Khi Sự Sợ Hãi Trước Giao Tiếp Con Người: Đáng Trách Hay Đáng Thương?

Thế Giới Đương Đại và Những Khoảng Trống Cô Đơn

Thách Thức của Giao Tiếp Trong Xã Hội Đương Đại

Cô Lập Xã Hội: Khi Người Ta Tự Ràng Buộc Mình

Bí Ẩn Của Những Người Rút Lui Khỏi Thế Giới Bên Ngoài

Ở Hàn Quốc, theo thông tin từ Bộ Y tế và Viện Xã hội, khoảng 338.000 thanh niên chọn cách sống cô đơn. Tình trạng này lan rộng sang nhiều quốc gia khác nhau như Ấn Độ, Trung Quốc, Mỹ, Tây Ban Nha, Pháp,... Ở Việt Nam, số lượng giới trẻ theo đuổi lối sống này cũng tăng nhanh chóng, đặc biệt sau đại dịch Covid. Đôi khi, chúng ta quên đi sự quan trọng của mối quan hệ trong xã hội.

Những người bị ảnh hưởng ban đầu sẽ tự cô lập bản thân, tránh xa cuộc sống xã hội, chỉ tập trung vào gia đình. Đến mức nặng hơn, họ ngừng giao tiếp với cả những người thân yêu nhất, thích ở một mình trong phòng, chỉ dành thời gian trực tuyến hoặc ngủ. Đôi khi, người ta hiểu nhầm rằng họ chỉ là người hướng nội. Nhưng thực tế, xa lánh xã hội là một vấn đề tâm lý nghiêm trọng hơn nhiều. Người hướng nội vẫn tham gia vào xã hội, đóng góp cho cộng đồng, chỉ là họ chú trọng vào sự phát triển bên trong và cảm thấy thoải mái khi giao tiếp với những người quen thân hoặc bạn bè.

Cách tiếp cận của những người sống tách biệt với xã hội là khác biệt.

Tôi đã từng trải qua thời kỳ cô lập, sống trong căn nhà của mình. Tâm trạng tôi trở nên u ám, không có động lực để làm việc, sợ ra ngoài, sợ tham gia hoạt động xã hội. Trong tôi chỉ còn nỗi buồn trầm trọng và sự cô lập với cộng đồng. Tôi muốn có bạn bè nhưng sợ phải nói chuyện với người khác, đến mức trở nên trống rỗng và hoang mang. Đôi khi tôi đến cửa hàng sách hoặc siêu thị chỉ để tránh không phải gặp ai đó hoặc không ai quan tâm đến tôi. Thời gian học đại học của tôi đã trở nên khó khăn, tôi bỏ lỡ nhiều cơ hội quan trọng.

Tâm trạng của tôi ngày càng tiêu cực và cuối cùng, tôi không thể tiếp tục học tập được nữa. Mẹ tôi không có cách nào khác ngoài việc đi làm và chăm sóc tôi, nhưng bà ấy đã già yếu. Tôi cảm thấy tội lỗi với mẹ. Ở tuổi của tôi, thay vì phải tự lo cho bản thân, tôi lại làm cho mẹ phải lo lắng cho tôi. Tôi quyết định thay đổi, đối diện với nỗi sợ của mình.

Ban đầu là kinh khủng nhưng suy nghĩ về việc mẹ phải vất vả nuôi tôi, chăm sóc tôi khiến tôi không thể nhịn được. Tôi tìm đến một chuyên gia tâm lý. Ban đầu, nỗi sợ không hình thức ấy lan tỏa trong tôi, trong tim tôi, từng tế bào trong tôi. Tôi sợ gặp chị, sợ rằng chị sẽ nói tôi giả vờ, rằng tôi không có vấn đề gì, chỉ vì tôi yếu đuối, nhút nhát. Tôi sợ chị sẽ ép tôi trở thành một người nói nhiều như mọi người. Ngày hôm đó, tôi không ngừng khóc, chị chỉ im lặng lắng nghe, đưa khăn giấy cho tôi lau nước mắt, rồi lại tiếp tục lắng nghe, không nói một lời phê phán. Tôi kể về nỗi sợ đã quấy rối tôi như thế nào trong thời gian qua.

Sau ngày đó và những buổi trị liệu tiếp theo, những liều thuốc liên tục, tôi đã học được cách kiểm soát tình trạng của mình. Tôi bắt đầu đi học lại, tham gia các sự kiện trực tuyến, làm công việc tình nguyện. Tháng này năm nọ, tôi vẫn là tôi nhưng biết cách phát huy ưu điểm của mình, không còn sợ gặp mặt người khác hay sợ phải rời khỏi nhà nữa. Ranh giới giữa hướng nội và sợ hãi xã hội thật rõ ràng. Tôi tham gia cuộc thi viết Triết Học Tuổi Trẻ trực tuyến và đăng bài lên MyBook. Tôi rời khỏi vỏ ốc chứa đựng thất bại và đau thương, trở lại thế giới này và tin vào cuộc sống.

Tôi chỉ là một trong hàng ngàn người sống tách biệt xa xôi xã hội. Biểu hiện của họ rất đa dạng, có người không đủ sức để bước ra khỏi giường, có người sống khép kín với thế giới xung quanh, có người sợ hãi con người. Không ai mong muốn trở thành như vậy. Ban đầu, họ cũng giống như bất kỳ ai khác. Nhưng một biến cố nào đó khiến họ sợ hãi thế giới bên ngoài, từ chối trở thành một phần của sự kết nối giữa con người và con người.

Đằng sau mỗi cái bóng của người trẻ tự tách biệt là một câu chuyện dài với nước mắt và nỗi đau.

Những con người đó có thể là những người trẻ bị áp lực từ hệ thống giáo dục nặng nề, gánh nặng của việc trưởng thành, hoặc phải đối mặt với sự áp đặt từ người khác. Họ rơi vào tình trạng trầm cảm, không có hoài bão, không có mục tiêu. Họ chán chường với cuộc sống xã hội và muốn rút lui vào cuộc sống 'ẩn dật', không tham gia vào cuộc sống bận rộn của xã hội. Họ thường xuyên mắc các rối loạn tâm lý như lo âu, sợ hãi xã hội, trầm cảm hoặc trải qua sự sốc tâm lý.

Một điều độc nhất mà họ có thể thực hiện là xây dựng một bức tường ngăn cách tất cả những ai muốn tiếp cận, tự giữ mình để không phải đối diện với đám đông, không phải đối mặt với sự hỗn loạn của các buổi tiệc đông người, và không cần phải đau đầu khi phải trò chuyện với người lạ. Thậm chí có những người sẵn lòng xin nghỉ học hoặc nghỉ làm chỉ vì lo sợ trước môi trường đông đúc và xa lạ.

Hình ảnh: Avogado6

Đừng kỳ thị những người luôn kín đáo. Hãy đặt ra câu hỏi, tại sao họ lại cảm thấy sợ đến nỗi không dám mở lòng.

Theo bác sĩ Trịnh Tất Thắng, Giám đốc Bệnh viện Tâm thần TP.HCM, 'con người cần phải giao tiếp, tiếp xúc và trao đổi với những người xung quanh. Tuy nhiên, có nhiều người không thể chia sẻ thông tin một cách tự nhiên, do đó họ phải tạo ra một xã hội ảo khác để 'tồn tại' như một phản ứng tự nhiên.' Những người tránh xa xã hội thường tự hình thành một thế giới riêng qua mạng ảo, trong cộng đồng game thủ, hoặc ngay trên chiếc giường của mình, miễn là tránh xa cuộc sống thực không mang lại những điều mà họ mong muốn. Họ sống trong một thế giới tự tạo, chờ đợi một ngày nào đó điều kỳ diệu sẽ xảy ra và khiến họ trở lại với xã hội một lần nữa. Đa phần những người chọn cách sống này là những người trẻ tuổi, có nhiều tài năng ở nhiều lĩnh vực nhưng cũng chính là những người phải đối mặt với áp lực vô hình.

Xã hội luôn đặt ra kỳ vọng về sự xuất sắc và nổi bật của họ, điều này đã khiến cho nhiều bạn trẻ phải chịu đựng những định kiến và căng thẳng, dẫn đến quyết định tránh xa xã hội, tự khép kín vào những giới hạn và góc khuất của bản thân. Chúng ta là ai? Vì sao chúng ta không thành công như người khác? Bao nhiêu câu hỏi này vẫn luôn lo lắng trong tâm trí, khiến cho họ càng trở nên rối bời hơn. Thay vì là động lực thúc đẩy họ phấn đấu, những câu hỏi này lại làm cho rất nhiều bạn trẻ cảm thấy không an tâm và tự ti hơn.

Một nghiên cứu vào năm 2016 đã chỉ ra rằng, nguyên nhân khiến nhiều người rơi vào tình trạng xa lánh xã hội là vì họ đối mặt với những khó khăn không thể vượt qua trong cuộc sống. Bởi vì họ không thể tìm ra con đường thoát ra khỏi tình thế đó, họ cảm thấy vô cùng bất lực, vô ích và tiêu cực. Hầu hết những người xa lánh xã hội là những người luôn ấp ủ những hoài bão lớn lao, mong muốn để lại dấu ấn của mình trong cuộc sống, trong xã hội. Nhưng trên con đường thực hiện ước mơ đó, họ lại chết trong chính giấc mơ của mình.

Muốn tự khẳng định và chứng minh mình trước mọi người xung quanh, nhưng mỗi cái nhìn, mỗi lời nói có thể làm tan nát lớp vỏ bảo vệ mong manh nhất của bản thân. Những điều mà họ khao khát quá mức trong tâm trí, nhưng thân thể lại quá hạn hẹp trước cuộc sống này. Bên cạnh đó, xã hội hiện đại khiến cho các mối quan hệ trở nên mờ nhạt, dựa trên lợi ích cá nhân. Con người bắt đầu cảm thấy không thể tạo ra những mối quan hệ chân thành và an toàn. Vì vậy, họ chọn sống kín đáo trong bốn bức tường, không giao tiếp với ai, thậm chí không còn niềm tin vào việc kết hôn, sinh con.

Ngoài ra, xa lánh xã hội cũng thường xuyên xảy ra với các thanh thiếu niên bị kiểm soát quá mức bởi cha mẹ. Những người trải qua tình trạng bị bắt nạt, bị cô lập hoặc bị coi thường dễ dàng trở nên xa lánh xã hội hơn người khác. 'Con nhà này thế này, con nhà kia thế nọ,...' Sự so sánh với những người khác có thể tạo ra áp lực không cần thiết, ảnh hưởng đến tâm lý của họ. Họ cảm thấy bị bỏ rơi và tuyệt vọng nếu tình trạng này kéo dài.

Áp lực có thể tạo ra những viên kim cương, nhưng khi không biết xử lý, chỉ còn lại đống tro tàn, khiến cho người trẻ mất đi sự tự tin từng có.

Xa lánh xã hội là một lối sống tiêu cực, tạo gánh nặng cho gia đình, giảm tỷ lệ kết hôn, làm cho con người mất đi mối kết nối, gây ra các vấn đề tâm lý. Theo chuyên gia tâm lý Trần Thị Hương, giới trẻ sống kín đáo, sợ giao tiếp xã hội có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Họ có thể mất đi niềm tin vào bản thân, mất đi động lực và không còn thấy cuộc sống có ý nghĩa.

Khi phát hiện ra con mình đang có dấu hiệu rút lui khỏi xã hội, gia đình cần giữ bình tĩnh, nhận thức đúng đắn, và dành thời gian để quan sát các bạn trẻ có xu hướng sống kín đáo, sợ giao tiếp xã hội. Sau đó, hãy quan tâm và yêu thương đúng cách, tạo cơ hội chia sẻ, tăng cường kết nối giữa các thành viên trong gia đình để các bạn trẻ cảm thấy an toàn.

Nếu đã cố gắng mà không thấy kết quả, gia đình cần tìm kiếm sự giúp đỡ từ bên ngoài, từ những chuyên gia tâm lý, các bác sĩ tâm thần. Với kiến thức và kinh nghiệm của mình, họ sẽ tìm ra nguyên nhân và đưa ra giải pháp giúp các em vượt qua vấn đề, cân bằng cuộc sống và quan hệ xã hội.

Một lời khuyên cho các gia đình là dũng cảm nhận ra vấn đề và tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia khi cần thiết, để con đường trở lại cuộc sống bình thường của các em không còn xa xôi nữa.

Quan trọng nhất là biết cân bằng tinh thần trong một thế giới đầy biến động. Có thể là niềm tin tôn giáo, sở thích cá nhân, hoặc khám phá bản thân. Nhưng hơn hết, phải duy trì mối liên hệ thực sự với những người thân yêu, như gia đình, bạn bè. Cần có ai đó để chia sẻ, giải bày vấn đề của mình.

Xã hội không nên phê phán những người sống kín đáo, mà phải tạo điều kiện và cơ hội để họ có thể khôi phục lại sự tự tin và kỹ năng giao tiếp xã hội.

Mỗi người trong chúng ta đều có những khoảnh khắc muốn được một mình, xa lánh xã hội. Nhưng khác biệt là khi chúng ta vượt qua được những thời điểm đó, chúng ta quay trở lại với cuộc sống thông thường. Những người xa lánh xã hội cũng muốn vậy, chỉ là thời gian họ trải qua đó kéo dài lâu hơn rất nhiều.

Tình trạng xa lánh xã hội có thể được cải thiện nếu tiếp cận và can thiệp kịp thời.

Tác Giả: Mai Thị Như Ý, Sinh viên @Đại học Cần Thơ