Kiến Trúc Ai Cập Cổ Đại: Nét Đặc Sắc Và 10 Công Trình Huyền Thoại

Khám phá những đặc trưng độc đáo của kiến trúc Ai Cập cổ đại, sự phân bố đô thị và cách bố trí địa lý trong nền văn minh Pharaon luôn là niềm đam mê của những tín đồ khảo cổ học. Kiến trúc Ai Cập là sự kết hợp tinh tế giữa kỹ thuật ứng dụng và nghệ thuật, tạo nên nền văn minh kỳ vĩ. Cùng Mytour tìm hiểu chi tiết về chủ đề này nhé!

Giới Thiệu Về Kiến Trúc Ai Cập Cổ Đại

Kiến trúc Ai Cập cổ đại là những công trình đặc sắc được xây dựng trong thời kỳ Ai Cập cổ đại, một trong những nền văn minh vĩ đại và có ảnh hưởng sâu rộng trong lịch sử, bao gồm hàng loạt các cấu trúc kiến trúc và điêu khắc nổi tiếng dọc theo sông Nile, từ kim tự tháp cho đến các đền thờ. Kiến trúc Ai Cập cổ đại – với sự phân chia thành Thượng và Hạ Ai Cập – phản ánh rõ nét các đặc trưng văn hóa nổi bật của dân tộc này.

Những đặc điểm nổi bật của kiến trúc Ai Cập cổ đại

Người Ai Cập đã làm quen với nhiều lý thuyết và định lý kỹ thuật, như phép đo chu vi, đường kính và diện tích của các hình học cơ bản như hình tròn, hình vuông, tam giác và hình chữ nhật. Một trong những tài liệu toán học lâu đời nhất là Giấy cói toán học Ai Cập của Rhind, cũng xuất hiện vào khoảng 1550-1650 trước Công nguyên, liên quan đến các công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại.

Những đặc trưng về kiến trúc và hạ tầng Ai Cập cổ đại

Các dự án kiến trúc và cơ sở hạ tầng của Ai Cập có quy mô và phạm vi vô cùng lớn. Những công trình này được thực hiện bởi các nhóm thợ thủ công và kiến trúc sư tài ba, tạo nên các thiết kế tuyệt vời mà các học giả hiện đại vẫn đang nghiên cứu.

Các công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại phục vụ nhiều mục đích khác nhau, nhưng chúng đều có những đặc điểm và tính năng chung tùy thuộc vào chức năng sử dụng. Những kỹ thuật xây dựng và công cụ tinh vi được các nghệ nhân, kiến trúc sư và thợ xây Ai Cập cổ đại sử dụng để tạo ra các công trình vừa bí ẩn, vừa hợp lý. Một số công trình vẫn tồn tại đến nay.

Kiến trúc Ai Cập cổ đại và kỹ thuật xây dựng các đài tưởng niệm từ đá granit

Đài tưởng niệm được xây dựng từ đá granit là một minh chứng cho sự tiến bộ trong kiến trúc, với nhiều công trình có trọng lượng vượt quá 1.000 tấn. Các công trình vĩ đại trong quá khứ đều sử dụng đá làm vật liệu chính. Các mỏ đá cung cấp những khối đá lớn, gồm granit, vôi và sa thạch, để xây dựng đền thờ và lăng mộ. Chính vì vậy, các kiến trúc sư đã phải tính toán cẩn thận, vì công trình không sử dụng vữa, mà các viên đá phải khít chặt với nhau một cách chính xác.

Các kiến trúc sư đã phải tính toán kỹ lưỡng, vì việc xây dựng không sử dụng vữa, nên các viên đá phải được đặt khít nhau một cách hoàn hảo. Tuy nhiên, chỉ có các cột chống đỡ được sử dụng với những thanh đá ngắn làm đỡ.

Quy hoạch đô thị và cấu trúc địa lý trong nền văn minh kiến trúc Ai Cập cổ đại

Chúng ta không thể áp dụng khái niệm đô thị trong kiến trúc Ai Cập cổ đại như hiện nay. Đó không phải là một quy hoạch có mục tiêu rõ ràng, mà là kết quả của sự tương tác giữa yếu tố thiên nhiên và khả năng sẵn có của con người; một dạng quy hoạch tự phát kết hợp với những yếu tố tính toán cẩn thận.

• Những ngôi nhà được xây dựng chặt chẽ xung quanh sân trong, với chiều cao các tòa nhà tỉ lệ thuận với độ rộng của các con phố.
• Khu vực thượng lưu của Ai Cập, Thung lũng sông Nile, có sự ổn định cao hơn so với Hạ Ai Cập, nơi có sự biến động lớn từ các nhánh sông Nile, dẫn đến quá trình đô thị hóa phân tán và ít dày đặc hơn so với thung lũng.
• Có bốn mô hình đô thị ở Ai Cập trong nền kiến trúc cổ đại (làng lớn, cửa hàng và trung tâm nhỏ, trung tâm thương mại, thành phố), và các mô hình này được phân loại theo mục đích sử dụng chính như nông nghiệp, tôn giáo, hay nghề thủ công…

Các công trình kiến trúc tiêu biểu của Ai Cập cổ đại

Những kim tự tháp bị hư hại và tàn tích của các ngôi đền mà chúng ta nhìn thấy ngày nay từng là nơi sinh hoạt của các linh mục, dâng lễ vật cho các linh hồn của các vị vua đã xây dựng chúng. Các công trình này mang giá trị tinh thần sâu sắc của kiến trúc Ai Cập cổ đại. Hiện nay, chỉ còn lại đá và thỉnh thoảng là những bức tường sót lại, nhưng trước kia, những kim tự tháp này đã chiếu sáng xung quanh bằng những khối đá vôi trắng và những ngôi đền lộng lẫy.

Kim tự tháp cổ đại

Các quần thể lăng mộ Pharaoh khổng lồ ở Ai Cập là một trong những công trình vĩ đại của nền văn minh này, trong đó nổi bật là kim tự tháp. Kiến trúc kim tự tháp được xây dựng để bảo vệ thi thể của Pharaoh và các vật phẩm quý giá của họ, nhằm giúp các vị vua có đủ vật chất để bước vào thế giới bên kia.

Các công trình đền thờ

Đền thờ là trung tâm của các thành phố Ai Cập cổ đại, và quy hoạch xây dựng chúng đóng vai trò nền tảng trong việc phát triển đô thị, với quy hoạch nhà ở xuất phát từ đó. Hình dạng của các ngôi đền bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố chính: môi trường, chính trị và tôn giáo.

Vật liệu xây dựng đền thờ trong kiến trúc Ai Cập cổ đại chủ yếu là phù sa, bùn, và các bức tường được trát bằng bùn hoặc hỗn hợp phù sa với đá vôi. Gỗ được sử dụng cho một số bộ phận của công trình, đặc biệt là ở các bề mặt thẳng đứng. Các hầm gạch bùn có hình bán nguyệt cũng xuất hiện, trong khi đá vôi và thạch cao được sử dụng cho các công trình tôn giáo, còn đá granit được dùng cho cột và cửa.

Các công trình nhà ở

Mặc dù bùn có vẻ như là vật liệu kém chất lượng, nhưng nhờ vào điều kiện môi trường và khí hậu của Ai Cập, khi sông Nile tràn bờ, lớp phù sa mới được bồi đắp có thể biến thành gạch, phục vụ cho việc xây dựng các công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại. Gỗ, tuy ít, chủ yếu được dùng cho cửa và mái nhà.

Người Ai Cập cổ đại xây dựng ngôi nhà của họ bằng cách trộn phù sa với cát và một số loại trấu như rơm. Bằng cách sử dụng chân để trộn bùn, họ tạo thành những viên gạch trong khuôn gỗ. Sau khi phơi khô dưới ánh nắng, những viên gạch này được xếp chồng lên nhau thành các lớp.

Họ tiếp tục phủ một lớp hỗn hợp bùn giữa các lớp gạch để giữ chúng cố định. Để bảo vệ các viên gạch và tạo bề mặt mịn màng, tường được trát bằng hỗn hợp bùn và trấu, đôi khi còn được sơn một lớp vôi rửa. Đó là cách mà các ngôi nhà trong kiến trúc Ai Cập cổ đại được xây dựng.

Kiến trúc cột đặc trưng

Khi nghĩ đến các ngôi đền Ai Cập, cột là một trong những yếu tố kiến trúc đặc trưng không thể bỏ qua. Những thân cột này thường được trang trí bằng hình vẽ đầy màu sắc, phù điêu chạm khắc, và những nét kiến trúc cùng điêu khắc Ai Cập cổ đại vẫn là những đặc điểm nổi bật trong các công trình này.

Những ai quen thuộc với Ai Cập cổ đại sẽ ngay lập tức nhận ra những hình ảnh quen thuộc như hoa sen, các cột theo phong cách giấy cói, cột có rãnh, hay cột giấy cối. Tuy nhiên, thực tế có hơn 30 kiểu cột khác nhau được phân loại từ các ngôi đền qua các thời kỳ khác nhau.

Thông thường, các trục cột được mô phỏng từ thân cây hoặc một bó thân cây nhỏ. Đầu cột, đỉnh cột, thường mang hình dáng thực vật. Phần chuyển tiếp từ đầu cột xuống trục cột cũng được trang trí với năm dải tượng trưng cho dây buộc giữ các thân cây lại với nhau.

10 công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại nổi tiếng

Nhiều kỳ quan của nền văn minh Ai Cập cổ đại vẫn tồn tại sau hơn ba thiên niên kỷ. Những di tích này đã trở thành những địa danh nổi tiếng, thu hút khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới.

Các nhà khảo cổ học và các nhà thám hiểm đã dành cả đời để khám phá những câu chuyện xung quanh các ngôi đền, tượng đài, lăng mộ vĩ đại, cùng những pharaoh đã xây dựng chúng. Dưới đây là danh sách 10 công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại nổi bật nhất.

Kim tự tháp Bent

Kim tự tháp Bent có tên gọi như vậy vì các kiến trúc sư nhận thấy rằng độ dốc ban đầu quá lớn và cần phải điều chỉnh góc xây dựng. Đặc biệt, giữa các cạnh của kim tự tháp, góc xây dựng thay đổi, khiến nó trông giống như bị uốn cong. Nó được xây dựng bằng những khối đá vôi khổng lồ và hoàn thiện với lớp đá vôi mịn, chất lượng cao, vẫn còn được nhìn thấy trên các bức tường bên ngoài.

Kim tự tháp bậc thang Djoser

Kim tự tháp Bậc thang Djoser, công trình kiến trúc nổi bật của Ai Cập cổ đại, được xây dựng bởi người Ai Cập cổ đại. Với chiều cao 62 mét, đây là tượng đài đá đầu tiên, khác biệt hoàn toàn với các lăng mộ hoàng gia trước đó được xây bằng gạch bùn.

Djoser chọn Saqqara, gần thủ đô Memphis, làm nơi an nghỉ cuối cùng của mình. Ban đầu, Kim tự tháp Bậc thang chỉ là một ngôi mộ mastaba, gồm một căn phòng chôn cất dưới lòng đất và những phòng phía trên để lưu trữ quà tặng và lễ vật cho pharaoh.

Kiến trúc sư tài ba Imhotep của Djoser đã cải tiến ngôi mộ mastaba, tạo nên Kim tự tháp Bậc thang với hình dáng như một cầu thang khổng lồ. Đây là một công trình vĩ đại của Ai Cập cổ đại, giúp linh hồn pharaoh có thể lên gần mặt trời hơn trong cuộc hành trình ở thế giới bên kia.

Kim tự tháp đỏ

Kim tự tháp Đỏ, mặc dù ban đầu được bao phủ bởi đá vôi trắng, nhưng sau quá trình cướp bóc, các viên đá trắng đã bị đánh cắp, chỉ còn lại lớp đá vôi đỏ. Đây là một trong những công trình kiến trúc nổi bật của Ai Cập cổ đại vẫn tồn tại cho đến nay.

Quần thể kim tự tháp ở Giza

Nghĩa địa kim tự tháp Giza nổi lên giữa Cairo, thu hút sự ngạc nhiên của du khách. Kim tự tháp lớn nhất trong ba công trình, được xây dựng bởi Pharaoh Khufu (hay còn gọi là Cheops trong lịch sử Hy Lạp), nằm trong Vương triều thứ 4 của Ai Cập.

Kim tự tháp Giza cao 139 mét và mất hơn 20 năm để hoàn thành. Khoảng 100.000 thợ thủ công tài ba đã tham gia và dự án tiêu tốn 2,3 triệu khối đá. Đây là kỳ quan duy nhất còn lại trong danh sách Bảy kỳ quan thế giới cổ đại.

Đền Mortuary của vị nữ Pharaoh đầu tiên

Ngôi đền tang lễ của Hatshepsut, còn được biết đến là đền Mortuary, được xây dựng trong Vương triều thứ 18 và nằm gần Thung lũng các Vị Vua trên bờ Tây sông Nile, ẩn mình dưới những vách đá cao ở Deir el Bahari.

Đền tang lễ này được thiết kế cho Hatshepsut bởi Kiến trúc sư Hoàng gia Senenmut và được dành riêng để thờ thần Amun, là một trong những công trình vĩ đại nhất của kiến trúc Ai Cập cổ đại.

Hatshepsut là một trong những nữ pharaoh hiếm hoi được xây dựng đền thờ riêng, và được các học giả tôn vinh là “quý bà vĩ đại” đầu tiên trong lịch sử. Cô cai trị suốt gần hai thập kỷ trước khi qua đời do một căn bệnh da liễu di truyền.

Đền thờ Karnak

Karnak là trung tâm thờ cúng của Amun-Ra, được xem là một trong những địa điểm linh thiêng bậc nhất trong nền văn minh Ai Cập cổ đại, được tôn thờ và bảo tồn qua hàng thế kỷ.

Khu phức hợp Karnak đóng vai trò là trung tâm tổ chức các nghi lễ và lễ hội của thành phố Thebes (nay là Luxor). Được xây dựng và mở rộng trong hơn 2000 năm, đền thờ này đã trải qua nhiều thay đổi. Vị pharaoh Akhenaten đã xây dựng một ngôi đền thờ Aten tại đây, nhưng sau đó bị phá hủy bởi Horemheb, rồi đến Ramesses II.

Tại đền Karnak, có một đoạn đường gạch không nung quan trọng nằm trên đỉnh bức tường của ngôi đền. Những con đường dốc như vậy được thiết kế để giúp công nhân vận chuyển đá lên đỉnh công trình và cho phép các nghệ sĩ thực hiện trang trí phần cao nhất của ngôi đền. Đá sa thạch là vật liệu chính được sử dụng để xây dựng đền thờ và lăng mộ.

Đền Abu Simbel

Abu Simbel là một công trình vĩ đại được Ramesses II khắc vào đá, nhằm nhắc nhở các lãnh thổ Nubian về quyền lực của ông và tuyên bố rằng ông sẽ được tôn vinh như một vị thần sống vào thời kỳ hoàng kim của Vương triều thứ 19.

Bốn bức tượng khổng lồ cao 20 mét của Ramesses II đứng sừng sững tại cổng vào hẹp của Ngôi đền Lớn, trong khi các hình vẽ tượng hình bên trong miêu tả Ramesses II trong trận chiến Kadesh và các cảnh tượng thần thánh với các vị thần Ra-Harakhty, Amun Ra, Ptah cùng chính ông.

Ngôi đền nhỏ bên cạnh sở hữu những bức tượng cao 10 mét của Nữ hoàng Nefertari, vợ của Ramesses II, được xây dựng để tôn vinh nữ thần Hathor, vị thần của bầu trời.

Đền Luxor – di tích lâu đời

Đền Luxor, một công trình kiến trúc Ai Cập cổ đại, được các pharaoh thời Vương quốc Mới sử dụng như một biểu tượng phục hồi quyền lực trước sự chứng giám của các vị thần. Amenhotep III và Ramesses II đã xây dựng các đài tưởng niệm để tôn vinh lễ hội Opet, trong đó các vị thần Amun, Maat và Khons thực hiện một chuyến hành hương từ đền thờ Karnak tới Đền Luxor, nơi các thần ở lại trong suốt 24 ngày để thành phố tổ chức các nghi lễ.

Các di tích đáng chú ý của Đền Luxor bao gồm Cột Amenhotep III, Tòa án lớn của Ramesses II, Tháp đầu tiên và Tượng đứng của Ramesses II, tất cả đều là những minh chứng vĩ đại của nền kiến trúc Ai Cập cổ đại.

Thung lũng của các vị vua

Thung lũng các vị vua nằm trên bờ tây sông Nile, gần Luxor, là nơi chôn cất các pharaoh của Vương quốc Mới Ai Cập (1539 – 1075 TCN). Đây được xem là nghĩa trang hoàng gia của Ai Cập cổ đại.

Trong thung lũng sa mạc này, nhiều ngôi mộ thuộc tầng lớp thượng lưu Ai Cập cổ đại đã được phát hiện, với kích thước từ những chiếc quan tài đơn giản đến những hầm mộ phức tạp, có thể chứa cả gia đình trên con đường tiến vào thế giới bên kia.

Ngôi mộ nổi tiếng nhất tại Thung lũng các vị vua là của Tutankhamun, vị pharaoh trẻ tuổi, được phát hiện nguyên vẹn bởi nhà khảo cổ học Howard Carter vào năm 1922. Các pharaoh sau này như Horemheb và Ramesses II đã cố gắng xoá bỏ tên tuổi của Tutankhamun khỏi lịch sử, nhưng điều này đã giúp ngôi mộ của ông không bị quấy rầy suốt gần 3500 năm, khiến nó trở thành một trong những bí ẩn của kiến trúc Ai Cập cổ đại.

Tượng Great Sphinx

Tượng Nhân Sư vĩ đại là một trong những kỳ quan độc đáo nhất trong kiến trúc Ai Cập cổ đại. Được cho là do Pharaoh Khafre của Vương triều thứ 4 tạo dựng từ một khối đá khổng lồ, tượng có khuôn mặt của ông và cơ thể của một con sư tử. Nó được đặt gần khu phức hợp đền thờ của ông và con đường dẫn lên Kim tự tháp của ông.

Ai Cập vẫn luôn là vùng đất chứa đựng vô vàn bí ẩn, lưu giữ những nền văn minh mà chúng ta chưa thể khám phá hết, đặc biệt là về kiến trúc Ai Cập cổ đại. Nếu bạn cảm thấy bài viết này thú vị, đừng quên chia sẻ để bạn bè cùng khám phá thêm về những công trình kỳ vĩ này. Và đừng quên truy cập vào Mytour.vn để tìm thêm nhiều thông tin thú vị khác.