Khu dự trữ sinh quyển đất ngập nước Vân Long

Vân Long là khu dự trữ sinh quyển đất ngập nước lớn nhất ở đồng bằng châu thổ Bắc Bộ. Nằm ở đông bắc huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, Vân Long bắt đầu được khai thác du lịch từ năm 1998 và hiện nay là điểm du lịch quan trọng của Việt Nam. Nơi đây giữ 2 kỷ lục do Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận năm 2010: 'Có số lượng voọc mông trắng đông đảo nhất' và 'Có bức tranh tự nhiên lớn nhất'. Vào năm 1999, Vân Long được công nhận là khu bảo tồn thiên nhiên, nằm trong danh sách khu rừng đặc dụng Việt Nam và được công nhận là khu Ramsar quốc tế.

Quá trình hình thành

Kể từ năm 1960, một con đê dài hơn 30 km đã được xây dựng bên bờ trái sông Đáy để kiểm soát lũ, biến Vân Long thành vùng đất ngập nước rộng lớn khoảng 00 ha. Điều này đã thu hút nhiều loài chim di cư đến đây để tìm kiếm thức ăn và tránh rét. Các đảo đá giữa hồ nước rộng lớn vô tình trở thành nơi trú ẩn an toàn cho nhiều loài động và thực vật, tránh khỏi sự tàn phá của con người. Đặc biệt, sự phát hiện của các chuyên gia nước ngoài về việc Vân Long có hơn 40 cá thể voọc mông trắng đang sinh sống đã gây bất ngờ lớn, vì loài voọc này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng và được liệt kê trong sách đỏ thế giới. Trước đó, loài linh trưởng này chỉ được biết đến tại VQG Cúc Phương. Nghiên cứu khu vực Vân Long đã liên tục khiến các nhà khoa học ngạc nhiên bởi sự phong phú của động thực vật đặc trưng cho hệ sinh thái núi đá vôi và đất ngập nước của châu thổ sông Hồng. Vân Long còn là nơi sinh sống của nhiều loài động, thực vật quý hiếm khác như tuế lá rộng, mã tiền, lát hoa, gấu ngựa, báo gấm, kỳ đà hoa, và đặc biệt, loài cà cuống gần tuyệt chủng thuộc họ chân bơi, chỉ sống trong môi trường nước cực kỳ sạch.

Hiện tại, công tác bảo tồn các loài động vật quý hiếm tại Vân Long đang nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ Hà Lan, Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF) và Trung tâm Cứu hộ Linh trưởng quý hiếm Cúc Phương.

Hệ sinh thái

Vân Long là khu vực nổi bật với sự đa dạng sinh học, nơi có hệ sinh thái đá vôi, nơi cư trú của quần thể voọc quần đùi trắng (Trachypithecus delacouri) lớn nhất Việt Nam với hơn 100 cá thể. Ngoài hai hệ sinh thái chính là đất ngập nước và rừng núi đá vôi, Vân Long còn bao gồm các hệ sinh thái phụ như đồng ruộng, bãi cỏ, nương rẫy và làng bản. Hệ động thực vật của Vân Long đặc trưng cho hệ sinh thái núi đá vôi và đất ngập nước của châu thổ sông Hồng. Đây là địa điểm nghiên cứu đa dạng sinh học quý giá cho hai hệ sinh thái này, đồng thời là khu vực quan sát voọc quần đùi trắng dễ dàng nhất tại Việt Nam do số lượng cá thể lớn và dễ quan sát.

Hệ thực vật tại Vân Long bao gồm 722 loài, trong đó có 687 loài thực vật bậc cao có mạch thuộc 451 chi và 144 họ, cùng với 35 loài thực vật thủy sinh. Đặc biệt, có 8 loài được liệt kê trong sách đỏ Việt Nam năm 1996, bao gồm kiêng, lát hoa, tuế lá rộng, cốt toái bổ, sắng bách bộ, mã tiền, hoa tán, và sưa Bắc bộ.

Hệ động vật ở Vân Long rất phong phú với 39 loài thuộc 19 họ và 8 bộ thú, trong đó có 12 loài động vật quý hiếm như voọc quần đùi trắng, gấu ngựa, sơn dương, khỉ mặt đỏ, báo hoa mai, và báo gấm. Hệ lưỡng cư và bò sát bao gồm 38 loài thuộc 16 họ và 3 bộ, với 9 loài bò sát được ghi trong sách đỏ Việt Nam như rắn hổ chúa, kỳ đà hoa, trăn đất, và rắn ráo trâu.

Vân Long có tiềm năng hình thành một vườn chim với 100 loài thuộc 39 họ và 13 bộ. Hiện tại, có hàng vạn con cò bợ, cò ruồi, và cò trắng thường xuyên kiếm ăn tại các khu vực bãi sình lầy và ruộng lúa. Mặc dù chưa được nghiên cứu toàn diện, khu vực này có thể là điểm quan trọng cho các loài chim nước di cư như sâm cầm (Fulicra atra). Một điểm đáng chú ý là sự hiện diện của đại bàng Bonelli (Hieraaetus fasciatus), loài đã được ghi nhận chính thức ở Việt Nam chỉ tại Vân Long. Khu vực cũng là nơi cư trú của cà cuống (Belostomatidae), loài côn trùng quý hiếm và chỉ số chất lượng nước sạch.

Cảnh quan

Vân Long không chỉ là khu bảo tồn thiên nhiên mà còn nổi bật với cảnh quan quyến rũ. Được mệnh danh là 'vịnh không sóng', mặt nước ở đây phẳng lặng như gương khi đi thuyền, phản chiếu rõ ràng các khối núi đá vôi với các tên gọi đặc trưng như núi Mèo Cào, núi Mâm Xôi, núi Hòm Sách, núi Đá Bàn, núi Nghiên, núi Mồ Côi, và núi Cô Tiên. Mặc dù không có màu xanh của biển, mặt nước trong vắt cho phép quan sát rõ các lớp rong rêu dưới đáy.

Khu Vân Long nổi bật với 1000 hang động tuyệt đẹp, trong đó có nhiều hang lớn có giá trị du lịch đáng kể như Hang Cá, Hang Bóng, Hang Rùa và Hang Chanh. Đặc biệt, Hang Cá là một hang động xuyên thủng dài 250 m, cao 8 m và rộng 10 m, nổi bật với vẻ đẹp ấn tượng. Đây là nơi tập trung và sinh sản của các loài cá như cá trê, cá rô và cá chuối. Hang Bóng dài hơn 100 m, cùng với Hang Duối có 4 tầng và Hang Cánh Cổng tạo nên sự phong phú của hệ thống hang động tại đây.

Khai thác du lịch

Khu du lịch Vân Long đã hoàn thiện kế hoạch tổng thể về quản lý, bảo vệ và phát triển khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước, nhằm bảo vệ hệ sinh thái phong phú và đa dạng. Khu vực này bảo vệ diện tích đất ngập nước nội đồng lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ và quần thể voọc quần đùi lớn nhất Việt Nam, loài đang có nguy cơ tuyệt chủng toàn cầu. Gần khu bảo tồn, khu dịch vụ du lịch Vân Long với kiến trúc ấn tượng là điểm dừng chân lý tưởng cho du khách. Đầm Vân Long hiện là một điểm du lịch sinh thái nổi bật, thu hút khách từ Pháp, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Khu vực xung quanh Vân Long còn nổi tiếng với nhiều di tích lịch sử và văn hóa, bao gồm đền thờ Đinh Bộ Lĩnh, động Hoa Lư, chùa và động chùa Địch Lộng, và Đền Thánh Nguyễn. Những di tích này góp phần phát triển du lịch Ninh Bình, tạo điều kiện cho các tour du lịch hấp dẫn. Theo quy hoạch đô thị Ninh Bình đến năm 2020, thị trấn Vân Long sẽ trở thành đô thị du lịch.

Khu nghỉ dưỡng Ana Mandara Ninh Bình nằm trên diện tích 16,2 ha gần khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long, thuộc huyện Gia Viễn, Ninh Bình. Resort Emeralda Ninh Bình sở hữu 51 villa với tổng cộng 170 phòng đạt tiêu chuẩn 4 sao, bao gồm 116 phòng tiêu chuẩn, 36 phòng Deluxe và 10 phòng Duplex Suite. Dự án còn tích hợp hệ thống nhà hàng, quầy bar, trung tâm spa và thể dục, 2 hồ bơi, sân tennis, khu tổ chức sự kiện, phòng hội thảo và khu vực dành cho trẻ em.

Vào ngày 26/1/2016, tỉnh Ninh Bình đã ban hành Quyết định Số: 223/QĐ-UBND phê duyệt quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững các khu rừng đặc dụng tỉnh Ninh Bình đến năm 2020.

Đô thị Vân Long

Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đô thị Ninh Bình đến năm 2030, khu vực bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long dự kiến sẽ được phát triển thành thị trấn Vân Long, đóng vai trò là đô thị du lịch loại V.

Chú thích

Các liên kết hữu ích

• Khám phá Vân Long
• Khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long trên birdlifeindochina.org
• 'Rồng trên mây' Vân Long Lưu trữ 2009-04-08 tại Wayback Machine
• Khám phá Vân Long
• Khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long Lưu trữ 2009-04-12 tại Wayback Machine
• Du lịch Đầm Vân Long