Buzz
Nhà Lớn Long Sơn, hay còn được biết đến với tên gọi Đền Ông Trần, tọa lạc ở sườn Đông của Núi Nứa, thuộc xã đảo Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Việt Nam.
Quần thể kiến trúc này mang đậm phong cách cổ xưa, được xây dựng bằng gạch, ngói và các loại gỗ quý, bao gồm ba khu vực chính: đền thờ, nhà hội, trường học, chợ, khu bảo tồn Ghe Sấm và khu lăng mộ ông Trần, với tổng diện tích khoảng 2 ha.
Diễn biến lịch sử
Nhà Lớn Long Sơn được Ông Trần (tên thật là Lê Văn Mưu, người Hà Tiên, đã đến đảo Long Sơn để khai hoang vào khoảng năm 1900) khởi công xây dựng từ năm 1910 và hoàn tất vào năm 1929. Công trình này hoàn toàn được tài trợ và xây dựng nhờ vào sự đóng góp tự nguyện của ông và những người theo ông.
- Quá trình xây dựng tóm tắt
Vào năm 1900, Ông Trần cùng với khoảng 20 thành viên trong gia đình đi bằng thuyền buồm và dừng lại ở chợ bến Long Điền. Khi nhận thấy phía Nam đảo núi Lửa (Long Sơn) còn chưa được khai thác, ông đã quyết định mở rộng đất đai và truyền bá tôn giáo tại đây. Vào khoảng năm 1909, Ông Trần đã đề nghị với chính quyền Pháp tại Bà Rịa để xây dựng một ngôi nhà thờ Khổng Tử dành cho cư dân ấp Bà Trao (hiện nay là xã Long Sơn). Được chấp thuận, năm 1910, ông bắt đầu xây dựng Nhà Thánh (thờ Khổng Tử) làm khu chính điện, sau đó tiếp tục xây dựng Lầu Trời, Lầu Tiên, Lầu Phật, và cải tạo Nhà Hậu để trở nên rộng rãi và khang trang hơn.
Đến năm 1927, Ông Trần đã tiếp tục xây dựng thêm Lầu Cấm (dùng làm tiền điện), hai ngôi nhà khách, cổng tam quan, khu vườn hoa, và hai cổng vào khu vực thờ cúng.
Năm 1928, Ông Trần tiếp tục xây dựng Lầu Dài, với phần dưới được thiết kế làm nơi nghỉ ngơi cho du khách và người hành lễ, trong khi tầng trên được trang bị các bàn thờ.
Từ thời điểm đó và những năm sau, Ông Trần đã xây dựng 5 dãy phố để cư dân mới có chỗ ở, nhà Long Sơn hội (dành cho các cuộc họp), trường học (giảng dạy chữ quốc ngữ cho trẻ em), nhà chợ (khánh thành ngày 16 tháng 8 năm 1929), nhà máy xay xát lúa gạo, kho thóc, nhà đèn, nhà thợ mộc, nhà bếp, các hồ và lu để tích trữ nước ngọt, và nhiều công trình khác.
Vì tất cả các công trình do Ông Trần xây dựng đều nằm trong cùng một khu vực nên người dân đã quen gọi nơi này là Nhà Lớn. Sau khi Ông Trần qua đời và được thờ cúng tại đây, khu di tích còn được biết đến với tên gọi
Thiết kế kiến trúc
Nhà Lớn Long Sơn là một tập hợp các công trình kiến trúc mang dáng dấp của đình làng Việt Nam, nhưng không theo một quy hoạch đồng nhất nào. Các nhà lầu và nhà trệt được bố trí xen kẽ, không theo trật tự, tạo nên một không gian kiến trúc độc đáo và phá vỡ các quy tắc xây dựng hiện tại.
Ban đầu, Nhà Lớn được xây dựng bằng gỗ, tre và nứa. Tuy nhiên, qua thời gian và các lần trùng tu, các thế hệ sau của Ông Trần đã thay thế một phần bằng gạch ngói và xi măng.
Nhìn chung, Nhà Lớn là một quần thể kiến trúc khép kín với ba khu vực chính: Khu nhà thờ, khu lăng mộ Ông Trần (phía Nam khu nhà thờ, rộng 42 m2, lát gạch và bao bọc bởi tường hoa, với một miếu nhỏ thờ Ông Trần ở đầu mộ), và khu vực bao gồm nhiều công trình với các chức năng khác nhau như đã đề cập. Tất cả đều thể hiện tín ngưỡng của đạo Ông Trần và sự đoàn kết của cộng đồng di cư tại nơi lập nghiệp.
Điểm nổi bật nhất của Nhà Lớn Long Sơn là khu nhà thờ, quay mặt về hướng Đông, chiếm diện tích 7.8000m2, bao gồm tam quan, vườn hoa Bát quái, và nhiều nhà thờ với các công trình hai tầng (tầng dưới lát gạch, tầng trên lát gỗ) với tám mái ngói như: Lầu Cấm (Tiền điện), Lầu Phật (Chính điện), Lầu Trời, Lầu Tiên, Lầu Dài; cùng các nhà trệt lợp ngói như: Nhà Thánh và Nhà Hậu (Hậu điện).
Trong các ngôi nhà này, các trụ cột và xà nhà đều được trang trí bằng câu đối, câu liễn và hoành phi. Các bộ bao lam nổi bật với những chạm trổ tinh xảo hình hoa và hình thú, được sơn son thiếp vàng rất lấp lánh và công phu.
Khu vực bao gồm Lầu Trời, Lầu Tiên và Lầu Phật tạo thành hình chữ 'khẩu' (口) khi kết hợp với Nhà Hậu. Trong sân lộ thiên rộng 13m x 14m, dùng để thông gió và thu ánh sáng, có một hồ nước ngầm và một bể nước nổi với hòn non bộ.
Nơi đây thờ cúng nhiều đối tượng của các tôn giáo như Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo, cùng với Ông Trần và các thành viên trong gia tộc họ Lê.
Ngoài các công trình chính, còn có nhiều nhà phụ trợ như lẫm lúa, kho chứa đồ, nhà bếp, nhà máy đèn, và các khu vực cư trú cho bá tánh và dòng tộc.
Trong các gian thờ chứa đựng nhiều kỷ vật cổ, chủ yếu là đồ gỗ quý. Theo các nhà nghiên cứu, Ông Trần đã sưu tập nhiều hiện vật từ ba miền Nam, Trung, Bắc, bao gồm bàn ghế, tủ thờ, hoành phi, câu liễn. Trong đó, giá trị nhất là bộ bàn ghế bát tiên (có cẩn hoa cương và xà cừ, được cho là của vua Thành Thái dùng tại Bạch Dinh ở Vũng Tàu) và bộ tủ thờ cổ cẩn xà cừ gồm 33 chiếc, có nguồn gốc từ Hà Đông.
Di vật quý giá còn lưu giữ tại khu vực sau chính điện (nơi ông Trần thường giảng đạo lý) là bộ ảnh chữ Nôm của truyện Lục Vân Tiên. Bộ ảnh này trước đây được vẽ trên lụa, sau đó đã được phục chế trên kính.
Di tích cấp quốc gia
Theo quyết định số 1371/QĐ-VH ngày 03 tháng 8 năm 1991, toàn bộ khu vực Nhà Lớn đã được Bộ Văn hoá-Thông tin công nhận là di tích Lịch sử-Văn hoá cấp quốc gia.
Việc bảo quản và gìn giữ Nhà Lớn Long Sơn luôn được thực hiện bởi nhân dân và con cháu ông Trần tự nguyện. Công việc cúng lễ, quét dọn, và sửa chữa hàng ngày được đảm nhiệm bởi phiên ngũ (năm người), thay phiên nhau mỗi ba ngày. Hiện tại, Nhà Lớn có 68 phiên với 340 người tự nguyện tham gia, cứ nửa năm lại có một lần thay phiên.
Vào ngày giỗ Ông Trần (20 tháng 2 âm lịch) và ngày Tết Trùng cửu (9 tháng 9 âm lịch) hàng năm, Nhà Lớn Long Sơn tổ chức lễ hội trang trọng, thu hút hàng chục ngàn người từ các tỉnh miền Đông và miền Tây Nam Bộ đến tham dự.
Mỗi mùa xuân đến, Nhà Lớn Long Sơn chuẩn bị những phần quà gồm sách vở cho các học sinh nghèo hiếu học và gạo cho các hộ nghèo trong xã.
- Ông Trần
Chú thích
Nguồn tham khảo
- Nhà Lớn Long Sơn Lưu trữ ngày 17 tháng 09 năm 2010 tại Wayback Machine
- Nhà Lớn Long Sơn và đạo Ông Trần Lưu trữ ngày 17 tháng 09 năm 2010 tại Wayback Machine
- Di tích kiến trúc nghệ thuật Nhà Lớn Lưu trữ ngày 29 tháng 03 năm 2010 tại Wayback Machine
- Di tích núi Nứa-Nhà Lớn-Đạo Ông Trần Lưu trữ ngày 17 tháng 09 năm 2010 tại Wayback Machine
- Độc đáo Long Sơn
- Độc đáo Long Sơn
- Nhà Lớn Long Sơn: nếp xưa còn đó Lưu trữ ngày 22 tháng 04 năm 2010 tại Wayback Machine
- Nhà Lớn Long Sơn Lưu trữ ngày 05 tháng 06 năm 2009 tại Wayback Machine
