Không phải hổ, không phải sư tử, báo đốm mới là loài đầu tiên cạnh tranh với hổ răng kiếm!

Ngày nay, các loài động vật thuộc chi Panthera (chi báo) được xem là vua của tự nhiên. Sư tử, hổ, báo đốm và báo tuyết đều thuộc chi này. Tuy nhiên, hàng triệu năm trước, ngôi vị 'vua của muôn loài' lại thuộc về Machairodontinae - một phân họ của hổ răng kiếm.

Phân họ hổ răng kiếm đã thống trị thế giới hơn 10 triệu năm và là loài săn mồi hàng đầu trên năm lục địa. Các loài thuộc chi Panthera ở thời điểm này đã phải khuất phục trước sự thống trị mạnh mẽ của hổ răng kiếm, chúng đóng vai trò là những kẻ săn mồi bậc dưới so với hổ răng kiếm và phải tránh sự cạnh tranh trực tiếp với chúng.

Tuy nhiên, theo thời gian và sự tiến hóa, để có được không gian sống rộng hơn, các loài thuộc chi Panthera bắt đầu cạnh tranh trực tiếp với phân họ hổ răng kiếm hết lần này đến lần khác, và báo đốm chính là kẻ tiên phong trong cuộc chiến này, chúng đã làm lung lay quyền bá chủ của phân họ hổ răng kiếm.

Tiến sĩ Jiang Zuoqigao, người tốt nghiệp Viện Cổ sinh vật học và Cổ sinh vật có xương sống thuộc Học viện Khoa học Trung Quốc, đã nghiên cứu về báo đốm trong nhiều năm. Ông phát hiện ra rằng mặc dù báo đốm ngày nay chủ yếu sống ở Mỹ Latinh, nhưng tổ tiên của chúng đã từng thành phân bố trải dài khắp năm châu lục, và triều đại của loài báo đốm đã từng kéo dài 2 triệu năm.

Triều đại này bắt nguồn từ đâu, tại sao lại hưng thịnh, và tại sao lại suy tàn?

Mặc dù báo đốm hiện nay sinh sống ở Châu Mỹ Latinh, gốc gác của chúng lại ở Châu Phi.

Loài báo đốm ban đầu, được đặt tên là Panthera gombaszogensis. Hóa thạch sớm nhất của nó được phát hiện ở Nam Phi, có niên đại 1,9 triệu năm trước.

Khí hậu mát mẻ hơn trong Pleistocen sớm đã tạo ra nhiều đồng cỏ rộng lớn hơn và mở ra các tuyến di cư cho động vật. Loài báo đốm Gambazog đã tận dụng cơ hội này để di cư, chúng tiến về phía bắc và đây cũng là lúc loài báo bước ra khỏi Châu Phi lần đầu tiên - khoảng 1,8 triệu năm trước và xuất hiện ở Tây Á cũng như Nam Âu, thiết lập 'triều đại báo đốm' trên ba lục địa Á, Âu và Phi.

Báo đốm Gambazog lớn hơn một chút so với báo đốm hiện đại, chúng nặng từ 80 đến 120 kg, trong khi báo đốm hiện đại nặng từ 50 đến 100 kg.

Tuy nhiên, khi vào Châu Âu, thách thức đầu tiên mà chúng phải đối mặt là phân họ hổ răng kiếm.

Phân họ hổ răng kiếm thống trị Châu Âu vào thời điểm đó bao gồm: Homotherium, nặng từ 100 đến 200 kg, và Megatereon nặng từ 80 đến 140 kg, chúng chủ yếu săn mồi là các loài động vật ăn cỏ lớn.

Do đó, khi bắt đầu tiến vào Châu Âu, báo đốm Gambazog đã đóng vai trò như là kẻ săn mồi phụ, chọn những con mồi nhỏ hơn so với hai loài kia, như hươu và ngựa nhỏ, để tránh cạnh tranh trực tiếp với phân họ hổ răng kiếm ở thời điểm ban đầu.

Chiến lược sinh thái này đã giúp báo đốm Gambazog trở thành loài mèo lớn phổ biến nhất ở Châu Âu vào đầu kỷ Pleistocen.

Sau đó, báo đốm Gambazog mở rộng phân bố sang phía đông của Châu Âu và Tây Á. Nghiên cứu gần đây của Tiến sĩ Jiang Zuo về hóa thạch ở Nam Á cho thấy báo đốm Gambazog đã đến Nam Á khoảng 1,4 triệu năm trước. Chúng trở thành loài báo phổ biến nhất trong thời kỳ này.

Tuy nhiên, vẫn chưa có bằng chứng về sự xuất hiện của loài này ở Đông Á. Theo hồ sơ hóa thạch chưa hoàn chỉnh, loài báo đốm này không thể thành công trong việc tiến vào Đông Á, thay vào đó, chúng chỉ phân bố ở các vùng ven của Đông Á.

Báo đốm có thể thành công khi tiến vào Châu Âu vì thời điểm đó Châu Âu chưa có loài báo nào, trong khi ở Đông Á, thời điểm đó là khi hổ Trung Quốc cổ đại trỗi dậy mạnh mẽ nên chúng không có cơ hội để cạnh tranh.

Từ đầu kỷ Pleistocen, hổ cổ đại Trung Quốc đã lan rộng khắp nhiều khu vực trong nước, như Mianchi ở Hà Nam và Longdan ở Cam Túc. Dù nhỏ hơn so với hổ hiện đại, nhưng chúng vẫn mạnh mẽ như báo đốm. Việc tồn tại của nhiều loài Panthera có kích thước tương tự trong cùng một môi trường là khó khăn.

Sự mở rộng của báo đốm Gambazog ở Đông Á bị chặn lại, khiến chúng phải đi qua Bắc Á và chui vào Bắc Mỹ qua Cầu Bering Land vào cuối kỷ Pleistocen sớm (cách đây 850.000 năm). Trong quá trình này, chúng tiến hóa thành loài báo đốm mới có tên Panthera onca augusta.

Việc xuất hiện của báo đốm ở Bắc Mỹ là đúng lúc. Trước đó không lâu, Bắc Mỹ trải qua sự kiện tuyệt chủng, khi loài Xenosmilus - loài thống trị trong một thời gian dài và nặng 200 kg - tuyệt chủng. Trong khi đó, các loài khác thuộc phân họ hổ răng kiếm chưa phát triển đủ để thay thế Xenosmilus. Loài mạnh nhất trong phân họ hổ răng kiếm ở Bắc Mỹ thời kỳ này là Smilodon gracilis, chỉ nặng từ 70 đến 100 kg.

Báo đốm Augusta, nặng từ 100 đến 140 kg, vượt qua tổ tiên của chúng là báo đốm Gambazog về trọng lượng và thể hình. Chúng cũng vượt qua phân họ hổ răng kiếm về sức mạnh, trở thành loài mèo mạnh nhất ở Bắc Mỹ vào thời điểm đó, và lần đầu tiên đạt đến đỉnh cao của sức mạnh của loài mèo.

Trước và sau kỷ Pleistocen giữa, báo đốm Augusta đã xâm nhập vào Nam Mỹ và trở thành loài báo đốm hiện đại Panthera onca onca, trở thành chủ nhân của rừng Amazon. Dấu chân của loài báo đốm đã đi khắp năm châu, và vương triều của chúng đã bước vào thời kỳ hoàng kim.

Như vương triều báo đốm, sự phát triển của thế hệ sau cũng là điều không thể tránh khỏi, và đó chính là thế hệ trẻ của sư tử.

Báo đốm, sư tử và báo hoa mai đều là thành viên của chi mèo lớn Châu Phi. Sư tử và báo hoa mai được coi là 'cháu ruột' của báo đốm.

Có một quy luật sinh học rằng những loài có mối quan hệ họ hàng gần nhau thường có tập quán sinh thái tương tự. Sư tử xuất hiện sau, tiến hóa từ chi mèo lớn Châu Phi, trở thành loài thay thế và hạ bệ vương triều của báo đốm.

Loài sư tử đầu tiên xuất hiện ở Tanzania, cùng với loài báo đốm hiện đại sớm nhất. Kích thước của sư tử lớn hơn báo đốm khi chúng mới xuất hiện. Khi báo đốm biến mất ở Châu Phi, sư tử tiếp tục thống trị khu vực này.

Khoảng 600.000-800.000 năm trước, sư tử bắt đầu di cư từ Châu Phi và tiến vào phía bắc Á-Âu. Chúng tiến hóa thành sư tử hang động, Panthera spelaea, lớn hơn và mạnh mẽ hơn sư tử hiện đại. Sau đó, sư tử trở thành loài báo phổ biến nhất ở phía bắc Á-Âu.

Sư tử thừa hưởng khả năng di cư từ báo đốm, và tiến vào Bắc Mỹ vào cuối thế kỷ Pleistocen giữa, tiến hóa thành Panthera atrox, thay thế báo đốm Augusta và trở thành loài mèo lớn hàng đầu ở Bắc Mỹ.

Lịch sử di cư của sư tử và báo đốm rất giống nhau, đều bắt nguồn từ Châu Phi và lan ra các lục địa khác nhau. Báo đốm di cư trước, và sư tử theo sau, săn đuổi và chiếm đóng vị trí của báo đốm trên các lãnh thổ chúng đi qua.

Khi kết thúc thời kỳ Pleistocen, đế chế của sư tử lên ngôi và mở ra một thời kỳ hoàng kim, chiếm lĩnh đất đai trên khắp các lục địa, trong khi vương quốc của báo đốm đã co lại, chỉ còn lại duy nhất ở Châu Mỹ.