Khu vườn hoa Diên Hồng

Khu vườn hoa Diên Hồng (còn được biết đến với tên Vườn hoa Con Cóc) nằm tại quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Nguyên thủy, khu vườn được gọi là vườn hoa Chavassieux, được xây dựng bởi người Pháp để tưởng nhớ Léon Jean Laurent Chavassieux, một phó Toàn quyền Đông Dương.

Vườn hoa Diên Hồng được coi là một trong những khu vườn đẹp nhất Hà Nội và nổi tiếng với đài phun nước cổ nhất thành phố. Đây là điểm đến thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách quốc tế, những người ấn tượng với vẻ đẹp kiến trúc của nó. Sau hơn một thế kỷ, báo Lao động thủ đô cho biết đài phun nước vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên bản.

Vào đầu thế kỷ 21, khu vườn Diên Hồng đã trải qua thời kỳ xuống cấp nghiêm trọng và được tu sửa. Hiện tại, nơi đây không chỉ là điểm chụp ảnh cưới lý tưởng mà còn là địa điểm lý tưởng cho các hoạt động giải trí và thể dục thể thao của người dân Hà Nội.

Địa điểm

Vườn hoa Diên Hồng nằm đối diện nhà khách Chính phủ, gần Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và khách sạn Sofitel Metropole. Công trình tọa lạc tại phường Tràng Tiền, nơi giao nhau của các phố Ngô Quyền, Lý Thái Tổ và Lê Phụng Hiểu thuộc quận Hoàn Kiếm.

Lịch sử

Giai đoạn đầu

Theo tài liệu lưu trữ từ Trung tâm Quốc gia I tại quận Cầu Giấy, vào năm 1897, người Pháp đã tổ chức tuyển chọn các thiết kế để xây dựng một đài tưởng niệm Léon Jean Laurent Chavassieux, phó Toàn quyền Đông Dương, trên phần mộ của ông tại nghĩa trang cũ của Hà Nội. Dự toán kinh phí cho công trình này là 3250 đồng Đông Dương. Cuối cùng, thiết kế của kiến trúc sư Harlay được chọn, và nhà thầu Guillaume được giao nhiệm vụ thi công.

Vào ngày 29 tháng 9 năm 1899, Hội đồng Thành phố Hà Nội đã tổ chức cuộc họp để quyết định vị trí xây dựng đài phun nước cho công trình tưởng niệm, với mục tiêu biến nơi đây thành điểm tổ chức lễ hội và giải trí, đồng thời thu hút sự chú ý của người dân địa phương và du khách châu Âu. Sau khi thảo luận, vị trí được chọn là đối diện Dinh Thống sứ Bắc Kì, được bao quanh bởi các đại lộ Henri Rivière, Courbet và phố Cựu Lâu (hiện nay là Ngô Quyền, Lý Thái Tổ và Lê Thạch). Kiến trúc sư Harlay được giao nhiệm vụ chọn nhà thầu và giám sát thi công. Công trình hoàn thành và đi vào hoạt động vào năm 1901.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, vườn hoa Diên Hồng được gọi là quảng trường Chavassieux. Năm 1901, thực dân Pháp đã xây dựng một bể nước lớn ở giữa vườn hoa, với một trụ đá vuông cao khoảng 3,5 m và xung quanh là các con cóc bằng đồng phun nước lên trụ đá. Đầu năm 1945, sau khi Nhật đảo chính Pháp tại Đông Dương, Trần Văn Lai, Thị trưởng Hà Nội đầu tiên là người Việt, đã đổi tên vườn hoa thành Diên Hồng. Tên gọi này thể hiện mong muốn xây dựng tinh thần đoàn kết quốc gia sau khi giành được độc lập.

Quá trình xuống cấp và phục hồi

Điểm đến hiện tại

Đến đầu thập niên 2020, đài phun nước tại vườn hoa đã bị hư hỏng nặng. Để bảo vệ công trình khỏi nguy cơ sập đổ, một vòng thép đã được quấn quanh. Mặc dù một số cư dân lo lắng về tình trạng xuống cấp của đài phun nước, cơ quan quản lý vẫn chưa có thông tin cụ thể về thời gian khắc phục. Dù vậy, vườn hoa Diên Hồng vẫn được đưa vào danh sách các địa điểm trang trí cây hoa và cây cảnh cho dịp kỷ niệm 30 tháng 4 năm 1975 và ngày Quốc tế Lao động.

Vào năm 2021, các vấn đề liên quan đến vườn hoa được nêu rõ như sự bong tróc và sụt lún ở một số khu vực; cây xanh và thảm cỏ còn thưa thớt. Các trang thiết bị như ghế đá và thùng rác còn thiếu và không phù hợp. Quận Hoàn Kiếm đã lên kế hoạch cải tạo đá lát vỉa hè và đường dạo, đồng thời bổ sung cây xanh. Ủy ban Nhân dân quận Hoàn Kiếm coi dự án cải tạo vườn hoa Diên Hồng là mô hình kiểu mẫu với thiết kế hiện đại, bảo tồn giá trị di sản trong khi đáp ứng nhu cầu hiện tại của người dân Hà Nội. Quận phối hợp với Viện PRX và đơn vị tư vấn DE-SO để nghiên cứu dự án quy hoạch không gian công cộng và thử nghiệm quản lý không gian xanh theo hướng sinh thái, nhằm bảo tồn văn hóa Pháp cổ tại Hà Nội.

Vào chiều ngày 10 tháng 1 năm 2023, Ủy ban Nhân dân quận Hoàn Kiếm đã tổ chức lễ khánh thành công trình vườn hoa Diên Hồng sau 3 tháng cải tạo. Tuy nhiên, khu vực đài phun nước chỉ được làm sạch rong rêu và vẫn phải giữ đai thép. Các hạng mục như vỉa hè và đường dạo trước đây đã được lát bằng nhiều loại vật liệu khác nhau, nay được thay thế bằng hệ thống đường dạo lát đá tự nhiên trên nền cát đầm chặt để cải thiện khả năng thẩm thấu nước. Vỉa hè được thay thế bằng cây xanh và thảm cỏ, lối đi cho người đi bộ được chuyển vào trong vườn hoa. Trang thiết bị đô thị như hệ thống chiếu sáng, thùng rác, và ghế đá đã được đầu tư đồng bộ.

Kiến trúc

Theo thông tin từ báo chí, Vườn hoa Diên Hồng có diện tích 4.488 m², hình dạng tam giác đều, với đài phun nước nằm ở trung tâm. Khoảng 57% diện tích còn lại được dành cho các lối đi trong vườn. Các con đường được bố trí theo cách tự do, cân đối, hài hòa với các yếu tố khác trong khu vườn. Dù có diện tích nhỏ, vườn hoa được thiết kế với các lối dạo và ghế đá bao quanh, với một đài cao hình vuông ở giữa, dưới đài là 8 con rồng đá được chạm khắc tinh xảo bởi các thợ đá Việt Nam đương thời.

Công trình được xây dựng theo phong cách kiến trúc Pháp, nhưng có sự kết hợp với các yếu tố kiến trúc phương Đông và phương Tây. Dưới những con rồng đá là các con cóc phun nước lên tháp đá, vì vậy người Hà Nội thường gọi đây là vườn hoa Con Cóc. Với thiết kế con cóc phun nước lên trụ đá, công trình tạo ra không khí mát mẻ vào mùa hè. Vườn hoa được trồng nhiều cây bóng mát, đạt tỷ lệ phủ bóng lên đến 84%. Bên cạnh các con cóc, còn có hình tượng những con rồng đang chầu về 4 trụ đá, thể hiện sức mạnh và sự uy nghi.

Ngôi mộ lộ thiên của Chavassieux, làm bằng đá, cao 3,5m, đặt ngay trên đỉnh đài phun nước. Hiện nay, di hài của ông vẫn được lưu giữ trong tiểu sành. Đây là một điểm đặc biệt và khác thường trong kiến trúc cổ tại Hà Nội. Trước khi được cải tạo vào năm 2022, ngôi mộ đã bị hư hỏng nghiêm trọng do cây bồ đề mọc ký sinh trong các khe đá, gây nứt vỡ và xô lệch. Để đảm bảo an toàn cho công trình, chính quyền địa phương đã phải tạm thời quấn đai sắt quanh ngôi mộ. Rễ cây đã lan xuống đài phun nước bên dưới, góp phần khiến đài tưởng niệm bị nứt và xuống cấp.

Di sản

Vườn hoa Diên Hồng được coi là một trong những vườn hoa đẹp nhất Hà Nội và được ghi nhận là đài phun nước cổ nhất thành phố. Đây là điểm đến thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách quốc tế, nhờ vào vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của nó. Nằm tại trung tâm Hà Nội, vườn hoa Diên Hồng đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các khu vực như vườn hoa Lý Thái Tổ, quảng trường Ngân hàng Nhà nước, hồ Gươm và các khu vực xung quanh.

Sau hơn một thế kỷ tồn tại, báo Lao động thủ đô cho biết đài phun nước của vườn hoa vẫn giữ nguyên được những nét cổ xưa. Đến đầu thế kỷ 21, vườn hoa không chỉ là nơi chụp ảnh cưới mà còn là điểm vui chơi, thể dục thể thao yêu thích của người dân Hà Nội. Thậm chí, đây còn là nơi tụ tập các trào lưu thời trang mới của Việt Nam trong một thời gian.

Vào đầu thế kỷ 20, một sự kiện nổi bật thu hút sự chú ý của người Hà Nội là cặp đôi Charlie Chaplin và Paulette Goddard đã đến nghỉ tuần trăng mật tại Khách sạn Metropole. Người dân Hà Nội khi đó đã tụ tập để xem hai người đi dạo tại vườn hoa. Ông Chaplin xuất hiện trong bộ vest lịch lãm, không phải trong trang phục vua hề Sác-lô mà người dân thường thấy.

Sự việc liên quan

Vào năm 2014, báo Pháp luật xã hội đã đưa tin về một sự việc gây xôn xao khi một người phụ nữ khỏa thân tắm dưới đài phun nước tại vườn hoa Diên Hồng. Dù không cảm thấy ngại ngùng, người phụ nữ này đã quát tháo những người chứng kiến sự việc. Theo thông tin từ một cư dân địa phương, người phụ nữ này là một người vô gia cư.

Liên kết ngoài

• Cách đặt tên đường phố Hà Nội trước năm 1954 (phần 2) Lưu trữ ngày 04-12-2014 trên Wayback Machine của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước