Khu vực Văn Bàn

Khu vực Văn Bàn là một huyện núi nằm ở phía nam tỉnh Lào Cai, Việt Nam.

Vị trí

Huyện Văn Bàn nằm ở phía nam tỉnh Lào Cai, với đặc điểm địa lý như sau:

• Phía đông tiếp giáp với huyện Bảo Yên và huyện Văn Yên của tỉnh Yên Bái
• Phía tây giáp huyện Than Uyên và huyện Tân Uyên thuộc tỉnh Lai Châu
• Phía nam tiếp giáp huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái
• Phía bắc giáp thị xã Sa Pa và huyện Bảo Thắng.

Huyện Văn Bàn có diện tích 1.435 km² với địa hình đa dạng nằm giữa hai dãy núi lớn: dãy Hoàng Liên Sơn ở phía tây bắc và dãy Con Voi ở phía đông nam. Khoảng 90% diện tích là đồi núi cao, từ 700 đến 1500m, với độ dốc trung bình từ 25 đến 35 độ, có nơi lên đến 50 độ. Phần còn lại 10% là thung lũng bồn địa ở độ cao từ 400 đến 700m. Điểm cao nhất là xã Nậm Chày với độ cao 2875m; điểm thấp nhất là vùng hạ lưu suối Chàn với độ cao 85m.

Địa hình của Văn Bàn nghiêng từ Tây - Tây Bắc về phía Đông - Đông Nam.

Huyện có dân số 89.120 người, bao gồm 11 dân tộc. Phụ nữ chiếm 51,17%, nam giới chiếm 48,83%. Tỷ lệ dân số nông thôn chiếm 90%, trong khi khu vực thành thị chiếm 10%.

Thời tiết

Nhiệt độ trung bình hàng năm đạt 22,9°C. Trong mùa mưa, nhiệt độ dao động từ 20 đến 25°C, cao nhất vào tháng Bảy với mức 28 - 32°C. Mùa khô có nhiệt độ trung bình từ 10 đến 12°C, thấp nhất vào tháng Một với nhiệt độ từ 8 đến 12°C.

Tổng số giờ nắng trung bình hàng năm dao động từ 1.400 đến 1.470 giờ. Số giờ nắng và số ngày nắng không đồng đều trong năm. Vào mùa hè, số giờ nắng tập trung nhiều nhất vào tháng 5 với 180 - 200 giờ, trong khi mùa khô có số giờ nắng ít nhất vào tháng 2 với 30 - 40 giờ.

Độ ẩm không khí trung bình đạt 86%, và có sự khác biệt rõ rệt giữa các mùa trong năm. Độ ẩm thấp nhất vào tháng 12 (65 - 75%) và cao nhất vào tháng 7 (80 - 90%).

Lượng mưa trung bình hàng năm là 1.500 mm, chủ yếu tập trung từ tháng Bảy đến tháng Mười, chiếm khoảng 70% tổng lượng mưa trong năm.

Tài nguyên

Đất

Văn Bàn sở hữu 6 loại đất chính: đất phù sa ven sông suối chiếm 2,7%, đất đỏ vàng 45,7%, đất mùn vàng đỏ 35,72%, đất mùn alít ở vùng núi cao 13,55%, đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước 1,8%, và đất xói mòn trơ sỏi đá với diện tích rất nhỏ.

Nước

Văn Bàn có hệ thống sông ngòi dày đặc, với mật độ từ 1 - 1,75 km/km², bao gồm sông Hồng và các suối chính như Ngòi Nhù, Nậm Tha, và Ngòi Chàn. Hệ thống nước bao gồm cả nước mặt và nước ngầm, với trữ lượng lớn, phong phú và dễ dàng khai thác từ các nguồn nước trên cao.

Rừng

Rừng bao phủ hơn 57% diện tích tự nhiên của huyện. Ước lượng, rừng Văn Bàn có khoảng 12 triệu m³ gỗ với các loại cây như tre, nứa, và vầu. Khu bảo tồn thiên nhiên Hoàng Liên - Văn Bàn vẫn duy trì sự phong phú của động vật rừng.

Khoáng sản

Bao gồm: Fenspat tại Thị trấn Khánh Yên và xã Làng Giàng; sắt ở xã Sơn Thủy, xã Võ Lao, và Thẩm Dương; vàng tại xã Minh Lương và Thẩm Dương. Ngoài ra, còn có các khu vực khai thác đá vôi và cát trong huyện.

Hành chính

Huyện Văn Bàn gồm 22 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có thị trấn Khánh Yên (huyện lỵ) và 21 xã: Chiềng Ken, Dần Thàng, Dương Quỳ, Hòa Mạc, Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Khánh Yên Trung, Làng Giàng, Liêm Phú, Minh Lương, Nậm Chày, Nậm Mả, Nậm Dạng, Nậm Tha, Nậm Xây, Nậm Xé, Sơn Thủy, Tân An, Tân Thượng, Thẩm Dương, Võ Lao.

Lịch sử

Vào cuối thời nhà Lê và đầu thời nhà Nguyễn, huyện Văn Bàn thuộc châu Văn Bàn, nằm trong phủ Quy Hóa của trấn Hưng Hóa. Châu Văn Bàn lúc bấy giờ gồm 10 đơn vị cấp xã như sau: các động Văn Bàn (hiện nay là các xã Kim Sơn, Cam Cọn thuộc huyện Bảo Yên), Xuân Giao (hiện là các xã Xuân Giao, Sơn Hải và thị trấn Tằng Loỏng của huyện Bảo Thắng), Khánh An (hiện là các xã Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng), Kháo Bản (hiện là các xã Lang Thíp, Lâm Giang của huyện Văn Yên), Vũ Lao (Võ Lao), Châu Quế (hiện là Châu Quế Thượng, Châu Quế Hạ thuộc huyện Văn Yên), Kế Dương, các trại Ngòi Thẩm, Khánh An (sau gọi là đồn Trấn Hà, rồi là Bảo Hà), và xã Phú Nhuận thuộc động Văn Bàn (hiện là các xã Phú Nhuận, Sơn Hà của huyện Bảo Thắng).

Vào ngày 16 tháng 12 năm 1964, đã tách 3 xã: Bảo Hà, Kim Sơn và Cam Cọn khỏi huyện Văn Bàn để thành lập huyện Bảo Yên; đồng thời tách 6 xã: Phong Dụ, Đông An, Lâm Giang, Làng Thíp, Châu Quế Hạ và Châu Quế Thượng để thành lập huyện Văn Yên.

Sau năm 1975, huyện Văn Bàn thuộc tỉnh Hoàng Liên Sơn và bao gồm 18 xã: Chiềng Ken, Dần Thàng, Dương Quỳ, Hòa Mạc, Khánh Yên Hạ, Khánh Yên Thượng, Làng Giàng, Minh Lương, Nậm Chày, Nậm Mả, Nậm Dạng, Nậm Tha, Nậm Xây, Nậm Xé, Sơn Thủy, Tân An, Tân Thượng và Võ Lao.

Ngày 12 tháng 2 năm 1987, Hội đồng bộ trưởng đã ban hành Quyết định 15-HĐBT. Theo quyết định này:

• Chia tách xã Dần Thàng thành hai xã: Dần Thàng và Thẩm Dương
• Chia tách xã Khánh Yên Hạ thành hai xã: Khánh Yên Trung và Khánh Yên Hạ
• Chia tách xã Chiềng Ken thành hai xã: Chiềng Ken và Liêm Phú
• Chia tách xã Võ Lao thành hai xã: Võ Lao và Văn Sơn.

Vào tháng 10 năm 1989, thị trấn Khánh Yên (thị trấn huyện lỵ của huyện Văn Bàn) được thành lập bằng cách điều chỉnh một phần diện tích và dân số từ xã Khánh Yên Thượng.

Ngày 12 tháng 8 năm 1991, tỉnh Lào Cai được tái lập từ tỉnh Hoàng Liên Sơn cũ, và huyện Văn Bàn trở thành một phần của tỉnh Lào Cai.

Ngày 1 tháng 3 năm 2020, xã Văn Sơn được sáp nhập trở lại vào xã Võ Lao.

Hiện tại, huyện Văn Bàn bao gồm 1 thị trấn và 21 xã.

Danh sách di tích

• Đền Cô tại xã Tân An thờ bà Nguyễn Hoàng Ba Xa, người đã góp công dẹp giặc ngoại xâm thời Cảnh Hưng (1740-1786).
• Đền Ken ở xã Chiềng Ken thờ Nguyễn Hoàng Long cùng các thuộc hạ đã chiến đấu giữ gìn biên giới và khai hoang.
• Khu căn cứ du kích Pú Gia Lan tại xã Khánh Yên Thượng.
• Chiến thắng Đồn Coóc ở thị trấn Khánh Yên.
• Khu căn cứ cách mạng Nà Chuồng tại xã Thẩm Dương.

Hệ thống giao thông

Có quốc lộ 279 và đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai đi qua địa phương.