Kiến thức về bugi xe ô tô và những điều cần biết

Bảo dưỡng xe định kỳ là biện pháp tốt nhất để bảo vệ tuổi thọ cho xe ô tô. Bugi, mặc dù chỉ là một chi tiết nhỏ trong hệ thống đánh lửa, nhưng lại đóng vai trò quan trọng. Một khi bugi này hỏng hóc, có thể gây ra những vấn đề lớn cho động cơ của xe ô tô.

• Có nên mua xe chạy dịch vụ Grab hay không
• Top 5 mẫu xe tiết kiệm nhiên liệu nhất hiện nay
• Quy định mới về bình cứu hỏa trên xe ô tô

Bugi (spark plug) cùng các bộ phận khác trong hệ thống đánh lửa, hoạt động cùng nhau để tạo lửa tốt, giúp động cơ hoạt động hiệu quả. Khi sử dụng lâu, bugi có thể gặp phải một số vấn đề do thời gian hoặc ảnh hưởng từ các hệ thống khác.

Khái niệm bugi xe ô tô là gì?

Bugi là thành phần cuối cùng trong hệ thống đánh lửa. Chúng phát ra tia lửa giữa điện cực trung tâm và điện cực của bên nối mát, giúp đốt cháy hỗn hợp không khí và nhiên liệu trong buồng đốt.

Bugi làm việc trong điều kiện áp suất nén lên đến 50 kg/cm2 và nhiệt độ lên đến 2.500°C. Do đó, bugi cần độ bền cao và khả năng chịu áp suất và nhiệt độ cao để phát tia lửa mạnh mẽ, giữ cho hoạt động của động cơ ổn định.

Một bugi trung bình có thể phát tia lửa từ 27,5 đến 110 triệu lần trong suốt tuổi thọ hoạt động. Khi sử dụng, bugi mất đi một số phân tử từ các điện cực của nó, dẫn đến việc tăng khoảng cách giữa các điện cực và làm suy giảm hiệu quả đốt cháy của hỗn hợp nhiên liệu - không khí.

Cơ chế hoạt động của bugi (spark plug)

Quá trình đốt cháy yêu cầu ba yếu tố: oxy (O2), nhiên liệu và nhiệt. Mỗi chu kỳ của động cơ, xy lanh hút vào khoảng 21% oxy, với động cơ phun nhiên liệu đa điểm sẽ phun nhiên liệu vào trong chu kỳ hút. Trong khi đó, động cơ xăng hoặc diesel sẽ phun nhiên liệu trong chu kỳ nén.

Nhiệt được cung cấp thông qua nhiệt nén cho động cơ diesel, và thông qua một hoặc hai bugi cho động cơ xăng. Khi các yếu tố như nhiệt, nhiên liệu và oxy kết hợp, sẽ tạo ra một vụ nổ nhỏ. Mỗi xi lanh thường đốt khoảng 16 lần mỗi giây hoặc 1000 lần mỗi phút ở tốc độ 88 Km/h.

Trong động cơ xăng, nhiệt được tạo ra dưới dạng tia sét nhỏ. Điện áp cao được tạo ra trong dây đánh lửa và điều khiển bởi mô-đun điều khiển động cơ (ECM). Tia lửa xảy ra khi điện tích nhảy qua các điện cực bugi trong phạm vi từ 0,25 mm đến 1,8 mm. Nhiệt sinh ra từ 4.700 ° C đến 6.500 ° C sẽ đốt cháy hỗn hợp nhiên liệu - không khí và đẩy piston xuống trong chu kỳ nén.

Phân loại bugi xe ô tô

Bugi được chia thành hai loại: bugi loại nóng và bugi loại nguội, tùy thuộc vào khả năng tản nhiệt. Việc lựa chọn loại bugi phù hợp sẽ giúp xe ô tô hoạt động hiệu quả.

- Thông thường, bugi loại nóng thích hợp cho các động cơ có tỉ số nén thấp, tốc độ di chuyển không cao, quãng đường ngắn với tốc độ thấp và trọng lượng nhẹ.

- Bugi loại nguội thường được sử dụng cho các động cơ có tỉ số nén cao, tốc độ cao, di chuyển quãng đường dài, thường xuyên di chuyển ở tốc độ cao và trọng lượng lớn.

Các dấu hiệu nhận biết bugi hỏng

Động cơ ô tô là một hệ thống phức tạp. Hiệu suất, tiết kiệm nhiên liệu và độ tin cậy phụ thuộc vào việc cung cấp không khí, nhiên liệu và tia lửa một cách đồng đều. Các tài xế nên thường xuyên quan sát để phát hiện sớm vấn đề của bugi, từ đó cải thiện tiết kiệm nhiên liệu và tránh các sự cố khi lái xe. Làm thế nào để nhận biết nếu bugi của bạn có vấn đề?

- Tiêu hao nhiên liệu: Nếu bạn quan tâm đến mức tiêu thụ nhiên liệu, vấn đề về bugi có thể làm động cơ tiêu thụ nhiên liệu nhiều hơn bình thường. Vì ECM không thể kiểm soát cường độ hoặc oxy, nó sẽ cung cấp thêm nhiên liệu để bù đắp cho quá trình đốt cháy kém.

- Hiện tượng mất lửa (Misfire) - máy không nổ: Misfire xảy ra khi bugi không thể đốt cháy hỗn hợp nhiên liệu không khí. Điều này có thể xảy ra do bugi bị mòn, bị ô nhiễm, dây phin bị nứt,…

- Đèn Check Engine: ECM có thể phát hiện sự mất lửa của bugi trong hàng ngàn lần bugi đánh lửa tốt.

- Khó khởi động xe: Xác định thời điểm đánh lửa phù hợp là khó khăn nhất khi động cơ lạnh. ECM sẽ cung cấp thêm nhiên liệu để làm bay hơi nước trong xi lanh, điều này có thể gây mòn bugi, làm cho khởi động trở nên khó khăn hoặc không đủ điều kiện để khởi động.

- Chế độ nghỉ (Rough Idle): Ở chế độ nghỉ, các vấn đề về bugi có thể rõ ràng như động cơ rung nhiều hơn, thực tế, hiện tượng misfire thường chỉ xảy ra ở chế độ nghỉ.

- Công suất không đạt: Khi tăng tốc, bugi dưới sự điều khiển của ECM sẽ cung cấp tia lửa mạnh để đốt cháy nhiều nhiên liệu hơn và tạo ra nhiều năng lượng hơn. Bugi bị lỗi hoặc cuộn dây đánh lửa yếu có thể không tạo ra tia lửa đủ mạnh.

- Động cơ phản ứng chậm: Điều này có thể được mô tả là động cơ không phản ứng ngay lập tức đúng với “tín hiệu khởi động” từ người lái xe. Bên cạnh đó, 'sức mạnh' của động cơ có thể đột ngột tăng lên và được thể hiện qua tình trạng máy nổ không đều. Phản ứng chậm trong việc phân phối năng lượng, gây hiện tượng xe giật bất ngờ có thể cho biết bugi đang có vấn đề.

Màu sắc đầu bugi nói lên điều gì?

Bugi là chi tiết nhỏ nhưng có liên quan trực tiếp đến hoạt động của động cơ nên cần được bảo dưỡng, vệ sinh bugi đều đặn để nhận biết được tình trạng hoạt động của động cơ và sửa chữa kịp thời. Điều này giúp cho xe của bạn hoạt động hiệu quả nhất. Hãy lưu ý những màu sắc hoặc tình trạng dưới đây để biết xe của bạn đang hoạt động bình thường hay không.

Bugi màu đỏ gạch, nâu vàng

Qua màu sắc này, bugi được nhận định là có hỗn hợp nhiên liệu được pha trộn với tỉ lệ phù hợp, hệ thống đánh lửa hoạt động tốt, và bugi sử dụng ở dải nhiệt độ đúng. Vì vậy bạn có thể yên tâm rằng xe vẫn hoạt động bình thường.

Bugi màu đen và khô

Trong trường hợp bugi có màu đen, khô bám trên bề mặt sứ của bugi bạn cần xem lại tình trạng hoạt động của xe. Có hai nguyên nhân dẫn đến tình trạng này của bugi là do động cơ hoạt động ở mức giàu nhiên liệu hoặc nhiên liệu không được đốt hết do lọc gió bị bẩn, nghẹt, ruột dây bugi hết hạn sử dụng, pít tông bị mòn, chế hòa khí hỏng… Xác định có khói đen kèm theo từ ống xả thì rất có thể xe của bạn đang chạy trong tình trạng giàu nhiên liệu. Nên vệ sinh bộ lọc gió thường xuyên, điều chỉnh bugi lại cho phù hợp với bộ hòa khí.

Bugi màu đen và ướt

Trong trường hợp bugi xuất hiện màu đen và ướt, rất có thể đã bị lọt dầu vào xi lanh và dầu bị đốt tạo nên lớp muội than đen trên lớp vỏ sứ của bugi. Nếu tình trạng này xuất hiện cần kiểm tra thành xi lanh, xéc măng xem có bị gãy hay lắp sai vị trí hay không. Nếu xảy ra tình trạng đó cần khắc phục ngay tránh tình trạng diễn biến xấu thêm.

Bugi có màu trắng

Tình trạng bugi màu trắng là biểu hiện của việc động cơ hoạt động ở nhiệt độ quá cao

Bugi bị chảy cực tâm

Đầu cực tâm của bugi bị chảy một phần hoặc toàn bộ, đầu sứ bị nứt là hiện tượng bugi bị quá nhiệt. Khoảng nhiệt không phù hợp trong quá trình đánh lửa. Do chất cháy tạo cặn trong buồng đốt, chất lượng nhiên liệu không tốt, hoặc bộ phận hỏng hóc khác. Bugi bị chảy cực tâm sẽ gây ra việc đánh lửa kém, làm giảm công suất động cơ. Vì vậy, người sử dụng cần kiểm tra động cơ, phụ kiện, tỉ lệ nhiên liệu và thay bugi mới để xe hoạt động hiệu quả hơn.

Bugi bị chảy ở cả hai cực

Khi bugi xe ô tô của bạn bị chảy ở cả hai cực và có chất lạ bám lên trên, đó là biểu hiện của bugi đánh lửa bị quá nhiệt. Nguyên nhân có thể đến từ chất lượng nhiên liệu kém, hỏng bộ phận, hoặc chất cháy tạo ra cặn trong buồng đốt... Trong trường hợp này, nếu không xử lý kịp thời, bugi sẽ mất khả năng đánh lửa và làm giảm công suất động cơ. Lâu dài, có thể gây hỏng động cơ. Trước khi thay bugi mới, cần kiểm tra tổng thể các nguyên nhân gây ra việc bugi bị chảy ở cả hai cực để giải quyết triệt để tình trạng này.

Khoảng cách đánh lửa của bugi mở rộng

Nếu không bảo dưỡng đúng cách và thường xuyên, không chú ý đổi bugi mới, bugi sẽ trải qua quá trình mòn và làm rộng khoảng cách đánh lửa. Sự mở rộng này làm tăng khoảng cách giữa các điểm đánh lửa, làm giảm hiệu suất đánh lửa của bugi và giảm công suất của động cơ.

Bugi cực âm bị mòn nhiều

Khi bugi tiếp xúc với các chất trong xăng và dầu động cơ, cực âm của bugi sẽ bị mòn. Khi điều này xảy ra, động cơ khó khởi động do mất hiệu suất đánh lửa. Việc thay bugi mới là cần thiết để đảm bảo động cơ hoạt động hiệu quả.

Bugi vỡ đầu sứ

Bugi vỡ đầu sứ có thể là kết quả của tác động của khí áp hoặc sự nặng nề lên cực âm bugi do lắp đặt không đúng cách. Ngoài ra, việc sử dụng bugi trong thời gian dài mà không làm sạch đầu sứ hoặc cực âm bị rỉ sét cũng có thể gây ra tình trạng này. Sự vỡ này gây ra mất lửa và trì hoãn đánh lửa, làm giảm hiệu suất của động cơ. Việc thay bugi mới là biện pháp cần thiết để khắc phục tình trạng này.

Việc kiểm tra và vệ sinh định kỳ bugi là cần thiết. Khi bugi bắt đầu có dấu hiệu mòn hoặc hỏng hóc, nếu không được sửa chữa hoặc thay mới kịp thời, điện cực mòn sẽ làm tăng tiêu hao nhiên liệu, giảm công suất của động cơ hoặc thậm chí có thể gây hỏng động cơ. Việc sửa chữa hoặc thay mới bugi đúng lúc sẽ tiết kiệm chi phí hơn so với việc để lỗi trở nên nghiêm trọng hơn.

Thay bugi đắt có làm xe mạnh hơn không?

Quan niệm rằng thay bugi đắt sẽ làm cho động cơ mạnh mẽ hơn không phải luôn đúng. Bugi mới có thể cung cấp tia lửa mạnh mẽ hơn, tối ưu hóa việc đốt cháy xăng và tăng công suất của động cơ.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng là trường hợp. Các nhà sản xuất xe đã thiết kế xe sao cho các bộ phận hoạt động tốt nhất khi hoạt động cùng nhau. Do đó, việc chọn bugi phù hợp với tiêu chuẩn của xe là quan trọng.

Việc lựa chọn bugi chất lượng là quan trọng, nhưng không phải tất cả các loại đều phù hợp với xe của bạn. Nếu sử dụng bugi không đúng thông số, điều này không chỉ không giúp động cơ hoạt động tốt hơn mà còn có thể làm giảm hiệu suất và tăng tiêu hao nhiên liệu.

Khi nào nên thay bugi ô tô?

Một trong những sai lầm phổ biến của lái xe là chờ đến khi gặp sự cố mới đi bảo dưỡng hoặc thay mới bugi. Điều này có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn và hỏng hóc xe nặng nề hơn.

Thường nên thay bugi sau mỗi 50.000 km và vệ sinh định kỳ sau mỗi 20.000 km. Không nên gõ bẹt chấu bugi gần cực a-nốt trừ khi tạm thời cần phải khắc phục, không nên sử dụng cách này để tiết kiệm chi phí thay thế.

Để kéo dài tuổi thọ của bugi, bạn cũng nên thường xuyên thay lọc gió động cơ. Một số lưu ý khi tự thay bugi tại nhà:

• Mua loại bugi đúng theo thông số ghi trên bugi cũ hoặc loại tương đương.
• Không thay bugi khi động cơ còn nóng để tránh làm đứt dây cao áp.
• Sử dụng tuýp đúng kích cỡ để tháo bugi.
• Siết chặt bugi để tránh làm hỏng ren trên nắp máy.