không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa nhân loại, mà còn mang lại vô vàn những trải nghiệm thú vị và bài học bổ ích từ quá trình khám phá.

• Ngành khảo cổ học rèn luyện khả năng tự học, nghiên cứu và phân tích, đồng thời giúp bạn hiểu sâu về các giá trị văn hóa cổ xưa.
• Bạn sẽ có cơ hội tham gia các chuyến du lịch nghiên cứu thú vị, khám phá những di sản không chỉ trong nước mà còn ở nhiều nơi trên thế giới.
• Ngành học này còn trang bị cho bạn nhiều kỹ năng sống quý giá, khi phải làm việc trong các điều kiện và môi trường khác nhau.
• Khảo cổ học mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp, đồng thời tạo ra các cơ hội nhận học bổng du học tại các quốc gia hàng đầu trên thế giới.

Các yêu cầu cần có để theo đuổi ngành khảo cổ học là gì?

Có năng khiếu với các môn khoa học xã hội

Ngành khảo cổ học là một ngành khoa học xã hội chuyên nghiên cứu lịch sử loài người, yêu cầu người học không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phải sẵn sàng di chuyển đến những khu vực khảo cổ với các điều kiện địa lý khác nhau.

Vì vậy, để theo đuổi ngành khảo cổ học, sinh viên cần có nền tảng kiến thức vững về các môn như Văn học, Lịch sử và Địa lý (khối C). Đây là câu trả lời cho câu hỏi “Ngành khảo cổ học thi khối nào?” mà nhiều bạn đang thắc mắc:

• Kiến thức Văn học sẽ giúp bạn phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt những phát hiện một cách sinh động, hấp dẫn cho cộng đồng. 
• Lịch sử cung cấp nền tảng vững chắc giúp bạn dễ dàng tiếp thu các kiến thức chuyên sâu trong quá trình học tập sau này. 
• Môn Địa lý sẽ trang bị cho bạn những kiến thức cần thiết về địa chất, khí hậu của các khu vực khảo cổ, từ đó giúp bạn lên kế hoạch nghiên cứu hợp lý và hiệu quả.

Đam mê ngoại ngữ

Để có thể trải nghiệm và khám phá đầy đủ những giá trị văn hóa và lịch sử của các quốc gia trên thế giới, bạn cần có niềm đam mê học hỏi, tìm tòi và sự am hiểu về nhiều ngôn ngữ. Ngoài ra, ngành khảo cổ học cũng sẽ giúp bạn khám phá những ngôn ngữ cổ xưa ít được biết đến hoặc đã bị mai một, góp phần làm phong phú thêm kiến thức về nền văn hóa nhân loại.

Đam mê khám phá, học hỏi và tiếp thu kiến thức mới

Ngành khảo cổ học không phải là một nghề dễ dàng. Nó đòi hỏi không chỉ sự yêu thích mà còn phải có đam mê, sự kiên trì và quyết tâm lớn. Đối mặt với những thử thách, khó khăn, và đôi khi là nguy hiểm, chỉ những ai thực sự đam mê việc khám phá và tìm hiểu văn hóa, lịch sử của nhân loại mới có thể theo đuổi ngành nghề này lâu dài.

Những trường đại học hàng đầu để bạn theo đuổi ngành khảo cổ học là gì?

Nếu bạn muốn học ngành khảo cổ học tại Việt Nam, các chương trình đào tạo về khảo cổ học sẽ được giảng dạy tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn ở Hà Nội và TP.HCM. Điểm chuẩn của ngành này trong những năm qua thường dao động từ 24 điểm trở lên.

Lương ngành khảo cổ học tại các quốc gia phát triển khá cao, đặc biệt là tại Mỹ, nơi thu nhập có thể dao động từ 38.000 đến 62.000 USD. Điều này là một trong những lý do khiến nhiều bạn trẻ đam mê ngành này lựa chọn du học. Nếu bạn cũng đang có ý định du học ngành khảo cổ, dưới đây là một số trường đại học hàng đầu trên thế giới có đào tạo ngành này:

Tại Mỹ, bạn có thể chọn học ngành khảo cổ học tại các trường đại học danh tiếng như:

• University of Cincinnati
• New York University
• Northern Arizona University
• The University of Alabama
• George Washington University

Khi học ngành khảo cổ học tại Anh, dưới đây là một số trường đại học hàng đầu mà bạn có thể tham khảo:

• University of Birmingham
• University of Leicester
• University of Lincoln
• University of York
• University of Nottingham

Ngoài Anh, Úc cũng là điểm đến lý tưởng với nhiều trường đại học uy tín đào tạo ngành khảo cổ học:

• James Cook University
• The University of Sydney
• La Trobe University
• The University of Western Australia
• The University of Queensland

Công việc sau khi tốt nghiệp ngành khảo cổ học là gì? Bạn có thể làm việc ở đâu?

Bên cạnh việc trở thành nhà khảo cổ, bạn có thể lựa chọn nhiều nghề nghiệp hấp dẫn khác. Dưới đây là những công việc ngành khảo cổ học mà bạn có thể tham khảo:

• Chuyên viên nghiên cứu và phân tích cổ vật tại bảo tàng
• Quản lý di tích và các khu di sản lịch sử
• Điều hành và bảo quản cổ vật tại các bảo tàng
• Giảng viên hoặc nghiên cứu viên trong lĩnh vực khảo cổ học tại các viện nghiên cứu và trường đại học

Ngoài ra, những kiến thức và kỹ năng mà bạn tích lũy được từ ngành khảo cổ học còn mở ra cơ hội cho bạn làm việc trong các lĩnh vực liên quan đến ngôn ngữ, lịch sử, địa lý và văn học.

Hy vọng qua những thông tin trong bài viết, bạn đã có cái nhìn rõ hơn và có thể tự trả lời câu hỏi: Khảo cổ học là gì? Chúc bạn tìm được định hướng nghề nghiệp phù hợp và luôn thành công trong tương lai. Đừng quên theo dõi những cơ hội tìm việc làm hấp dẫn được cập nhật thường xuyên trên Mytour.

Bảo Nghi – Người viết nội dung