Khu vực duyên hải Nam Trung Bộ

Khu vực duyên hải Nam Trung Bộ (còn được biết đến với tên gọi Nam Trung Bộ) là một vùng ven biển nằm ở phía nam của Trung Bộ Việt Nam, với thành phố trọng yếu và lớn nhất là Đà Nẵng.

Vị trí địa lý

Khu vực duyên hải Nam Trung Bộ tiếp giáp với Đông Nam Bộ ở phía nam, thuận lợi cho phát triển kinh tế và chịu ảnh hưởng lớn từ Đông Nam Bộ trong quá trình phát triển; tiếp giáp với Tây Nguyên và là cổng ra biển của Tây Nguyên, Campuchia, Thái Lan, tạo điều kiện cho sự giao lưu phát triển kinh tế và hình thành nền kinh tế mở.

Vùng duyên hải Nam Trung Bộ sở hữu vị trí địa lý kinh tế vô cùng thuận lợi, nằm trên các tuyến giao thông đường bộ, đường sắt, hàng không và đường biển, gần khu vực tam giác kinh tế quan trọng miền Đông Nam Bộ; là cửa ngõ của Tây Nguyên và Đường Xuyên Á ra biển kết nối với tuyến hàng hải quốc tế.

Quản lý hành chính

• Dữ liệu về dân số và diện tích được cập nhật từ Tổng cục Thống kê Việt Nam trên trang Wikipedia của các tỉnh thành Việt Nam.

Quá trình hình thành và phát triển

Tham khảo: Tổng cục Thống kê Việt Nam.

Trong phân chia Trung Bộ thành 4 khu vực Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, vùng Duyên hải Nam Trung Bộ bao gồm 3 tỉnh: Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Thành phố Đà Nẵng cùng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, và các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế tạo thành vùng Trung Trung Bộ. Thành phố trung tâm và lớn nhất là Đà Nẵng.

Trước đây, tài liệu từ Tổng cục Thống kê Việt Nam và một số tài liệu khác dựa vào số liệu của Tổng cục Thống kê đã xếp 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận (thuộc Duyên hải Nam Trung Bộ) vào vùng Đông Nam Bộ. Hiện nay, Tổng cục Thống kê đã điều chỉnh lại, xếp Bình Thuận và Ninh Thuận vào vùng Duyên hải Nam Trung Bộ.

Hiện tại, các đô thị vốn là thị xã tỉnh lỵ của các tỉnh trong vùng đều đã được nâng cấp thành các thành phố trực thuộc tỉnh (ngoại trừ Đà Nẵng, thuộc trung ương từ năm 1997). Trong số đó, tỉnh Quảng Nam có 2 thành phố là Tam Kỳ và Hội An, tỉnh Khánh Hòa có 2 thành phố là Nha Trang và Cam Ranh.

Từ năm 1975 đến 1986, toàn vùng Nam Trung Bộ chỉ có 2 thành phố là Đà Nẵng và Nha Trang. Từ năm 1986 đến nay, các thị xã đã được nâng cấp thành các thành phố trực thuộc tỉnh.

Các thành phố trước năm 1986:

• Đà Nẵng: được thành lập vào ngày 19 tháng 7 năm 1888 theo Sắc lệnh của Tổng thống Pháp.
• Nha Trang: được nâng cấp thành thị xã vào ngày 7 tháng 5 năm 1937 theo Sắc lệnh của Toàn quyền Đông Dương. Vào tháng 3 năm 1977, trở thành thành phố thuộc tỉnh Khánh Hòa. Hiện tại, Nha Trang là đô thị loại 1 và là một trong những trung tâm lớn của vùng.

Các thành phố từ năm 1986 đến nay:

• Quy Nhơn: được công nhận là thị xã vào ngày 20/10/1898 dưới triều Thành Thái, và nâng cấp thành phố vào ngày 3 tháng 7 năm 1986 theo Nghị định số 81/HĐBT. Hiện là đô thị loại 1 và là một trong những trung tâm lớn của vùng.
• Phan Thiết: thành lập thị xã theo chỉ dụ của nhà Nguyễn năm 1898. Được nâng cấp thành thành phố vào ngày 25 tháng 8 năm 1999 theo Nghị định số 81/1999/NĐ-CP.
• Tuy Hòa: thành phố được thành lập vào ngày 5 tháng 1 năm 2005 theo Nghị định số 03/2005/NĐ-CP.
• Quảng Ngãi: được nâng cấp thành thành phố vào ngày 26 tháng 8 năm 2005 theo Nghị định số 112/2005/NĐ-CP.
• Tam Kỳ: trở thành thành phố vào ngày 29 tháng 9 năm 2006 theo Nghị định số 113/2006/NĐ-CP.
• Phan Rang – Tháp Chàm: được nâng cấp thành phố vào ngày 8 tháng 2 năm 2007 theo Nghị định số 21/2007/NĐ-CP.
• Hội An: được công nhận là thành phố vào ngày 29 tháng 1 năm 2008 theo Nghị định số 10/2008/NĐ-CP.
• Cam Ranh: thành lập thành phố vào ngày 23 tháng 12 năm 2010 theo Nghị định số 65/NQ-CP.

Hiện tại, vùng Duyên hải Nam Trung Bộ có 3 đô thị loại I: thành phố Đà Nẵng (trực thuộc Trung ương), Quy Nhơn (thuộc tỉnh Bình Định), và Nha Trang (thuộc tỉnh Khánh Hòa). Các đô thị loại II bao gồm: Tam Kỳ (thuộc tỉnh Quảng Nam), Quảng Ngãi (thuộc tỉnh Quảng Ngãi), Tuy Hòa (thuộc tỉnh Phú Yên), Phan Rang – Tháp Chàm (thuộc tỉnh Ninh Thuận), và Phan Thiết (thuộc tỉnh Bình Thuận). Các thành phố còn lại trong vùng hiện đều là đô thị loại III thuộc tỉnh.

Tài nguyên

Địa hình: Các khu vực gò đồi rất phù hợp cho việc chăn nuôi bò, dê, và cừu. Đồng bằng Tuy Hòa màu mỡ, lý tưởng cho việc sản xuất lương thực và thực phẩm.

Tài nguyên quan trọng nhất của vùng là kinh tế biển, bao gồm: nguồn lợi hải sản (chiếm gần 20% tổng sản lượng đánh bắt của cả nước) và nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là các loại đặc sản như tôm, tôm hùm, cá mú, ngọc trai... với diện tích nuôi trồng lên tới 60.000 ha trên các loại thủy vực: mặn, ngọt, lợ. Ngoài ra, còn có vận tải biển trong nước và quốc tế với hệ thống cảng nước sâu có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn, cơ sở hạ tầng sẵn có và nhiều đất đai để phát triển các khu công nghiệp tập trung gắn với các cảng và vị trí địa lý thuận lợi để trở thành cửa ngõ ra biển cho đường 'xuyên Á'. Vùng còn có tiềm năng khai thác dầu khí ở thềm lục địa.

Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ sở hữu tiềm năng khoáng sản phong phú của Việt Nam, đặc biệt là sa khoáng nặng, cát trắng (phục vụ phát triển công nghiệp thủy tinh và kính quang học), đá ốp lát, nước khoáng, và vàng...

Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ có nhiều sân bay quốc tế và cảng biển nước sâu như cảng Cam Ranh (Khánh Hòa), một trong những cảng biển lớn nhất cả nước. Đồng bằng Quảng Ngãi, rộng khoảng 1.200 km², bao gồm thung lũng sông Trà Khúc và sông Vệ, tương tự như đồng bằng Quảng Nam. Vào mùa khô, sông Trà Khúc và sông Vệ thường cạn nước đến mức có thể lội qua. Hiện tại, trên sông Trà Khúc đã có công trình thủy nông Thạch Nham với hệ thống kênh mương chuyển nước phục vụ sản xuất cho nhiều huyện. Khí hậu: vùng có hai mùa mưa và khô rõ rệt. Mùa mưa kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12, với lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 900 đến 1000 mm.

Du lịch

Du lịch biển, đảo và di tích văn hóa là một nguồn lực quan trọng, xếp vào top 3 trung tâm du lịch hàng đầu cả nước (cùng với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh). Những điểm đến nổi bật bao gồm dải Đà Nẵng - Hội An, Quy Nhơn - Phú Yên, Nha Trang - Cam Ranh - Ninh Chử và Mũi Né. Sân bay quốc tế Đà Nẵng và Cam Ranh là hai sân bay lớn của vùng, tiếp đón số lượng khách du lịch quốc tế và nội địa rất cao. Sân bay Phù Cát ở Bình Định cũng đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể về lượng khách qua sân bay trong những năm gần đây và hiện đứng thứ ba về lưu lượng khai thác, đồng thời mở rộng thêm các đường bay mới cả trong nước và quốc tế (Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan).

Kinh tế

Vùng có nhiều bãi tôm, bãi cá, đặc biệt là ở khu vực cực Nam Trung Bộ. Ngư trường rộng lớn ở Hoàng Sa (Đà Nẵng) và Trường Sa (Khánh Hòa) là điểm nhấn nổi bật.

Năm 2006, sản lượng đánh bắt hải sản đạt hơn 624.000 tấn, trong đó cá chiếm 420.000 tấn.

Khu vực này có nhiều vũng, vịnh, đầm phá thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản. Nuôi tôm hùm và tôm sú đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt tại Phú Yên và Khánh Hòa.

Ngành thủy hải sản trong tương lai sẽ giải quyết vấn đề lương thực của khu vực và cung cấp nhiều sản phẩm để hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu nông thôn ven biển.

Tuy nhiên, việc khai thác hợp lý và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đặc biệt là tại Hoàng Sa - Trường Sa, là vô cùng cần thiết.

Du lịch hàng hải

Duyên hải Nam Trung Bộ sở hữu những điều kiện lý tưởng nhất để phát triển các cảng nước sâu nhờ vào bờ vịnh khúc khuỷu và nhiều vịnh nước sâu.

Hiện có một số cảng lớn thuộc quản lý của Trung ương như Đà Nẵng, Quy Nhơn (đứng thứ ba cả nước về sản lượng hàng hóa), Cam Ranh, và cảng nước sâu Dung Quất. Cảng trung chuyển quốc tế lớn nhất nước đang được hình thành tại vịnh Vân Phong, dự kiến sẽ cạnh tranh với các cảng lớn trong khu vực.

Ngành du lịch tại đây phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự kết hợp của nhiều bãi biển tuyệt đẹp, cảnh quan hấp dẫn, và các di tích lịch sử, văn hóa phong phú.

Đà Nẵng và Quy Nhơn đóng vai trò là những trung tâm giao thông đường biển quan trọng hàng đầu của cả nước.

Dân cư

Dân số vùng Duyên hải Nam Trung Bộ hiện nay là 9.385.214 người. Trong đó, ba tỉnh Quảng Nam, Bình Thuận và Bình Định có số dân đông nhất, chiếm gần một nửa tổng dân số của vùng (45,2%).

Khoảng 3,9 triệu người, chiếm 38% dân số, sống tại các thành phố và khu dân cư. Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bình Định và Bình Thuận là những địa phương có đa số dân cư sinh sống ở đô thị. Ngược lại, phần lớn dân cư ở Quảng Nam và Quảng Ngãi sinh sống tại nông thôn.

Từ năm 2000 đến 2017, tỷ lệ tăng dân số trung bình hàng năm của vùng đạt 1,22%. Trong đó, Đà Nẵng dẫn đầu với mức tăng khoảng 1,95%, trong khi Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định có tốc độ tăng thấp nhất, khoảng 1%. Các tỉnh còn lại có tỷ lệ tăng dân số dao động từ 1,26% (Khánh Hòa) đến 1,59% (Ninh Thuận).

Như các khu vực khác, dân tộc Kinh chiếm ưu thế tại vùng này. Một số dân tộc thiểu số đáng chú ý như dân tộc Chăm sinh sống chủ yếu quanh thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (tỉnh Ninh Thuận) và phía bắc tỉnh Bình Thuận, cũng như một số nơi khác như phía nam tỉnh Bình Định. Các dân tộc thiểu số khác chủ yếu cư trú ở khu vực đồi núi phía tây của vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, chiếm hơn một nửa diện tích tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi.

Đô thị

Tính đến ngày 19 tháng 5 năm 2022, vùng Duyên hải Nam Trung Bộ bao gồm:

• 1 thành phố loại I thuộc trung ương: Đà Nẵng
• 2 thành phố loại I thuộc tỉnh: Quy Nhơn, Nha Trang
• 5 thành phố loại II trực thuộc tỉnh: Tam Kỳ, Quảng Ngãi, Tuy Hòa, Phan Rang – Tháp Chàm, Phan Thiết
• 4 đô thị loại III gồm 2 thành phố trực thuộc tỉnh: Hội An, Cam Ranh và 2 thị xã: Sông Cầu, La Gi
• 11 đô thị loại IV gồm 6 thị xã: Điện Bàn, Đức Phổ, Hoài Nhơn, An Nhơn, Đông Hòa, Ninh Hòa; 2 huyện: Núi Thành, Diên Khánh; và 3 thị trấn: Phú Phong, Vạn Giã, Phan Rí Cửa

• Tây Nguyên
• Bắc Trung Bộ
• Tây Bắc Bộ
• Đông Nam Bộ
• Đông Bắc Bộ
• Đồng bằng sông Hồng
• Đồng bằng sông Cửu Long
• Vùng kinh tế trọng điểm Trung Bộ

Chú giải

Liên kết bên ngoài

• Duyên hải Nam Trung Bộ trên Từ điển bách khoa Việt Nam