Bản Đôn là một địa danh nổi tiếng ở Việt Nam, được biết đến rộng rãi với truyền thống săn bắt và thuần dưỡng voi rừng. Trước đây, Bản Đôn từng là trung tâm hành chính của tỉnh Đắk Lắk. Tuy nhiên, để thuận tiện cho phát triển kinh tế và chiến lược an ninh quốc phòng, người Pháp đã chuyển cơ quan hành chính về Buôn Ma Thuột.
Ngày nay, Bản Đôn trở thành một điểm du lịch hấp dẫn thuộc xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk; cách Buôn Ma Thuột 40 km theo tỉnh lộ 1 về phía Tây Bắc.
Tên gọi
Tên gọi Bản Đôn được người Lào sử dụng, trong khi người Êđê và M'nông thường gọi là Buôn Đôn [1] Lưu trữ ngày 2008-04-20 tại Wayback Machine
Từ 'Bản Đôn' trong tiếng Lào (người dân chiếm ưu thế tại đây thời kỳ đầu) có nghĩa là 'Làng Đảo,' chỉ một ngôi làng xây dựng trên một ốc đảo giữa sông Srêpốk. Đây là một trong những điểm giao thương quan trọng của các nước Đông Dương ngày xưa. Người Lào khi di chuyển trên sông đã bị thu hút bởi vùng đất này và cùng với người Ê Đê bản địa tạo dựng nên một ngôi làng đầy màu sắc. Cư dân Bản Đôn hiện nay vẫn nói được tiếng Lào và tiếng Thái Lan, với sự pha trộn văn hóa giữa người Êđê bản địa và người Lào.
Ngày nay, Bản Đôn không chỉ là tên gọi chung cho khu vực du lịch của huyện Buôn Đôn mà còn bao gồm các điểm đến như thác Bảy Nhánh, vườn quốc gia Yok Đôn, khu du lịch Cầu treo, hồ Đắk Minh, vườn cảnh Trohbư...
Du lịch
Bản Đôn sở hữu nhiều cảnh đẹp dọc sông Srêpốk, bao gồm bãi sông, Hồ thủy điện Srêpốk 3, thác Bảy Nhánh, thác Phật và hồ Đức Minh. Những địa điểm này tạo nên các điểm du lịch nổi bật như Cầu Treo Buôn Đôn, nhà sàn cổ, mộ vua voi, du lịch Ánh Dương, Vườn cảnh Trohbư, và Lâu Đài Yến - Làng du lịch cộng đồng Đảo Yến Buôn Đôn. Vườn quốc gia Yok Đôn, vườn quốc gia lớn nhất Việt Nam, nổi tiếng với hệ sinh thái rừng khộp phong phú, du lịch sinh thái và mạo hiểm, cùng bản sắc dân tộc đặc trưng.
Dựa trên giá trị văn hóa như truyền thống săn bắt và thuần dưỡng voi rừng, cùng các di tích và thắng cảnh, Bản Đôn nổi bật với các món ăn đặc sản như thịt nướng, gà nướng Bản Đôn, cơm lam và các món cá sông như cá lăng, cá mõm trâu kết hợp với rượu cần, rượu Ama Công. Ngành du lịch tại đây đang phát triển mạnh mẽ với các sản phẩm thu hút như tham quan vườn quốc gia Yok Đôn, mộ Vua Voi, nhà sàn cổ, cầu treo và thưởng thức âm thanh cồng chiêng. Bản Đôn hiện đã trở thành điểm đến nổi bật nhất của du lịch Đắk Lắk.
- Hồ thủy điện Srêpốk 3 - Đảo Yến Buôn Đôn:
Hồ thủy điện Srêpốk 3 là hồ lớn thứ hai trên sông Srêpốk, hình thành do việc chặn dòng để xây dựng thủy điện. Nằm tại xã Ea Nuôl và Tân Hoà - Buôn Đôn, cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 15 km. Nơi đây không chỉ có phong cảnh tuyệt đẹp với hồ rộng lớn, mà còn cho du khách trải nghiệm thú vị như đi thuyền khám phá khu vực hồ rộng hơn 1.700 ha, được ví như Biển Hồ Buôn Đôn hay Địa Trung Hải của Tây Nguyên, với nhiều đảo nhỏ và các điểm tham quan nông nghiệp như Lâu Đài Yến Buôn Đôn và Làng du lịch cộng đồng Đảo Yến - Buôn Đôn.
Đảo Yến Buôn Đôn thực ra là một bán đảo rộng khoảng 50 ha nằm gần cuối hồ. Sau khi hồ thủy điện được xây dựng, chim yến đã về sinh sống nhiều ở khu vực cửa xả và quanh vùng bán đảo này. Người dân đã tận dụng cơ hội này để xây dựng nhiều nhà nuôi yến, nhanh chóng phát triển thành một làng nghề yến sào sầm uất. Khi Lâu Đài Yến trở nên nổi tiếng, khu vực bán đảo được gọi là Đảo Yến Buôn Đôn.
Vườn quốc gia Yok Đôn
Vườn quốc gia Yok Đôn là khu bảo tồn lớn nhất Việt Nam với diện tích trên 115.500 ha, nơi bảo vệ voi châu Á và hệ sinh thái rừng khộp độc đáo.
Vườn cảnh Trohbư
Vườn cảnh Trohbư, một trong những khu vườn đẹp nhất Đắk Lắk, tọa lạc tại Buôn Niêng, xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn, cách Buôn Ma Thuột khoảng 12 km theo tỉnh lộ 1.
'Trohbư' trong tiếng Ê Đê có nghĩa là 'lũng cá lóc suối', chỉ loại cá lóc nhỏ, sống trong các suối đá, có màu đen bóng.
Theo truyền thuyết địa phương, xưa kia, vùng đất này từng trải qua một đợt hạn hán kéo dài do thần Giàng gây ra, khiến đất đai khô cằn và nước sinh hoạt cạn kiệt. Người dân phải đi xa mới tìm được nước, và thực phẩm trong làng cũng dần cạn kiệt. Sau nhiều nỗ lực cúng tế không hiệu quả, họ quyết định di cư tìm vùng đất mới. Sau nhiều ngày mệt mỏi, họ tìm thấy một thung lũng màu mỡ, nơi có nhiều cá lóc suối. Đây là nơi họ quyết định dừng lại và xây dựng buôn làng mới, đặt tên là Buôn Niêng và gọi dòng suối chảy qua là Ea Nuôl, còn thung lũng cá lóc suối là Trohbư.
Hiện tại, Trohbư là một khu vườn cảnh đẹp với các con đường dạo quanh co uốn lượn qua các triền dốc và bờ hồ. Khu vườn có bộ sưu tập phong phú về cây, cỏ, hoa và lan rừng, cùng những ngôi nhà nhỏ mang đậm màu sắc cổ tích nằm giữa cây cối và các tiểu cảnh đẹp mắt.
Trohbư không chỉ ảnh hưởng bởi nghệ thuật vườn Nhật hay Trung Hoa mà còn thể hiện bản sắc dân tộc đặc trưng của vườn cảnh Việt Nam. Khu vườn mang đậm phong cách Tây Nguyên và được phát triển từ khu rừng tái sinh trên mảnh đất từng bị tàn phá bởi nạn phá rừng. Vào mùa mưa từ tháng 5-6, Trohbư rực rỡ sắc màu với cây rừng và phong lan. Chính vì vậy, Trohbư ngày càng nổi tiếng với tên gọi Khu bảo tồn lan rừng vườn Trohbư - Buôn Đôn.
Cầu treo Buôn Đôn
Khi đến Trung tâm Du lịch Buôn Đôn, du khách có cơ hội trải nghiệm cảm giác thú vị khi đi trên những nhịp cầu treo bắc qua dòng Srêpốk hùng vĩ, dưới những rặng si cổ thụ đã tồn tại hàng trăm năm. Cầu treo Buôn Đôn được chế tạo hoàn toàn từ tre nứa, mang vẻ mộc mạc, giản dị nhưng được trang bị dây cáp chắc chắn đảm bảo an toàn cho du khách mà vẫn giữ được cảm giác chân thật khi băng qua cầu.
Bên trong cầu treo, ngay giữa lòng sông Srêpốk, là Nhà hàng Sàn Si. Tại đây, du khách có thể thưởng thức các món đặc sản độc đáo của người dân bản địa như cơm lam, gà nướng, heo nuôi tại địa phương, canh chua cá sông Srêpốk, cùng với các loại rượu cần và rượu Ama Công. Bên cạnh đó, du khách còn được thưởng thức các món ăn ngon mắt, ngon miệng như canh cà đắng cá sông, món lạp, rau rừng và canh đọt măng. Ngoài việc thưởng thức ẩm thực, du khách còn có thể tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ cùng người dân bản địa hoặc đơn giản là thư giãn và chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ với âm thanh suối rì rào.
Hồ Đức Minh
Hồ Đăk Mil, được biết đến trong tiếng Ê Đê, hay hồ Đức Minh theo cách gọi tiếng Việt, là một hồ nhân tạo hình thành từ công trình thủy lợi chắn dòng suối Đắk Man tại tỉnh Đắk Lắk. Hồ Đăk Mil nằm cách Bản Đôn khoảng 5 km về hướng Ea Súp, thuộc xã Krông Na, huyện Buôn Đôn. Đây là một trong những thắng cảnh nổi bật của Buôn Đôn và Đắk Lắk, tọa lạc giữa những cánh rừng nguyên sinh hùng vĩ. Với vẻ đẹp của cảnh quan, hồ và khu vực xung quanh đã được phát triển du lịch, trở thành điểm đến hấp dẫn tại Buôn Đôn.
Mộ Vua Voi
Khu lăng mộ này thuộc về gia đình vua voi Khun Yu Nốp, một nhân vật lịch sử nổi tiếng của vùng Bản Đôn với truyền thống săn bắt và thuần dưỡng voi rừng.
Vua Voi, hay Khun Yu Nốb, là danh hiệu mà vua Xiêm (Thái Lan) trao cho N' Thu K' Nul, người gốc bản địa được xem như người sáng lập Bản Đôn với nghề săn bắt và thuần dưỡng voi. Trong cuộc đời mình, ông đã bắt và thuần dưỡng hơn 170 con voi rừng, trong đó có một con bạch tượng được tặng cho vua Xiêm. Danh hiệu Khun Yu Nốb, tức vua voi, được vua Xiêm ban tặng. Tại Bản Đôn hiện còn hai di tích quan trọng về ông là nhà sàn cổ và mộ vua voi.
Khu lăng mộ gồm hai ngôi mộ bằng gạch, trong đó lăng mộ của vua voi N'Thu K'Nul do người kế tục là R'leo K'Nul xây dựng. Mộ có kiến trúc pha trộn giữa M'nông và Lào với hình khối đơn giản, trang trí búp sen ở bốn góc và đỉnh. Ngay bên cạnh là mộ của R'leo K'Nul, xây dựng theo kiểu chóp nhọn của dân tộc Campuchia; mộ này được vua Bảo Đại cho xây dựng để tri ân con voi trắng mà vua voi đã tặng và công trình đội tượng binh. Hai ngôi mộ liền kề và kết hợp hài hòa thường bị nhầm lẫn là một mộ duy nhất, trong khi mộ R' Leo thực chất là của vua voi Khun Yu Nốb.
Khu lăng mộ của vua voi nằm trong nghĩa địa của buôn Yang Lành, nơi các ngôi mộ được trang trí bằng những tượng nhà mồ, đặc trưng của văn hóa Tây Nguyên.
Hiện tại, mộ vua voi tại Bản Đôn là một điểm du lịch quan trọng trong khu du lịch Bản Đôn.
Nhà sàn cổ
Nhà sàn này được xây dựng theo phong cách kiến trúc của dân tộc Lào, là nơi sinh sống của Khun Yu Nốb, một thợ săn voi lừng danh và được tôn vinh là vua voi. Ngôi nhà đã hơn 115 năm tuổi, được làm hoàn toàn bằng các loại gỗ quý từ rừng Buôn Đôn như gỗ Hương, Căm xe, và Cà chít. Đặc biệt, mái ngói của nhà cũng được chạm khắc tỉ mỉ từ gỗ Cà Chít.
Ngôi nhà còn lưu giữ nhiều kỉ vật quý giá về cuộc đời và các dụng cụ săn voi của vị vua voi Bản Đôn cùng các thế hệ kế tiếp. Khi xây dựng, ngôi nhà tiêu tốn số tiền tương đương với 10 con voi lớn và mất gần 3 năm để hoàn thành. Hiện nay, Nhà sàn cổ Bản Đôn là một điểm đến du lịch quan trọng trong quần thể du lịch Bản Đôn.
Ngôi nhà trước đây gồm ba gian, nhưng một gian đã bị sập do cây me cổ thụ bên hông đổ, và do khó khăn và chiến tranh, nó chưa được phục hồi. Hiện tại, ngôi nhà còn lại hai gian nguyên trạng.
Hội đua voi
Lễ hội này được tổ chức vào ngày 10 tháng 3 hàng năm tại Bản Đôn. Trong lễ hội, du khách có thể xem các cuộc thi tài của voi, từ đá bóng, đua chạy đến bơi qua sông... Đây là một sự kiện thu hút nhiều du khách đến Bản Đôn - Đắk Lắk.
Rượu A Ma Công
Rượu A Ma Công được chiết xuất từ hỗn hợp thuốc đặc biệt, bao gồm lá, thân và rễ của cây Trơng, loài cây quý hiếm chỉ mọc trong rừng sâu Buôn Đôn. Nhờ công dụng độc đáo và sự nổi tiếng qua báo chí, loại rượu này đã trở thành đặc sản được nhiều người săn lùng và xem như món quà quý giá mang đậm bản sắc Bản Đôn.
Rượu A Ma Công được đặt theo tên một nhân vật huyền thoại của Bản Đôn. Đến năm 2007, ông khoảng 90 tuổi vẫn còn rất khỏe mạnh. Ông là hậu duệ của vua voi Khun Yu Nốb và là một Gru kỳ cựu, đã săn được hơn 100 con voi trong đời. Người dân Bản Đôn kể rằng, khi 75 tuổi, A Ma Công vẫn cường tráng, lấy thêm vợ thứ tư và có một con trai.
Gà nướng Bản Đôn
Gà nướng Bản Đôn là món ăn giản dị nhưng đã trở thành đặc sản không thể thiếu khi du khách đến Bản Đôn. Món gà được chế biến từ gà thả vườn, nướng trên lửa và không dùng gia vị. Khi thưởng thức, gà được chấm với muối sả và ớt để tăng thêm hương vị.