Buzz
Khiếm hụt ngân sách trong lĩnh vực kinh tế vĩ mô và tài chính công là tình trạng khi chi tiêu của ngân sách Nhà nước (ngân sách chính phủ) vượt quá nguồn thu, phần chênh lệch chính là khiếm hụt ngân sách. Ngược lại, nếu thu vượt chi thì gọi là thặng dư ngân sách. Thu của chính phủ không bao gồm khoản vay. Vay vốn là một phương pháp mà chính phủ dùng để bù đắp khiếm hụt ngân sách. Trong quá khứ, phát hành tiền thêm đã từng là một cách để bù đắp khiếm hụt ngân sách, nhưng do gây ra lạm phát cao, phương pháp này hiện nay hầu như không được các quốc gia sử dụng. Chính phủ bù đắp khiếm hụt ngân sách bằng cách vay nợ, dẫn đến tổng số khiếm hụt ngân sách chính phủ tại một thời điểm nhất định chính là nợ công.
Khiếm hụt cơ cấu và khiếm hụt chu kỳ
Hệ thống tài chính công hiện đại phân loại khiếm hụt ngân sách thành hai loại: khiếm hụt cơ cấu và khiếm hụt chu kỳ.
- Khiếm hụt cơ cấu là các khoản khiếm hụt do chính sách của chính phủ quy định như tỷ lệ thuế, trợ cấp bảo hiểm xã hội hay ngân sách cho các lĩnh vực như giáo dục, quốc phòng,...
- Khiếm hụt chu kỳ là các khoản khiếm hụt phát sinh từ tình trạng của chu kỳ kinh tế, tức là từ mức độ sản lượng và thu nhập quốc dân. Ví dụ, trong thời kỳ suy thoái kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng làm giảm thu ngân sách từ thuế và đồng thời tăng chi cho trợ cấp thất nghiệp.
Giá trị quy đổi ra tiền của thâm hụt cơ cấu và thâm hụt chu kỳ được tính toán theo cách sau:
- Ngân sách thực tế: liệt kê tất cả các khoản thu, chi và thâm hụt theo giá trị tiền tệ trong một khoảng thời gian cụ thể (thường là quý hoặc năm).
- Ngân sách cơ cấu: dự đoán thu, chi và thâm hụt của chính phủ nếu nền kinh tế đạt mức sản lượng tiềm năng.
- Ngân sách chu kỳ: sự khác biệt giữa ngân sách thực tế và ngân sách cơ cấu.
Việc phân biệt ngân sách cơ cấu và ngân sách chu kỳ phản ánh sự khác biệt giữa các chính sách tài chính: chính sách ổn định tùy biến và chính sách ổn định tự động.
Sự phân biệt hai loại thâm hụt này rất quan trọng trong việc đánh giá ảnh hưởng thực sự của chính sách tài chính, giúp chính phủ có thể điều chỉnh chính sách một cách hợp lý trong từng giai đoạn của chu kỳ kinh tế, nhằm đạt được hiệu quả tốt nhất.
Samuelson, Paul A. và Nordhaus, Wiliam D. (2007), Kinh tế học, Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội.
