Khi phương Tây bắt đầu nổi lên với sự phát triển của xe điện, số phận của những chiếc ô tô cũ chạy bằng xăng sẽ đi về đâu?

Dự kiến số lượng ô tô đã qua sử dụng sẽ tăng lên tại các cảng ở Tây Phi khi phương Tây chuyển sang sử dụng xe điện.

Đứng giữa bãi đậu xe đông đúc tại công viên Fifa ở Cộng hòa Benin, Rokeeb Yaya đang thương lượng với chủ xe một chiếc ô tô màu đỏ sậm.

Chiếc xe mà Yaya quan tâm là một chiếc Ford Escape sản xuất năm 2008, được rao bán với giá khoảng 4.000 USD. Với mức giá này, Yaya hy vọng có thể sở hữu chiếc ô tô này để thay thế cho chiếc xe máy hiện tại của anh.

Tuy nhiên, việc một chiếc ô tô Ford xuất hiện tại một trong những bãi đậu xe lớn nhất ở Cotonou, một thành phố cảng ở Tây Phi, làm ta phải tò mò. Điều này chỉ là một ví dụ cho hàng triệu chiếc xe đã qua sử dụng từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU... bắt đầu tìm kiếm 'cuộc sống thứ hai' tại châu Phi. Và rất nhiều chiếc xe đã tìm được nơi dừng chân ở Benin, một trong những quốc gia nhập khẩu hàng đầu ô tô cũ tại châu lục này.

Dự kiến số lượng ô tô đã qua sử dụng đến các cảng ở Tây Phi sẽ tăng lên khi các nước phương Tây chuyển sang sử dụng xe điện. Khi các quốc gia giàu có đặt ra các mục tiêu tích cực để thúc đẩy người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe điện nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, những chiếc xe chạy bằng xăng không nhất thiết phải biến mất.

Thay vào đó, nhiều chiếc ô tô sẽ được vận chuyển hàng ngàn kilomet đến các quốc gia đang phát triển như Benin, nơi dân số đang tăng lên cùng với nhu cầu về ô tô đã qua sử dụng.

Các chuyên gia dự báo rằng xu hướng này sẽ chuyển các vấn đề về khí hậu và môi trường sang các quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước khủng hoảng khí hậu, làm suy yếu nỗ lực cắt giảm ô nhiễm môi trường toàn cầu.

Nhu cầu bùng nổ

Thị trường xe đã qua sử dụng trên toàn cầu đã tăng gần 20% từ năm 2015 đến năm 2019, khi hơn 4,8 triệu chiếc được xuất khẩu. Theo ông Rob de Jong - một quan chức của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), việc xuất khẩu đã giảm nhẹ vào năm 2020 do đại dịch COVID-19, nhưng con số hiện đang 'tăng khá nhanh'.

Theo dữ liệu từ UNEP, Mỹ chiếm khoảng 18% tổng số xe đã qua sử dụng xuất khẩu trên thế giới. Những chiếc xe này đã được vận chuyển đến nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Trung Đông, Trung Mỹ và đặc biệt là Nigeria, Benin và Ghana.

Một số xe là những phương tiện đã bị tai nạn, ngập nước hoặc quá cũ, được bán đấu giá để thu hồi phụ tùng. Còn những chiếc khác là các ô tô đã qua sử dụng mà các đại lý ô tô ở Mỹ đang cố gắng giảm giá để bán.

Dmitriy Shibarshin, giám đốc tiếp thị của West Coast Shipping - một công ty chuyên vận chuyển ô tô quốc tế, cho biết: “Nhiều trong số đó sẽ là những chiếc sedan Hyundai, Toyota chỉ mới có tuổi thọ 2-5 năm. Đa số các chiếc xe kinh tế được vận chuyển đến đó”.

Tại các quốc gia lớn ở châu Phi như Kenya và Nigeria, hơn 90% ô tô và xe tải là xe đã qua sử dụng từ nước ngoài. Ở Kenya, số xe tăng gấp đôi sau mỗi 8 năm.

Etop Ipke, Giám đốc điều hành của Autochek châu Phi - một sàn giao dịch ô tô trực tuyến cho biết: “Chúng ta có một dân số rất trẻ đang ngày càng giàu có hơn. Điều đầu tiên họ muốn có và mua là ô tô”

Tuy nhiên, khác biệt so với ở Mỹ, rất ít người mua tiềm năng ở châu Phi có khả năng tiếp cận tín dụng, nên những chiếc xe mới thường nằm ngoài tầm với của họ.

Các chuyên gia dự báo rằng nhu cầu về ô tô đã qua sử dụng có thể bùng nổ hơn nữa khi việc sử dụng ô tô điện tại phương Tây tăng mạnh. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, gần 1/5 số lượng xe bán ra trên toàn cầu trong năm nay sẽ là xe điện, so với tỷ lệ dưới 5% vào năm 2020. Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ đang dẫn đầu thị trường ô tô điện.

“Tôi không ngạc nhiên khi thấy xu hướng xuất khẩu đang trở nên mạnh mẽ như thế nào. Chúng ta sẽ chứng kiến thị trường này ngày càng bùng nổ hơn. Khi các đại lý ô tô nhận thấy nhu cầu ở các thị trường khác, họ sẽ tìm cách chuyển sản phẩm đến đó”, chuyên gia Trapp cho biết.

'Gây ô nhiễm hoặc không an toàn'

Theo quan điểm của UNEP, không phải tất cả các loại ô tô chạy bằng xăng đều đáng lo ngại. Vấn đề nằm ở những chiếc cũ hơn, có xu hướng gây ô nhiễm nhiều hơn và kém an toàn hơn. Có bằng chứng cho thấy nhu cầu ngày càng tăng ở châu Phi đối với ô tô thực sự dẫn đến việc nhiều ô tô cũ và đã qua sử dụng được chuyển đến lục địa này gần đây hơn so với 20 năm trước.

Ông De Jong cảnh báo: “Những gì chúng ta thấy là không chỉ số lượng tăng mà chất lượng ngày càng giảm đi”.

Người buôn ô tô Abdul Koura cho biết các nhà nhập khẩu rất ưa chuộng ô tô của Mỹ và Canada song những chiếc xe này thường là ô tô gặp nạn.

“Họ sửa chữa những chiếc xe này và bán lại để kiếm lời”, Koura đang phụ trách bán hơn 30 chiếc xe đã qua sử dụng được nhập khẩu từ Canada.

Victor Ojoh, một người buôn ô tô Nigeria thường xuyên lui tới Công viên Fifa, nói rằng: “Những chiếc xe nhả khói nhiều chủ yếu xuất xứ từ Mỹ. Trong khi đó, những chiếc xe của Canada hầu hết là những chiếc xe bị ngập nước và gặp các lỗi về điện”.

Một số xe nhập khẩu thiếu bộ chuyển đổi xúc tác, thiết bị kiểm soát khí thải lọc khí độc. Theo UNEP, hàng triệu ô tô được vận chuyển đến châu Phi và châu Á từ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản đang “gây ô nhiễm hoặc không an toàn”. “Thông thường với các bộ phận bị lỗi hoặc bị thiếu, chúng thải ra khói độc, làm tăng ô nhiễm không khí và cản trở nỗ lực chống biến đổi khí hậu”, một báo cáo của UNEP nêu rõ.