Khúc côn cầu

Khúc côn cầu hay còn gọi là hockey là một loại hình thể thao mà hai đội cạnh tranh với nhau bằng cách cố gắng điều khiển một quả cầu (tùy vào từng nội dung có thể là quả bóng hoặc đĩa tròn cứng) vào khung thành của đối phương, sử dụng gậy chơi khúc côn cầu. Môn khúc côn cầu phổ biến nhất trong một khu vực nào đó thường được gọi đơn giản là khúc côn cầu, trong khi các thể loại khúc côn cầu khác sẽ được gọi đầy đủ và rõ ràng hơn (ví dụ, nếu ở khu vực nào đó khúc côn cầu trên băng là phổ biến, người ta thường gọi đơn giản là khúc côn cầu hay băng cầu, trong khi khúc côn cầu trên cỏ sẽ được gọi đầy đủ để phân biệt).

Lịch sử

Các trò chơi sử dụng gậy cong và bóng đã xuất hiện trong nhiều nền văn hóa khác nhau. Trò hurling có nguồn gốc từ năm 1272 TCN tại Ireland, trong khi một bức điêu khắc từ năm 600 TCN ở Hy Lạp cổ đại cho thấy trò chơi này được gọi là kerētízein hoặc kerhtízein (κερητίζειν) do môn này sử dụng gậy hoặc sừng có hình dạng giống như sừng (kéras, κέρας). Tại vùng Nội Mông, dân tộc Daur đã chơi trò beikou, một môn tương tự khúc côn cầu trên cỏ trong suốt hơn 1.000 năm.

Có bằng chứng cho thấy các trò chơi tương tự khúc côn cầu vào thời Trung cổ được ghi nhận trong các văn bản luật liên quan đến thể thao và trò chơi. Luật Galway được ban hành tại Ireland vào năm 1527 đã cấm mọi hình thức trò chơi với bóng, bao gồm cả các môn thể thao sử dụng gậy 'có hình dạng móc câu'.

Đến thế kỷ 19, các loại hình và phân chia của những trò chơi khác nhau bắt đầu tách biệt và hòa nhập thành các môn thể thao mà chúng ta biết ngày nay. Nhiều tổ chức đã ra đời nhằm chuẩn hóa các quy định và luật lệ, trong khi các hiệp hội quốc tế và quốc gia được thành lập để tổ chức các giải đấu. Khúc côn cầu trên băng cũng xuất hiện trong thời gian này như một phiên bản của khúc côn cầu trên cỏ, được điều chỉnh để phù hợp với điều kiện băng giá ở Canada và Bắc Hoa Kỳ.

Các loại khúc côn cầu

Bandy

Môn bandy được chơi với một quả bóng trên sân băng, thường là ngoài trời với kích thước tương đương sân bóng đá (sân bandy), và có nhiều quy định tương tự như bóng đá. Bandy là môn thể thao chuyên nghiệp tại Nga và Thụy Điển, được coi là môn thể thao quốc gia của Nga. Môn này được công nhận bởi IOC và có tổ chức điều hành quốc tế là Liên đoàn Bandy Quốc tế (FIB).

Bandy có nguồn gốc từ Anh vào thế kỷ 19, ban đầu được gọi là 'khúc côn cầu trên mặt băng' (hockey on the ice), và đã lan rộng đến các quốc gia châu Âu khoảng năm 1900; một môn thể thao tương tự ở Nga cũng được coi là tiền thân của bandy. Bandy còn được biết đến với tên gọi 'khúc côn cầu Nga'. Giải vô địch thế giới mang tên Bandy World Championship đã được tổ chức từ năm 1957, trong khi Women's Bandy World Championship được tổ chức từ năm 2004. Ngoài ra, còn có các giải vô địch quốc gia cho các câu lạc bộ, và các đội mạnh thi đấu tại giải Bandy World Cup diễn ra hàng năm.

Khúc côn cầu trên cỏ

Các trận khúc côn cầu trên cỏ được tổ chức trên sân cỏ tự nhiên, cỏ nhân tạo hoặc sân rải sỏi với cát hoặc nước. Quả bóng sử dụng trong môn này có kích thước nhỏ, đường kính 73 mm. Đây là môn thể thao được yêu thích ở cả nam và nữ tại nhiều khu vực như châu Âu, châu Á, Úc, New Zealand, Nam Phi và Argentina. Thông thường, các trận đấu diễn ra giữa các đội cùng giới, nhưng đôi khi nam và nữ cũng có thể thi đấu trong cùng một đội.

Liên đoàn Khúc côn cầu Quốc tế (FIH) là cơ quan điều hành chính. Môn khúc côn cầu nam đã xuất hiện tại tất cả các kỳ Thế vận hội Mùa hè từ năm 1908, ngoại trừ các năm 1912 và 1924, trong khi khúc côn cầu nữ lần đầu xuất hiện vào năm 1980.

Gậy chơi khúc côn cầu trên cỏ được chế tạo từ vật liệu tổng hợp như gỗ, sợi thủy tinh hoặc sợi cacbon. Gậy có hình dáng chữ J với phần đuôi giống như móc câu; mặt trước của phần móc dùng để điều khiển bóng có dạng phẳng, còn mặt sau thì lồi. Tất cả các gậy đều dành cho người thuận tay phải – gậy trái tay không được phép sử dụng trong thi đấu.

Khúc côn cầu trên băng

Khúc côn cầu trên băng, còn được gọi là băng cầu, là một trận thi đấu giữa hai đội, trong đó các vận động viên sử dụng giày trượt băng và thi đấu trên sân băng phẳng. Quả cầu trong môn này là một đĩa hình tròn làm từ cao su lưu hóa có đường kính ba inch (76,2 mm), được gọi là puck. Trước các trận đấu ở trình độ cao, puck thường được giữ trong nhiệt độ lạnh để giảm độ nảy và ma sát khi trượt trên băng. Đây là môn thể thao phổ biến ở Bắc Mỹ và châu Âu, đặc biệt nổi bật ở Canada, Phần Lan, Latvia, Cộng hòa Séc, và Slovakia, và được xem là môn thể thao quốc gia của Latvia cũng như môn thể thao mùa đông quốc gia của Canada. Khúc côn cầu trên băng có nhiều cấp độ thi đấu cho mọi lứa tuổi.

Cơ quan điều hành thi đấu quốc tế cho môn này là Liên đoàn Khúc côn cầu trên băng Quốc tế (IIHF). Môn khúc côn cầu trên băng đã được tổ chức tại Thế vận hội Mùa đông từ năm 1924, và cũng từng xuất hiện tại Thế vận hội Mùa hè năm 1920. Khúc côn cầu trên băng nữ được thêm vào Thế vận hội Mùa đông từ năm 1998. National Hockey League (NHL) được coi là giải đấu liên đoàn chuyên nghiệp lớn nhất trên thế giới. Các quy định tại NHL có sự khác biệt nhất định so với luật thi đấu tại Thế vận hội, trong khi luật khúc côn cầu trên băng quốc tế được xây dựng dựa trên luật lệ của Canada vào đầu thế kỷ 20.

Gậy chơi khúc côn cầu trên băng có hình dáng chữ L, được làm từ gỗ, graphit hoặc composite. Lưới của gậy có thể tiếp xúc gần với mặt băng khi người chơi giữ gậy thẳng đứng, và theo quy định, gậy có thể uốn cong sang cả hai hướng trái và phải.

In-line hockey

Khúc côn cầu inline là một biến thể của roller hockey, tương tự như cách chơi khúc côn cầu trên băng, vì môn này có nguồn gốc từ đó. Trò chơi diễn ra giữa hai đội, mỗi đội có một thủ môn và bốn cầu thủ sử dụng giày patin trên sân khô, được chia thành hai nửa bởi một đường trung tâm, với hai cầu môn ở hai đầu. Trận đấu diễn ra trong ba hiệp, mỗi hiệp kéo dài 15 phút, với các đường trên sân được vẽ theo quy tắc việt vị của khúc côn cầu. Các lỗi icing cũng được ghi nhận, nhưng thường được xem là lỗi đưa bóng ra khỏi khu vực phòng ngự. IIHF là cơ quan quản lý chính, nhưng một số giải đấu và tổ chức có quy định riêng, khác với IIHF như USA Inline hay Canada Inline.

Khúc côn cầu quad

Khúc côn cầu quad, hay còn gọi là khúc côn cầu bóng kiểu quốc tế, hay Hoquei em Patins, là môn thể thao patin có lịch sử lâu đời, tồn tại trước cả khi giày trượt inline ra đời. Môn thể thao này từng được biểu diễn tại Thế vận hội Mùa hè 1992.

Khúc côn cầu đường phố

Các loại khúc côn cầu khác

• Khúc côn cầu trên bàn
• Khúc côn cầu trên bãi biển
• Khúc côn cầu bằng xe đạp một bánh
• Khúc côn cầu Mini
• Khúc côn cầu dưới nước
• Khúc côn cầu đồ chơi