Buzz
“Em chín hiểu gì chưa? Anh Bảy hàng xóm Dũng hạng nhẹ Tư trên đêm qua gặp nhau nói chuyện sôi nổi, nghe đồn là…”
Hóa ra câu chuyện này không chỉ bắt gặp ở khu phố trên khuôn viên dưới, ở cơ quan mà còn là một hiện tượng thịnh hành. Các nhà nghiên cứu khoa học đã tiến hành nghiên cứu để dựa biết rõ hơn, tại sao nhiều người lại thích thú với hành vi này?
Buôn chuyện (thảo luận, trò chuyện thoải mái, nói phiếm, ngồi trò chuyện,...) là một thói quen phổ biến, xuất hiện ở mọi nơi trong cuộc sống của đa số mọi người, từ trong gia đình, nơi làm việc cho đến khi ở cùng bạn bè, hàng xóm. Phần lớn, những đề tài được 'tám' liên quan đến những câu chuyện của người khác. Trong thập kỷ gần đây, các nhà nghiên cứu đã tiến hành nhiều nghiên cứu để khám phá nguồn gốc của thói quen buôn chuyện ở con người. Tại sao con người lại thích buôn chuyện? Hành vi này tác động như thế nào và làm thế nào để kiểm soát?
'Trò chuyện' qua bộ lọc khoa học
Có hàng tỷ đề tài mà mọi người có thể 'tám' với nhau, từ 'Anh X vừa mua căn nhà mới, chị Y đang hẹn hò với anh Z, con ông Q muốn đi du học nước ngoại, nghệ sĩ N ly hôn với vợ, quan chức M đang bị nghi ngờ về hối lộ,...' Tất cả những chủ đề để buôn chuyện có thể là tích cực hoặc tiêu cực, nhưng chúng đều có điểm chung là chủ yếu xoay quanh chuyện của người khác. Thậm chí, dù có thể là những người mà họ không ưa nhau, nhưng vẫn luôn theo dõi và bình luận về những vấn đề liên quan đến họ.
Chuyên gia tâm lý Laurent Bègue đã chỉ ra rằng lý thuyết, việc buôn chuyện là một thói quen phổ biến của con người. Khoảng 60% cuộc trò chuyện của người trưởng thành xoay quanh một người vắng mặt. Mục tiêu chính là đánh giá người đó. Một số người, mặc dù biết nói xấu về người khác không tốt và không muốn làm điều đó, nhưng tại sao họ luôn tham gia vào buôn chuyện để 'thưởng thức niềm vui đầy tội lỗi' này.
Các chuyên gia tâm lý cũng kết luận rằng những người thường xuyên lê đôi mách thường có mức độ lo lắng cao. Thậm chí, có những người rõ ràng biết thông tin không chính xác nhưng vẫn bị ảnh hưởng và dao động. Đồng thời, việc lan truyền thông tin sai lệch sẽ khiến người bị đề cập cảm thấy đau lòng và những người buôn chuyện cũng bị đánh giá thấp. Mặc dù có người ghét buôn chuyện, nhưng khi họ có câu chuyện mới để kể, họ không thể cưỡng lại sự hấp dẫn của những tin tức bí mật.
Nhà phê bình Nicholas Lezard đã nói: 'Khao khát buôn chuyện trong con người dường như là không ngừng. Đôi khi, chúng ta luôn coi thường câu nói 'đừng nói với ai cả. Đây là vấn đề cá nhân và tôi không muốn ai biết.' Tuy nhiên, việc giữ bí mật là một nhiệm vụ khó khăn với một số người. Nói xấu về người khác cũng là dấu hiệu của sự lo lắng, khiến cuộc trò chuyện trở nên thuyết phục. Từ đó, người nghe thường sẵn lòng chia sẻ bí mật đó với người khác.Vì sao mọi người thích buôn chuyện?
Qua nhiều nghiên cứu về xã hội học, tâm lý học hành vi, tâm thần học,... các nhà nghiên cứu đã xác định những nguyên nhân cơ bản khiến con người luôn có xu hướng muốn tám chuyện và đặc biệt là 'nhạy cảm' với tin đồn. Các nguyên nhân chủ yếu bao gồm:- Để cảm thấy có giá trị cao hơn: Một số người luôn cảm thấy lo lắng và không hài lòng với bản thân. Đánh giá tiêu cực về người khác giúp họ cảm thấy tốt hơn về chính mình.
- Để chống lại sự nhàm chán: Khi khả năng tạo ra cuộc trò chuyện thú vị dựa trên kiến thức hoặc ý tưởng bị hạn chế, tin đồn trở thành chủ đề chú ý để làm mới sự chú ý của mọi người.
- Tránh cảm giác ghen tỵ: Những người ghen tỵ về thành công, tài năng, hoặc phong cách sống của người khác thường buôn chuyện để cố gắng hạ thấp họ.
- Để hòa nhập với nhóm: Tham gia buôn chuyện giúp họ cảm thấy là một phần của cộng đồng xung quanh.
- Tạo ra sự chú ý: Người kể tin đồn thường trở thành trung tâm chú ý khi họ chia sẻ câu chuyện bí mật về người khác. Tuy nhiên, việc lan truyền tin đồn chỉ tạo ra sự chú ý tạm thời, không bền vững và kéo dài.
- Giảm tức giận hoặc bất hạnh: Nói xấu về người khác có thể giúp họ giải tỏa cảm giác tức giận hoặc không hài lòng của mình.
Việc 'tám' về tin đồn cũng đóng vai trò tích cực trong việc thiết lập tiêu chuẩn giá trị cho một nhóm. Tiêu chuẩn này thường được thiết lập thông qua việc sử dụng sự xấu hổ để thuyết phục người khác tham gia vào nhóm. Nhà nhân loại học Robin Dunbar đã chỉ ra rằng buôn chuyện là một yếu tố tiến hóa quan trọng trong sự phát triển của não bộ, nhu cầu buôn chuyện đã thúc đẩy sự phát triển của ngôn ngữ. Buôn chuyện cho phép con người nói về những người không có mặt, đồng thời, nó giúp họ áp đặt quan điểm của mình về người khác lên người nghe.
Về cơ bản, hầu hết mọi người đều tỏ ra tò mò về những chuyện diễn ra trong cộng đồng xung quanh. Điều này giải thích tại sao sách về tiểu sử của người khác luôn thu hút độc giả. Tuy nhiên, khác với việc tâm sự, những cuốn sách tiểu sử thường mang lại cái nhìn sâu sắc và phức tạp về cuộc sống của nhân vật thông qua các sự kiện khách quan. Ngược lại, việc tâm sự thường chứa đựng quan điểm cá nhân, có thể thiên vị và đôi khi là đoán định về người khác.
Tuy nhiên, quan trọng nhất là người nói chuyện phải xem xét mục tiêu cuối cùng khi đề cập đến người khác. Nếu mục đích là hiểu sâu hơn về bản chất của người khác dựa trên sự kiện thực tế để cải thiện cuộc sống và mối quan hệ, thì đó có thể là cuộc trò chuyện hữu ích. Ngược lại, nếu việc nói về người khác chỉ nhằm mục đích chiến thắng tại thời điểm nói hoặc làm suy giảm giá trị người khác, bạn chỉ đang vô tình tự làm giảm giá trị cho bản thân.Làm thế nào để tránh tham gia nói xấu về người khác?
Khi ai đó cố gắng nói xấu về A và bạn không muốn nghe hoặc tham gia, hãy tránh tỏ ra tò mò, tán thành hoặc đặt thêm câu hỏi. Thay vào đó, khéo léo chuyển đổi chủ đề. Dưới đây là một số phản ứng thích hợp theo đề xuất của tiến sĩ tâm lý học Alison Poulsen.- Mình cảm thấy bạn nói rất nhiều về A. Bạn quan tâm A như thế nào vậy?
- Hãy thử đặt mình vào vị trí của A để hiểu rõ hơn vấn đề.
- Mình muốn nghe về những chuyện khác của bạn hơn đó.
- Chúng ta có thể tìm chủ đề khác thú vị hoặc nói về kế hoạch tiếp theo của chúng ta.
- Không nên phê phán tiêu cực về người khác trừ khi có cơ hội giúp đỡ họ.
