Khu vực Cái Bè

Cái Bè là một huyện thuộc phía tây tỉnh Tiền Giang, Việt Nam, nổi tiếng với chợ nổi Cái Bè, biểu tượng của văn hóa miền Tây sông nước.

Khu vực địa lý

Vị trí và đặc điểm địa lý

Huyện Cái Bè tọa lạc tại phía tây tỉnh Tiền Giang, nằm ở bờ Bắc cầu Mỹ Thuận, là điểm giao thông quan trọng kết nối với thành phố Vĩnh Long và toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Vị trí cụ thể của huyện như sau:

• Phía đông tiếp giáp huyện Cai Lậy
• Phía tây tiếp giáp huyện Cao Lãnh và huyện Tháp Mười thuộc tỉnh Đồng Tháp
• Phía nam giáp thành phố Vĩnh Long và huyện Long Hồ thuộc tỉnh Vĩnh Long, cũng như huyện Châu Thành thuộc tỉnh Đồng Tháp
• Phía bắc tiếp giáp huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An.

Hệ thống kênh và rạch

Huyện nổi bật với nhiều kênh, rạch lớn như: rạch Cái Bè, rạch Cái Cối, rạch Bằng Lăng, kênh Nguyễn Văn Tiếp, rạch Cổ Cò, rạch Trà Lọt, kênh 28, rạch Ruộng, cùng với hàng chục kênh, rạch lớn nhỏ khác, tạo thành mạng lưới dày đặc với tổng chiều dài vượt 500 km.

Đặc điểm mật độ dân số

Tính đến năm 2020, huyện Cái Bè có dân số là 293.454 người, với mật độ dân số trung bình đạt 698 người/km². Thị trấn Cái Bè có mật độ dân số cao nhất với 7.520 người/km², trong khi xã Mỹ Tân có mật độ thấp nhất với 252 người/km².

Quản lý hành chính

Huyện Cái Bè bao gồm 25 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có thị trấn Cái Bè (huyện lỵ) và 24 xã: An Cư, An Hữu, An Thái Đông, An Thái Trung, Đông Hòa Hiệp, Hậu Mỹ Bắc A, Hậu Mỹ Bắc B, Hậu Mỹ Phú, Hậu Mỹ Trinh, Hậu Thành, Hòa Hưng, Hòa Khánh, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Hội, Mỹ Lợi A, Mỹ Lợi B, Mỹ Lương, Mỹ Tân, Mỹ Trung, Tân Hưng, Tân Thanh, Thiện Trí, Thiện Trung.

Lịch sử huyện

Thời kỳ dưới sự cai trị của Pháp

Trước đây, Cái Bè từng là lỵ sở của dinh Long Hồ. Chợ Cái Bè được thành lập vào năm 1732 với tên gọi ban đầu là chợ Long Hồ, hiện nay là thị trấn Cái Bè.

Vào ngày 8 tháng 9 năm 1870, thực dân Pháp đã thành lập Hạt Thanh tra Cái Bè, tách ra từ hạt Thanh tra Cai Lậy, bao gồm khu vực của hạt Cai Lậy cũ cùng với 2 tổng Phong Hòa và Phong Phú từ hạt Thanh tra Cần Lố. Do lý do an ninh và việc thực dân Pháp chuyển trụ sở đến chợ Cái Bè, tên gọi hạt Thanh tra được đổi thành hạt Thanh tra Cái Bè. Đến ngày 5 tháng 6 năm 1871, Hạt Thanh tra Cái Bè bị giải thể và sáp nhập vào hạt Thanh tra Mỹ Tho.

Ngày 12 tháng 3 năm 1912, thực dân Pháp đã thành lập quận Cái Bè thuộc tỉnh Mỹ Tho, được tách ra từ quận Cai Lậy. Quận Cái Bè bao gồm 3 tổng: Phong Hòa (11 làng), Phong Phú (9 làng), Lợi Thuận (16 làng). Ban đầu, quận lỵ Cái Bè nằm tại làng An Bình Đông (tổng Phong Hòa), nơi đặt chợ Cái Bè. Sau đó, thực dân Pháp đã hợp nhất ba làng An Bình Đông, Phú Hòa và An Hiệp thành làng Đông Hòa Hiệp, và quận lỵ Cái Bè được đặt tại đây.

Vào năm 1902, các tổng Phong Hòa, Phong Phú và Lợi Thuận gồm các làng trực thuộc như sau:

• Tổng Phong Hòa bao gồm 11 làng: Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Thiện, Hậu Mỹ, Mỹ Hội, An Cư, Hậu Thành, Hòa Khánh, An Bình Đông, Phú Hòa, An Hiệp;
• Tổng Phong Phú bao gồm 9 làng: An Thái Đông, An Thái Trung, Mỹ Lương, Hòa Lộc, Mỹ Hưng, Mỹ Thuận, An Hữu, Thanh Hưng, Mỹ Lợi;
• Tổng Lợi Thuận bao gồm 16 làng: Hội Sơn, Xuân Sơn, Tân Đức, Hiệp Hòa, Phú Sơn, An Mỹ, Lợi An, Lợi Thành, Giai Mỹ, Giai Phú, Bình Phú, Phú Hưng, Phú Nhuận, Phú Thuận Đông, Mỹ Thạnh, Mỹ Phú Đông.

Đặc biệt, tên gọi của làng Mỹ Thuận (thuộc tổng Phong Phú) đã được sử dụng để đặt tên cho bến phà Mỹ Thuận bắc qua sông Tiền, nối liền hai tỉnh Mỹ Tho và Vĩnh Long. Hiện nay, bến phà này đã được thay thế bằng cầu Mỹ Thuận. Tuy nhiên, làng Mỹ Thuận đã bị giải thể bởi thực dân Pháp và sáp nhập vào các làng lân cận, dẫn đến việc tên làng Mỹ Thuận không còn được sử dụng.

Vào ngày 1 tháng 1 năm 1928, tổng Lợi Thuận đã được chuyển giao về quận Cai Lậy.

Do chính sách tiết kiệm ngân sách của thực dân Pháp, từ năm 1905 đến năm 1933 đã có nhiều lần sáp nhập các đơn vị hành chính cơ sở (làng). Vì vậy, đến năm 1945, tổng số làng trong tỉnh Mỹ Tho nói chung và quận Cái Bè nói riêng đã giảm so với trước đây.

Sau nhiều đợt sáp nhập và thành lập làng mới, đến năm 1933, quận Cái Bè có các làng trực thuộc với các tên gọi được cập nhật như sau:

• Tổng Phong Hòa bao gồm 8 làng: Hội Cư (từ sự hợp nhất của An Cư và Mỹ Hội), Đông Hòa Hiệp (từ sự hợp nhất của An Bình Đông, Phú Hòa và An Hiệp), Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Thiện, Hậu Mỹ, Hậu Thành, Hòa Khánh;
• Tổng Phong Phú bao gồm 8 làng: An Thái Đông, An Thái Trung, Mỹ Lương, Hòa Lộc, Hưng Thuận (từ sự hợp nhất của Mỹ Hưng và Mỹ Thuận), An Hữu, Thanh Hưng, Mỹ Lợi.

Tổng Lợi Thuận đã được chuyển giao cho quận Cai Lậy quản lý từ năm 1928. Tổng này bao gồm 8 làng: Hội Sơn, Xuân Sơn, Hiệp Đức (từ sự hợp nhất của Tân Đức và Hiệp Hòa), Phú An (từ sự hợp nhất của Phú Sơn và An Mỹ), Mỹ Thành (từ sự hợp nhất của 4 làng Lợi An, Lợi Thành, Giai Mỹ và Giai Phú), Bình Phú, Phú Nhuận Đông (từ sự hợp nhất của Phú Hưng, Phú Nhuận và Phú Thuận Đông), và Thạnh Phú (từ sự hợp nhất của Mỹ Thạnh và Mỹ Phú Đông).

Vào ngày 27 tháng 11 năm 1934, chính quyền thực dân Pháp đã thành lập làng Mỹ An thuộc tổng Phong Phú, tách ra từ làng Mỹ Lợi. Tiếp theo, vào ngày 11 tháng 12 năm 1939, làng Mỹ Trung được thành lập thuộc tổng Phong Hòa, tách ra từ ba làng Mỹ Đức Tây, Mỹ Lợi và Mỹ An, đồng thời đất từ hai làng Mỹ Lợi và Mỹ Đức Tây cũng được nhập vào làng Mỹ An.

Thời kỳ 1956-1975

Vào đầu năm 1956, dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, quận Cái Bè đã trải qua một số thay đổi hành chính. Xã Mỹ An (thuộc tổng Phong Phú) và một phần của xã Mỹ Trung (thuộc tổng Phong Hòa) được tách ra để thành lập tỉnh Phong Thạnh mới (sau đó đổi tên thành tỉnh Kiến Phong vào cuối năm 1956, hiện nay là tỉnh Đồng Tháp). Khu vực này được chia thành ba xã: Mỹ An, Mỹ Đa và Thạnh Mỹ, trong đó xã Mỹ An được chọn làm quận lỵ của quận Mỹ An thuộc tỉnh Kiến Phong khi quận này được thành lập vào năm 1957.

Sau năm 1956, quận Cái Bè trực thuộc tỉnh Định Tường theo chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Tất cả các làng được chuyển thành xã, tuy nhiên, trên các bản đồ hành chính của chính quyền này, xã Mỹ Trung không xuất hiện, và khu vực của xã Mỹ Trung vẫn thuộc xã Mỹ Đức Tây cho đến năm 1975.

Năm 1961, quận Cái Bè được đổi tên thành quận Sùng Hiếu, thuộc tỉnh Định Tường. Tổng Phong Phú được chuyển giao cho quận Giáo Đức mới thành lập, và quận Cái Bè nhận lại tổng Lợi Thuận (gồm 5 xã: Hội Sơn, Mỹ Thành, Phú An, Xuân Sơn, Hiệp Đức) từ quận Khiêm Ích, trước đây là quận Cai Lậy. Vào ngày 10 tháng 11 năm 1964, quận trở lại tên cũ là quận Cái Bè. Sau năm 1965, các tổng đã bị giải thể.

Từ năm 1965 đến 1975, quận Cái Bè thuộc tỉnh Định Tường và có 11 xã trực thuộc: Đông Hòa Hiệp, Hậu Mỹ, Hậu Thành, Hiệp Đức, Hòa Khánh, Hội Cư, Hội Sơn, Mỹ Thành, Mỹ Thiện, Phú An, Xuân Sơn. Quận lỵ được đặt tại xã Đông Hòa Hiệp.

Quận Giáo Đức của chính quyền Việt Nam Cộng hòa bao gồm 10 xã trực thuộc: An Hữu, Hưng Thuận, Thanh Hưng, An Thái Trung, Hòa Lộc, An Thái Đông, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Lợi, Mỹ Lương. Quận lỵ được đặt tại xã An Hữu.

Ngày 12 tháng 7 năm 1974, chính quyền Việt Nam Cộng hòa thành lập quận mới có tên là quận Hậu Mỹ thuộc tỉnh Định Tường, với quận lỵ đặt tại xã Hậu Mỹ. Quận này được tách ra từ các xã thuộc các quận Cái Bè (Hậu Mỹ, Mỹ Thiện, Mỹ Thành), Giáo Đức (Mỹ Đức Tây), Cai Lậy (Thạnh Phú), Kiến Bình (tỉnh Kiến Tường) và Mỹ An (tỉnh Kiến Phong). Khi chính quyền Việt Nam Cộng hòa sụp đổ vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, việc sắp xếp các đơn vị hành chính của quận Hậu Mỹ vẫn chưa hoàn tất.

Trong giai đoạn 1956-1975, dưới chính quyền Cách mạng, địa giới hành chính của huyện Cái Bè thuộc tỉnh Mỹ Tho được giữ nguyên như trước năm 1956, không có sự thay đổi. Các xã như Hội Sơn, Mỹ Thành, Phú An, Xuân Sơn, Hiệp Đức vẫn thuộc quản lý của huyện Cai Lậy. Ngược lại, huyện Cái Bè tiếp nhận các xã An Hữu, Hưng Thuận, Thanh Hưng, An Thái Trung, Hòa Lộc, An Thái Đông, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Lợi, và Mỹ Lương, trước đây thuộc quận Giáo Đức của chính quyền Việt Nam Cộng hòa.

Chính quyền Cách mạng cũng thực hiện một số điều chỉnh địa giới như chia xã Hậu Mỹ thành hai xã Hậu Mỹ Bắc và Hậu Mỹ Nam; sáp nhập xã Hòa Lộc và xã Hưng Thuận thành xã Hòa Hưng; giữ nguyên xã Mỹ Trung thuộc huyện Cái Bè.

Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền quân quản Cộng hòa miền Nam Việt Nam tiếp tục duy trì huyện Cái Bè thuộc tỉnh Mỹ Tho cho đến đầu năm 1976. Huyện lỵ được thành lập tại thị trấn Cái Bè, được tách từ xã Đông Hòa Hiệp.

Từ năm 1976 đến nay

Từ tháng 3 năm 1976, huyện Cái Bè thuộc tỉnh Tiền Giang, bao gồm thị trấn Cái Bè và 17 xã: An Hữu, An Thái Đông, An Thái Trung, Đông Hòa Hiệp, Hậu Mỹ Bắc, Hậu Mỹ Nam, Hậu Thành, Hòa Hưng, Hòa Khánh, Hội Cư, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Lợi, Mỹ Lương, Mỹ Thiện, Mỹ Trung, và Thanh Hưng.

Ngày 12 tháng 4 năm 1979, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 152-CP về việc điều chỉnh một số xã thuộc huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang như sau:

• Chia xã Hậu Mỹ Nam thành hai xã: Hậu Mỹ Phú và Hậu Mỹ Trinh.
• Chia xã Hậu Mỹ Bắc thành hai xã: Hậu Mỹ Bắc A và Hậu Mỹ Bắc B.
• Chia xã Mỹ Thiện thành hai xã: Thiện Trí và Thiện Trung.
• Chia xã Thanh Hưng thành hai xã: Tân Thanh và Tân Hưng.
• Chia xã Mỹ Lợi thành hai xã: Mỹ Lợi A và Mỹ Lợi B.

Theo quyết định số 521/TCCP của Ban Tổ chức-Cán bộ Chính phủ, ngày 23 tháng 11 năm 1990, xã Mỹ Tân được thành lập bằng cách tách một phần diện tích và dân cư từ các xã Mỹ Trung, Mỹ Lợi B, Mỹ Đức Tây và nông trường Ngô Văn Nhạc.

Ngày 09 tháng 12 năm 2003, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 154/2003/NĐ-CP về việc thành lập các phường và xã mới thuộc thành phố Mỹ Tho, thị xã Gò Công, và huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Theo đó, xã Hội Cư được chia thành hai xã: An Cư và Mỹ Hội.

Kinh tế

Kinh tế của huyện chủ yếu dựa vào nông nghiệp, với trồng lúa và cây ăn trái là hai ngành chính. Trong mùa vụ đông xuân và hè thu năm 2009, huyện Cái Bè thu hoạch gần 218.000 tấn lúa, với năng suất trung bình đạt 59,6 tạ/ha. Vụ hè thu năm 2010, nông dân huyện đã đưa vào sản xuất hơn 600 ha đất ruộng để trồng các loại hoa màu, chủ yếu là dưa hấu, dưa leo, và khổ qua.

Cái Bè dẫn đầu về tiềm năng kinh tế vườn của tỉnh Tiền Giang. Năm 2006, huyện có 16.522 ha vườn cây ăn trái, tăng hơn 1.000 ha so với năm trước, với 79% diện tích trồng các loại cây ăn trái có giá trị cao. Trong đó, nhãn tiêu da bò chiếm hơn 2.900 ha, ổi hơn 1.200 ha. Đến năm 2019, diện tích cây ăn trái đã lên tới 17.000 ha, sản lượng đạt 283.000 tấn. Xoài cát Hòa Lộc được trồng trên 1.500 ha, cho sản lượng 12.500 tấn mỗi năm.

Về ngành công nghiệp, năm 2004, huyện bắt đầu xây dựng cụm công nghiệp An Thạnh để tập trung các nhà máy vào một khu vực sản xuất quy mô lớn. Trong 6 tháng đầu năm 2009, giá trị sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp của huyện đạt hơn 126 tỷ đồng.

Về du lịch, mỗi năm huyện đón khoảng 100.000 lượt khách, trong đó 70% là du khách quốc tế.

Giao thông

Địa phương này có tuyến Đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận chạy qua, cùng với dự án Đường cao tốc Hồng Ngự – Trà Vinh (đoạn Cao Lãnh – An Hữu) hiện đang được thi công.

Huyện được Quốc lộ 1 cắt ngang dài 27 km, đi qua các xã: An Cư, Hậu Thành, Đông Hòa Hiệp, Hòa Khánh, Thiện Trí, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, An Thái Đông, An Thái Trung, An Hữu và Hòa Hưng; và Quốc lộ 30 dài 9 km, đi qua các xã: An Thái Trung, Tân Thanh, Tân Hưng.

Ngoài ra, huyện còn có nhiều tỉnh lộ như 861, 863, 865, 869, 875 với tổng chiều dài gần 60 km.

Ảnh

Ghi chú

• Thông tin du lịch Cái Bè, tiengiang.gov.vn, lưu trữ