Khi nên sử dụng hệ dẫn động 4 bánh?

Hiện nay, tất cả các hãng xe đều cho phép người tiêu dùng lựa chọn hệ thống dẫn động tùy thuộc vào nhu cầu và sở thích của mình. Với loại dẫn động 4 bánh hoặc gọi là 4WD, việc lựa chọn hoàn toàn phụ thuộc vào phong cách lái và điều kiện sử dụng, vì chúng có những ưu và nhược điểm riêng biệt.

Hiện nay, nhiều người vẫn có những hiểu lầm về hệ thống truyền động AWD và 4WD, khi cho rằng 2 hệ thống này giống nhau vì đều có dẫn động 4 bánh. Nhưng thực tế, hai hệ thống này có rất ít điểm chung.

Hệ thống dẫn động 4 bánh (4WD) là gì?

4WD (4 Wheel Driving), hay gọi là dẫn động 4 bánh bán thời gian hoặc trên một số xe còn ghi là 4x4, đây là hệ thống dẫn động phổ biến nhất trên hầu hết các mẫu xe địa hình, được thiết kế để phục vụ việc đi off-road. Hệ thống này có một hộp số phụ để tự động hoặc người lái có thể chuyển đổi giữa dẫn động một cầu hoặc hai cầu, nghĩa là sức mạnh từ động cơ được truyền đến cả hai trục trước và sau, cho phép cả hai trục đều có thể đẩy xe đi.

Các mẫu xe được trang bị hệ thống dẫn động bốn bánh 4WD được thiết kế với gầm cao hơn (thậm chí có thể điều chỉnh được độ cao thông qua hệ thống treo), góc thoát trước/sau cao để đi qua địa hình đồi núi, hệ thống treo cứng vững và được trang bị lốp chuyên dụng, lực kéo mạnh mẽ với bộ khóa vi sai, hỗ trợ khởi hành ngang dốc và ngắt kết nối hoạt động của thanh giằng.

Sự khác biệt dễ nhận thấy nhất là hệ thống này được kích hoạt bằng nút bấm hoặc thông qua thao tác gài cầu qua cần số phụ. Điều này cho phép bạn chủ động sử dụng chế độ 4WD (2 cầu) trên đường xấu, và chuyển về chế độ 2WD (1 cầu) trên đường bình thường để tiết kiệm nhiên liệu. Nhược điểm của hệ thống này là bạn phải tùy thuộc vào điều kiện đường khác nhau để chọn chế độ lái phù hợp.

Khi nào thì nên sử dụng hệ thống dẫn động 4 bánh?

Đầu tiên, bạn cần hiểu cấu trúc truyền động của hệ thống 4 bánh như sau: Động cơ --> Hộp số chính --> Hộp số phụ có 2 tốc độ --> Cầu trước và sau.

Trong hệ thống này, sức mạnh từ động cơ được truyền từ hộp số đến hộp truyền động hoặc hộp số phụ. Hộp số phụ hoặc bộ phận truyền động có nhiệm vụ phân phối lực giữa cầu trước và cầu sau của xe, duy trì momen xoắn ở mức cao nhất giúp xe dễ dàng vượt qua địa hình đầy gồ ghề hoặc khi tải nặng.

Hệ thống 4 bánh 4WD giúp cải thiện độ bám đường cho xe trong điều kiện địa hình khó khăn như đất đá, bùn lầy. Bạn có thể kích hoạt hệ thống này khi muốn sử dụng và tắt khi không cần. Các dòng xe SUV, xe bán tải hoặc off-road thường được trang bị hệ thống 4 bánh, như Ford Ranger, Nissan Navara, Isuzu D-max...

Hệ thống dẫn động 4 bánh 4WD không nên được sử dụng trên đường bằng phẳng, trơn trượt, khô ráo. Tuy nhiên, chế độ lái này cũng có ưu điểm của riêng mình khi bạn di chuyển trên đoạn đường địa hình ẩm ướt hoặc trơn trượt, khi kéo hoặc lên, xuống dốc và trong điều kiện mưa hoặc tuyết,...

Nếu bạn thường xuyên sử dụng xe để đi off-road, 4WD là sự lựa chọn tốt nhất. Nếu bạn chỉ sử dụng xe hàng ngày, AWD là lựa chọn hợp lý hơn. Những người sống ở khu vực có địa hình thuận lợi và không gặp nhiều khó khăn trong mùa đông cũng không cần thiết phải sử dụng hệ thống dẫn động 4 bánh.

Ưu và nhược điểm của hệ thống dẫn động 4 bánh

Lợi ích

• Hỗ trợ tốt cho khả năng vận hành trên địa hình khó khăn, địa hình đồi núi
• Người lái có thể tự chuyển đổi giữa các chế độ dẫn động 4 bánh phù hợp, giúp xe dễ dàng vượt qua những địa hình khó khăn mà đôi khi xe AWD khó vượt qua - đây là lý do tại sao hầu hết các cuộc đua off-road và những người thường xuyên đi đường địa hình khó khăn chọn xe dẫn động 4x4 - 4WD
• Giúp nâng cao kỹ năng lái xe, kỹ năng vận hành trên địa hình khó khăn và hỗ trợ trong việc cứu hộ xe khác

Khuyết điểm

• Giá bán cao hơn so với xe dẫn động 2 bánh (dẫn động 1 cầu - cầu trước - cầu sau)
• Hệ thống dẫn động 4 bánh có cấu trúc phức tạp với nhiều chi tiết cơ khí, làm tăng trọng lượng của xe đáng kể, gây ra mức tiêu thụ nhiên liệu cao hơn cho xe
• Tăng chi phí bảo dưỡng, sửa chữa và vận hành xe

Khi nào nên mua xe dẫn động 4 bánh

• Khi có nhu cầu di chuyển thường xuyên trên địa hình khó khăn như leo dốc, đường đất, đường bùn lầy, lội suối... xe dẫn động 4 bánh sẽ giúp bạn dễ dàng vượt qua các điều kiện đường này hơn
• Khi thường xuyên chở hàng nặng - xe dẫn động 4 bánh sẽ giúp bạn điều khiển xe dễ dàng và an toàn hơn khi chở hàng nặng nhờ khả năng tăng độ bám đường trên 4 bánh xe

Với những điều kiện sử dụng như vậy, việc chọn một chiếc xe gầm cao, dẫn động 4 bánh là lựa chọn phù hợp, giúp bạn linh hoạt hơn trong quá trình sử dụng. Tuy nhiên, xe dẫn động 4 bánh cũng đi kèm với một số nhược điểm như giá thành cao hơn, tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn do trọng lượng xe nặng và chi phí bảo dưỡng cao hơn nên người mua xe sử dụng hàng ngày hoặc đi đường trường cần xem xét cẩn thận khi mua loại xe này.

Các hình thức dẫn động 4 bánh 4WD

Hệ thống dẫn động 4WD thường được trang bị thêm hệ thống phân phối lực giữa hai cầu, đôi khi xe hoạt động chỉ trên một cầu, đôi khi là cả hai cầu. Hầu hết các xe có kí hiệu 4WD hiện nay đều là dạng bán thời gian, có nghĩa là người lái có thể chọn chế độ từ cabin khi cần dẫn động 1 hoặc 2 cầu.

Dẫn động 4 bánh bán thời gian (4WD Thời gian)

Đây là hệ thống dẫn động phổ biến nhất trên các mẫu xe địa hình. Hệ thống hoạt động khi người lái nhấn nút hoặc chuyển chế độ từ cabin. Khi chuyển từ chế độ 2WD sang 4WD trên hộp số phụ, trục trước và trục sau khóa lại với nhau, làm cho cả bánh trước và bánh sau quay với cùng một tốc độ, giúp cải thiện độ bám đường khi xe di chuyển thẳng hoặc trên địa hình trơn trượt (như trên tuyết) hoặc bùn đất.

Hệ thống dẫn động 4 bánh bán thời gian có một số điểm cần lưu ý, trong chế độ bình thường, xe dẫn động qua một cầu (2WD), thường là cầu sau. Việc kích hoạt hoặc ngắt kết nối cầu yêu cầu phải dừng xe trước khi chuyển từ chế độ 2 cầu sang 4 cầu và ngược lại. Không nên sử dụng trên đường khô hay cứng.

Ưu điểm của hệ thống dẫn động 4 bánh bán thời gian là đơn giản nên so với các hệ thống 4 bánh khác, giá thành thấp và không quá phức tạp. Điều này giải thích vì sao nó thường xuất hiện trên các mẫu xe giá rẻ và cấp thấp. Một lợi ích khác là nó không tốn nhiều nhiên liệu so với hệ thống dẫn động 4 bánh toàn thời gian.

Dẫn động 4 bánh thường xuyên (4WD Thường xuyên)

Tương phản với hệ thống 4WD bán thời gian, loại dẫn động này không có khả năng chuyển đổi giữa các chế độ dẫn động một cầu. Năng lượng từ động cơ luôn được truyền đến 4 bánh, mang lại những lợi ích của hệ thống 4WD trong mọi điều kiện địa hình mà không cần phải lựa chọn chế độ một hoặc hai cầu.

Loại dẫn động này được trang bị vi sai trung tâm, giúp xe có thể di chuyển trên mặt đường khô mà không gặp vấn đề về các thiết bị hoặc bánh bị cứng khi vào cua. Vi sai trung tâm có thể khóa khi cần tăng độ bám đường, như trong trường hợp vượt địa hình.

Ưu điểm của dẫn động 4 bánh thường xuyên là không cần phải lựa chọn chế độ, giúp bạn tập trung vào việc lái xe. Tuy nhiên, hệ thống này có xu hướng tiêu thụ nhiên liệu nhiều hơn so với các loại khác. Đôi khi, khi vi sai trung tâm bị khóa, lái xe có thể trở nên khó khăn hơn vì xe có xu hướng di chuyển thẳng hơn là chuyển hướng.

Ngoài ra, dẫn động 4 bánh thường xuyên yêu cầu nhiều thiết bị hơn cho cơ cấu hoạt động, làm tăng giá thành so với dẫn động 4 bánh bán thời gian. Một số nhà sản xuất vẫn ưu tiên sử dụng hệ thống 4WD thường xuyên như Land Rover.

Dẫn động toàn thời gian (Full-time 4WD)

Hệ thống dẫn động 4 bánh toàn thời gian tự động phân phối mô-men xoắn đến các trục khi cần thiết để tăng độ bám đường. Bạn có thể thiết lập chế độ 'Tự động 4 bánh' để xe tự quyết định khi nào kích hoạt hoặc tắt chế độ 4 bánh.

Ưu điểm lớn nhất của hệ thống này là xe tự động quyết định cách phân bổ mô-men xoắn. Tuy nhiên, trong các điều kiện địa hình khó khăn, hệ thống này có thể giảm khả năng điều khiển của người lái.

Ví dụ, vì có phản ứng nhanh và hoàn toàn tự động, bạn gần như không thể kiểm soát được khi vượt qua chướng ngại vật. Trái lại, với hệ thống bán thời gian, bạn có thể lựa chọn gài cầu chậm hoặc nhanh phù hợp với tình hình. Ngoài ra, kiểu dẫn động này khá phức tạp và có nhiều thiết bị, do đó giá thành cao hơn.

Các cơ chế dẫn động 4WD đa dạng

Một số mẫu xe cao cấp sẽ có cả hệ thống dẫn động bốn bánh cao (4WD High - 4H) và thấp (4WD Low - 4L). Cả hai loại này được sử dụng cho các loại mặt đường khác nhau mà xe đi qua.

Dẫn động bốn bánh cao - 4WD High hay 4H

Chế độ này cho phép xe di chuyển với tốc độ cao trong khi vẫn duy trì hệ thống dẫn động bốn bánh 4WD. Tuy nhiên, bạn chỉ nên sử dụng chế độ này khi di chuyển dưới 90km/h vì tốc độ cao hơn sẽ làm cho hệ thống 4WD trở nên không hiệu quả.

Hệ thống 4WD High được sử dụng trên các đoạn đường trơn nơi mà xe cần tốc độ cao và khả năng bám đường tốt hơn.

Dẫn động bốn bánh thấp - 4WD Low hay 4L

Ví dụ, nếu xe có tính năng 4WD High, cũng sẽ có tính năng 4WD Low. Bạn nên kích hoạt 4WD Low trong những điều kiện khắc nghiệt như lái xe trên tuyết, bùn, hoặc qua những rãnh hoặc dòng nước chảy.

Chế độ này khiến xe di chuyển chậm hơn nhưng vẫn cung cấp độ bám đường đủ. Nên chuyển sang chế độ này khi lái xe dưới 60km/h hoặc cần hãm xe tốt hơn và đi qua vật cản một cách chính xác.

Làm thế nào để gài cầu trên xe dẫn động 4 bánh 4WD?

Các chế độ gài cầu trên xe dẫn động 4 bánh 4WD hay 4x4 thường được điều khiển qua các núm xoay, các nút bấm cho các xe dẫn động 4 bánh điện tử hoặc cần số. Các chế độ thông thường bao gồm 2H - 4H - 4L hoặc 2H - 4H - 4HLc - 4LLc (khoá vi sai trung tâm)

• 2H - Chế độ 1 cầu nhanh - xe chỉ sử dụng 2 bánh và chạy với tốc độ cao - thường được sử dụng khi điều kiện đường bình thường - tiết kiệm nhiên liệu
• 4H - Chế độ 2 cầu nhanh - xe sử dụng 4 bánh và chạy với tốc độ cao - thường được sử dụng trên đường trơn, đường sỏi, đặc biệt trên đoạn đường cua dốc trơn trượt
• 4L - Chế độ 2 cầu chậm - xe sử dụng 4 bánh và chạy với tốc độ chậm - thường được sử dụng khi lái xe off-road cần sức kéo lớn như leo dốc cao, đường bùn lầy, hoặc kéo vật nặng...

Tùy thuộc vào loại địa hình, người lái có thể chuyển đổi chế độ cầu xe phù hợp. Việc chuyển đổi các chế độ cầu cũng cần tuân thủ các quy định vận hành.

• Chuyển từ 2H --> 4H - chuyển đổi thông thường khi xe đang chạy dưới 100 Km/h
• Chuyển từ 4H --> 2H - chuyển đổi thông thường ở mọi tốc độ
• Chuyển từ 2H --> L4 - Xe số tự động (dừng xe - chuyển sang chế độ N - chuyển cầu), xe số sàn (dừng xe - đạp côn - chuyển cầu)
• Chuyển từ 4H --> L4 (L4 --> 4H) - Xe số tự động (dừng xe - chuyển sang chế độ N - chuyển cầu), xe số sàn (dừng xe - đạp côn - chuyển cầu)

Trước khi sử dụng hệ dẫn động 4 bánh, hãy xem xét kỹ lưỡng

Một số tài xế coi hệ dẫn động 4 bánh là siêu năng lực vì nó có thể cải thiện trải nghiệm lái trong nhiều điều kiện khác nhau. Tuy nhiên, hệ dẫn động 4 bánh vẫn có những hạn chế riêng của nó.

• Một hệ dẫn động 4 bánh có thể trở nên nguy hiểm nếu không được sử dụng đúng cách. Nếu bạn không kiểm soát được tốc độ, xe có thể trượt hoặc nghiêng nhiều hơn khi di chuyển trên đường. Hệ dẫn động 4 bánh không giúp tăng trải nghiệm lái trong điều kiện khó khăn nếu tốc độ không được kiểm soát. 
• 4 bánh không cải thiện khả năng phanh hoặc ổn định khi quẹo.
• Việc sử dụng 4 bánh khi không cần thiết chỉ tăng tiêu hao nhiên liệu. Trên các điều kiện đường bình thường, hãy tắt hệ thống này để tiết kiệm nhiên liệu cho các hành trình khác.
• Nếu cố gắng lái xe trên đường khô hoặc cứng khi 4 bánh được kích hoạt, bạn sẽ gặp khó khăn và bánh sẽ cứng lại khi chuyển hướng. Điều này có thể làm hỏng các bộ phận trong hệ thống truyền động và làm mòn lốp nhanh hơn.
• Ở chế độ thông thường, xe dùng chỉ một cầu (2WD), thường là cầu sau.
• Việc kích hoạt hoặc tắt cầu là do bạn quyết định, bạn có thể chọn 2 bánh để tăng mô-men xoắn 
• Khi sử dụng 4 bánh, nhiều bánh sẽ tham gia truyền động và tất cả 4 bánh sẽ quay. Điều này sẽ tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn so với 2 bánh, làm tăng chi phí xăng của bạn. Nếu không cần thiết, hãy tắt nó để tiết kiệm xăng cho bạn.