Khúc hát vĩ đại của Nguyễn Công Trứ

Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858), tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, được biết đến như một nhà thơ tiêu biểu của thời kỳ Trung đại. Tác phẩm nổi tiếng của ông, Bài ca ngất ngưởng, đã được giới thiệu trong giờ học Ngữ Văn lớp 11.

Tài liệu này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về Nguyễn Công Trứ và tác phẩm Bài ca ngất ngưởng. Hãy đọc thêm để tìm hiểu thêm về tác giả và tác phẩm này.

Khúc hát vĩ đại

Vũ trụ bên trong tỏa sáng sự vĩ đại
Ông Hi Văn, vị tài bộ, đã trở thành huyền thoại
Khi là Thủ khoa, khi là Tham tán, khi là Tổng đốc Đông
Anh đã thể hiện khả năng tài năng tuyệt vời
Khi đến miền Bình Tây, làm đại tướng
Đôi khi quay về Phủ doãn Thừa Thiên
Dù có vinh quang, cũng có khó khăn vượt qua
Làm ngựa vàng cõng ngất ngưởng
Đỉnh núi xa xa, mây trắng mịn
Tay cầm kiếm, tâm hồn lành lạnh
Bước chân theo nhịp nhàng trên đỉnh núi
Thậm chí thần thánh cũng phải mỉm cười khi thấy anh ngất ngưởng
Sự mất mát của anh, hồn lìa khỏi cõi đời
Sự khen chê đối với anh như gió đông lạnh buốt

I. Giới thiệu về tác giả Nguyễn Công Trứ

- Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858), tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt danh Hi Văn, sinh ra trong một gia đình theo phong trào Nho học.

- Anh quê ở làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

- Từ lúc còn nhỏ cho đến năm 1819, ông trải qua những khó khăn, và trong thời gian này, ông có cơ hội tham gia vào hoạt động ca trù.

- Năm 1819, ông đỗ cử nhân và được bổ nhiệm vào làm quan, nhưng con đường sự nghiệp không mấy thuận lợi.

- Các tác phẩm của ông chủ yếu được viết bằng chữ Nôm.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Bài ca ngất ngưởng, Tự thuật, Vịnh mùa thu…

II. Giới thiệu về bài thơ Bài ca ngất ngưởng

1. Bối cảnh sáng tác

Bài thơ được viết vào năm 1848, sau khi Nguyễn Công Trứ rời khỏi nghề quan và nghỉ hưu.

2. Cấu trúc

Bao gồm 3 phần

• Phần 1. 6 câu đầu: thể hiện sự ngất ngưởng trong cuộc đời công danh, sự nghiệp
• Phần 2. 12 câu tiếp theo: phản ánh sự ngất ngưởng trong lối sống, tư duy.
• Phần 3. Các phần còn lại: khẳng định về cá nhân của nhà thơ.

3. Thể loại

Hát nói là một dạng biểu diễn của ca trù, vốn đã tồn tại từ lâu trong văn hóa dân gian Việt Nam. Tuy nhiên, Nguyễn Công Trứ đã là người đầu tiên mang đến cho hát nói một nội dung sâu sắc và phong phú, phản ánh đầy đủ chức năng và cấu trúc của nó.

4. Nội dung

Trong bài thơ, Nguyễn Công Trứ thể hiện sự tự tin và tinh thần cá nhân của mình trong cuộc sống.

5. Nghệ thuật

Đặc điểm của thể loại hát nói là sự độc đáo, giọng thơ hóm hỉnh và sử dụng điển cố điển tích…

6. Mở đầu và kết luận

- Mở đầu: Nguyễn Công Trứ được biết đến là một trong những tác giả có phong cách sáng tạo độc đáo. Bài thơ Bài ca ngất ngưởng của ông thể hiện rõ bản lĩnh cá nhân trong cuộc sống. Tác phẩm này được viết vào năm 1848, sau khi ông nghỉ hưu khỏi nghề quan.

- Kết luận: 'Ngất ngưởng' là cách mà Nguyễn Công Trứ thể hiện bản lĩnh cá nhân trong cuộc sống. Bài thơ này mang đậm dấu ấn của phong cách sáng tạo của nhà thơ.

III. Phân tích cấu trúc Bài ca ngất ngưởng

(1) Mở đầu

Giới thiệu về tác giả Nguyễn Công Trứ và bài thơ Bài ca ngất ngưởng.

(2) Nội dung chính

a. Sự ngất ngưởng trong cuộc đời công danh, sự nghiệp

- “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” (Mọi sự trong thế giới này đều là phận sự của chúng ta): Đây là quan niệm về việc con người được sinh ra do “ý của trời đất”, và do đó, họ phải có trách nhiệm và gánh vác những trách nhiệm của cuộc sống.

- “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng”:

• Hình ảnh ẩn dụ “vào lồng”: miêu tả cuộc sống làm quan, sự khinh bỉ danh lợi của Nguyễn Công Trứ.
• Việc nhập môn là sự ràng buộc, làm quan có thể làm mất tự do, nhưng cũng là điều kiện để thể hiện tài năng, hoài bão, và trung thành với lý tưởng quốc gia.

- 4 dòng thơ tiếp theo: mô tả những thành tựu trong sự nghiệp quan trọng và tài năng của chính bản thân ông.

• Làm chủ văn võ (khi đạt thủ khoa), có tài năng quân sự (thao lược): biết cả văn lẫn võ.
• Có vị thế xã hội cao cấp hơn: từ Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng (điều hành Trấn Tây), đến Phủ doãn Thừa Thiên.

=> Những lời tự thuật chân thành của nhà thơ, là sự khẳng định về tài năng và lý tưởng của một người lính, tự hào về phẩm chất, năng lực và thái độ sống tự do, sáng tạo, khác biệt với sự kiêu ngạo của một người có khả năng đặc biệt.

b. Sự ngất ngưởng trong lối sống, tư duy

- Sống theo ý chí và sở thích cá nhân “Cưỡi bò, đeo đạc ngựa, Đi chùa, gót tiên theo sau”: Sở thích độc đáo, không giống ai, thậm chí có phần không chú ý đến người khác.

- Quan niệm cuộc sống:

• “Được mất dương dương người tái thượng/Khen chê phơi phới ngọn đông phong”: Sống như người thời cổ xưa, không màng đến việc mất mát; không quan tâm đến những lời khen chê.
• “Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng/Không Phật, không tiên, không ràng buộc”: Cuộc sống thưởng thức, không bị ràng buộc bởi truyền thống hay tôn giáo.

=> Quan điểm sống độc đáo, phản ánh tinh thần độc lập và sự tự do của nhà thơ.

- Sau khi rời bỏ chức quan, Nguyễn Công Trứ viết: “Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú/Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung”: Sử dụng lời điển cố, tự so sánh với những nhân vật nổi tiếng như Trái Tuân, Hàn Kì, Phú Bật, để thể hiện lòng trung thành và kiêu hãnh của mình.

c. Tuyên bố cá tính của nhà thơ

“Ai trong triều cũng ngưỡng mộ ông”: Câu hỏi này cũng là một tuyên bố khẳng định vị thế hàng đầu trong triều đối với cách sống “ngất ngưởng” của mình.

=> Khẳng định bản thân, mong muốn vượt qua giới hạn của truyền thống đạo đức. Sự ngất ngưởng của ông không chỉ là một cách sống tiêu cực mà còn là một sự khẳng định về bản thân, về can đảm sống trong xã hội, và một phong cách sống tinh thần và tài năng.

(3) Kết luận

Tái khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Bài ca ngất ngưởng.