Buzz
Kiến trúc Romanesque là gì và những đặc điểm nổi bật của phong cách này? So sánh kiến trúc Romanesque và Gothic, liệu chúng có gì tương đồng? Cùng Mytour khám phá những công trình nổi bật với kiến trúc Romanesque ngay dưới đây.
Khám Phá Kiến Trúc Romanesque
Để hiểu rõ hơn về đặc điểm của kiến trúc Romanesque và những công trình nổi tiếng, hãy tham khảo những thông tin cơ bản sau đây.
Kiến Trúc Romanesque Là Gì?
Romanesque là gì? Romanesque là phong cách kiến trúc phát triển từ sự giao thoa giữa kiến trúc La Mã cổ đại và Byzantine, kết hợp thêm những yếu tố truyền thống của địa phương. Đặc trưng nổi bật của phong cách này chính là các cột và mái vòm nửa hình tròn.
Kiến trúc Romanesque là sự giao thoa giữa hai nền tảng chính: kiến trúc La Mã cổ đại và Byzantine.Tên gọi Romanesque xuất phát từ tiếng La Tinh, do đó kiến trúc này mang những nét tương đồng với phong cách La Mã xưa. Tuy nhiên, Romanesque vẫn có những đặc điểm riêng biệt và phong cách thiết kế không thể nhầm lẫn, đơn giản hơn so với kiến trúc La Mã cổ điển.
Quá Trình Hình Thành
Từ thế kỷ V đến thế kỷ IX, đế chế La Mã cổ đại sụp đổ, kéo theo sự suy thoái kinh tế tại một số quốc gia ở Đông và Tây Âu. Kinh tế suy yếu ảnh hưởng sâu sắc đến các công trình kiến trúc của nhiều quốc gia trong giai đoạn này. Tuy nhiên, đến thế kỷ X, nền kinh tế dần hồi phục, tôn giáo bắt đầu có ảnh hưởng lớn đến kiến trúc. Đến thế kỷ XI và XII, phong cách kiến trúc Romanesque ra đời, chủ yếu xuất hiện ở các vùng Trung và Tây Âu, đặc biệt là tại các quốc gia như Anh, Pháp, Ý, Tây Ban Nha…
Vào thế kỷ XI và XII, kiến trúc Romanesque chính thức ra đời.Quá Trình Phát Triển
Kinh tế phục hồi, các nhà thờ được tái thiết và xây dựng thêm nhiều nhà thờ mới. Những công trình kiến trúc bắt đầu phát triển mạnh mẽ, hình thành các kiến trúc đặc trưng của thời kỳ hậu La Mã, tạo đà cho sự phát triển rực rỡ của kiến trúc Romanesque và những dấu ấn nổi bật trong thiết kế.
Kinh tế được hồi phục, giúp kiến trúc Romanesque phát triển vượt bậc.Phong cách thiết kế Romanesque chủ yếu được áp dụng trong các công trình như nhà thờ, lâu đài, tu viện và các công trình dân dụng thời phong kiến. Quá trình này đã tạo ra những công trình kiến trúc tiêu biểu, nổi bật, có ảnh hưởng lâu dài đến ngày nay.
Những Đặc Trưng Của Kiến Trúc Romanesque
Kiến trúc Romanesque có những đặc điểm nổi bật gì? Cùng tìm hiểu một số đặc trưng cụ thể dưới đây.
Cấu Trúc Tường
Kỹ thuật xây dựng tường theo phương pháp cuốn sống, kết hợp với các cột trụ vững chắc, giúp gia cố công trình. Tường của các công trình thường được xây dựng bằng đá tự nhiên như đá vôi, đá lửa, hoặc đá granite, kết hợp với lớp vữa dày để tăng cường độ bền, tùy vào nguồn vật liệu ở mỗi địa phương.
Tường được xây dựng theo kỹ thuật cuốn sống, kết hợp với các yếu tố gia cố vững chắc.Cầu Tàu
Cầu tàu là một trong những đặc điểm nổi bật của kiến trúc Romanesque. Đây là bộ phận kết nối các trụ vòm lớn, có hình chữ nhật và giúp hỗ trợ lực nâng đỡ mái vòm. Cầu tàu thường được xây dựng từ gạch, đảm bảo sự chắc chắn và bền vững.
Cầu tàu giúp kết nối các trụ của vòm lớn, tạo nên sự vững chắc cho công trình.Đặc Trưng Cột Kiến Trúc Romanesque
Cột trong kiến trúc Romanesque thường được xây dựng nguyên khối từ các tảng đá lớn. Vòng cung của cột được chạm khắc và ghép nối tinh xảo, tạo nên sự mềm mại trong tổng thể kiến trúc. Tại một số công trình ở Ý, cột còn được sử dụng như vật trang trí nội thất, được tái sử dụng từ đá cẩm thạch bền vững.
Cột trong kiến trúc Romanesque chủ yếu được làm nguyên khối, mang lại sự bền vững cho công trình.Ngoài cột nguyên khối, cột lõi rỗng cũng được sử dụng, với phần ngoài xây bằng gạch và lõi chứa gạch vụn. Đôi khi, cột lõi rỗng còn được trang trí với các họa tiết chạm khắc. Cột và trụ thường được kết hợp với nhau, giúp không gian trở nên rộng rãi và tinh tế hơn.
Vòm và Cửa Sổ Kiến Trúc Romanesque
Trong kiến trúc Romanesque, mái vòm là một đặc trưng không thể thiếu. Hầu hết các mái vòm đều có hình bán nguyệt, ngoại trừ những công trình lớn hơn. Tùy vào từng loại công trình, vòm có thể là vòm nhọn, vòm tròn, hoặc vòm có gân. Các cửa sổ thường được đặt ngay dưới mái vòm và hướng về mặt tiền của công trình.
Các vòm và cửa sổ trong kiến trúc Romanesque thường có hình dáng bán nguyệt.Hầm và Mái Nhà Kiến Trúc Romanesque
Mái vòm trong kiến trúc Romanesque chủ yếu được xây dựng bằng gỗ, đặc biệt ở các khu vực lối đi như một phần trang trí. Các họa tiết trang trí hầm và mái nhà có sự khác biệt tùy theo từng vùng miền. Hầm thùng, với hình dạng đơn giản, kéo dài từ bức tường này sang bức tường khác, là loại hầm phổ biến nhất, vững chắc và kiên cố. Hầm rãnh (mái vòm rãnh), có mặt bằng vuông, được xây dựng bằng hai hầm chứa cắt nhau ở các góc vuông.
Mái vòm trong kiến trúc Romanesque thường được làm bằng gỗ, đặc biệt ở các khu vực lối đi, đóng vai trò trang trí cho các công trình.Buttresses (Trụ Đỡ)
Buttresses là loại bệ trụ hình vuông, có chức năng nâng đỡ các bức tường cạnh các cột trụ lớn. Ngoài ra, chúng còn được sử dụng để trang trí và tạo điểm nhấn cho các công trình kiến trúc.
Buttresses còn có vai trò quan trọng trong việc tạo điểm nhấn và trang trí cho các công trình, đồng thời hỗ trợ cấu trúc vững chắc.Arcades (Hàng Vòm)
Arcades là thuật ngữ chỉ một hàng vòm được nâng đỡ bởi các cột hoặc trụ. Phong cách này thường xuất hiện tại các sảnh lớn của những công trình kiến trúc đồ sộ như lâu đài.
Tháp Kiến Trúc Romanesque
Tháp nhọn là một trong những đặc trưng không thể thiếu trong kiến trúc Romanesque, đặc biệt là tại các nhà thờ và tu viện. Số lượng tháp thường thay đổi tùy theo quy mô của công trình, có thể ít hoặc nhiều.
Tháp nhọn là một trong những đặc trưng nổi bật không thể thiếu trong kiến trúc Romanesque, đặc biệt tại các công trình tôn giáo và tu viện.Trang trí họa tiết và điêu khắc
Trong kiến trúc Romanesque, các họa tiết và điêu khắc được thể hiện đa dạng và phong phú, tạo nên sự sinh động và độc đáo. Các đường nét chạm khắc được thực hiện với kỹ thuật chìm và nổi luân phiên nhau. Vật liệu thường được sử dụng cho điêu khắc bao gồm vữa hoặc thạch cao. Tranh vẽ và cửa kính màu sắc sặc sỡ cũng được sử dụng để tạo điểm nhấn, đặc biệt ở các phần như Transept của nhà thờ.
Họa tiết và điêu khắc trong kiến trúc Romanesque rất đa dạng, mang đến sự linh hoạt và sống động cho các công trình.So sánh kiến trúc Romanesque và Gothic
Liệu kiến trúc Romanesque và Gothic có những điểm tương đồng hay khác biệt? Hãy cùng tham khảo bảng so sánh dưới đây từ Mytour để hiểu rõ hơn về hai phong cách này.
| Nội dung so sánh | Kiến trúc Romanesque | Kiến trúc Gothic |
| Thời gian | Xuất hiện từ thế kỷ IX – thế kỷ XII | Xuất hiện từ giữa thế kỷ XII |
| Công trình xây dựng chủ yếu | Được sử dụng đa dạng từ nhà thờ, tu viện, lâu đài, thành quách… | Chủ yếu sử dụng trong các công trình xây dựng ở nhà thờ |
| Mái vòm | Mái vòm được thiết kế theo kiểu mái vòm tròn | Mái vòm được thế kế theo kiểu mái vòm nhọn |
| Đường nét cấu trúc | Đường nét cấu trúc có phần thô và nặng nề | Cấu trúc có phần mảnh mai |
| Cửa sổ | Cửa sổ nhỏ và không sử dụng nhiều màu sắc nên không gian bên trong tối | Cửa sổ lớn và sử dụng kính nhiều màu sắc khác nhau nên không gian bên trong sáng sủa |
Kiến trúc GothicNhững công trình kiến trúc Romanesque tiêu biểu
Dưới đây là một số công trình tiêu biểu, thể hiện rõ nét phong cách kiến trúc Romanesque.
Nhà thờ
Nhà thờ là công trình điển hình cho kiến trúc Romanesque với mặt bằng hình chữ nhật đơn giản, ít gian và chiều dài ngắn. Đặc trưng còn thể hiện ở các phù điêu trang trí độc đáo ở mặt trước. Tuy nhiên, do hạn chế trong kỹ thuật xây dựng bằng đá, các nhà thờ thời kỳ này thường có chiều cao chỉ dưới 20m.
Nhà thờ là biểu tượng rõ nét nhất của kiến trúc Romanesque, với các đặc điểm độc đáo dễ nhận biết.Lâu đài
Lâu đài thường được xây dựng trên các đồi cao, tại những vị trí hiểm trở, với đường vào khó khăn. Xung quanh lâu đài là hào nước sâu và rộng, và thường chỉ có một cây cầu duy nhất bắc qua. Cầu này có thể nâng lên và hạ xuống để bảo vệ công trình.
Lâu đài thường tọa lạc ở những đỉnh đồi cao, nơi có địa thế dễ phòng thủ và bảo vệ.Lâu đài thường được bao quanh bởi những bức tường thành kiên cố, với các tháp canh và lỗ châu mai. Tường thành được xây từ đá dày, nặng và thô. Bên trong, các không gian được chia thành 2 hoặc 3 tầng. Các tầng thấp thường khá tối tăm, trong khi tầng trên sáng sủa và thoáng đãng hơn, là nơi sinh sống của các bậc vua chúa.
Thành quách và các dinh thự
Các thành quách và dinh thự theo phong cách Romanesque thường được xây dựng với mục đích chính là phòng thủ trong các cuộc chiến tranh. Vì vậy, các bức tường thành được thiết kế kiên cố, cao và dày, được làm từ nhiều loại vật liệu khác nhau. Đỉnh thành được thiết kế với các gờ răng cưa để dễ dàng bắn cung. Tùy vào quy mô của công trình, thành có thể có một hoặc hai lớp tường bảo vệ.
Tường thành của các dinh thự và thành quách thường được xây dựng vững chắc để bảo vệ công trình khỏi các cuộc tấn công.Ngoài các bức tường thành kiên cố, xung quanh thành còn có hào sâu và cầu vào thành có thể nâng lên hạ xuống như lâu đài. Trên các tòa thành, có vọng lâu cao giúp người trong thành dễ dàng quan sát mọi diễn biến bên ngoài. Bên trong thành, các lâu đài được xây dựng làm nơi trú ẩn trong trường hợp có chiến tranh hoặc đảo chính. Các tường thành còn có cửa thông ra biển hoặc sông, tạo lối thoát khi thành bị tấn công.
Tu viện
Tu viện là những công trình thường được xây dựng sát bên cạnh nhà thờ, tọa lạc ở những vị trí đẹp và thuận tiện. Kiến trúc tu viện rất phong phú, mang những đặc trưng riêng biệt của từng vùng miền và địa phương.
Các tu viện thường được xây dựng theo hình thức bao quanh bởi các hành lang với hệ vòm và có từ một đến hai cột trụ. Ban đầu, hệ vòm của tu viện thường khá thô và nặng nề, nhưng theo thời gian, kỹ thuật xây dựng đã giúp các vòm trở nên thanh thoát hơn. Bên trong tu viện, thường có sân trong và các tượng Chúa hoặc đài phun nước ở trung tâm.
Tu viện thường có sự kết nối mật thiết với nhà thờ, cùng tọa lạc ở những khu vực thuận tiện và có tầm nhìn đẹp.Các công trình có kiến trúc Romanesque nổi tiếng
Trên thế giới hiện nay, vẫn còn tồn tại nhiều công trình kiến trúc Romanesque nổi tiếng, chẳng hạn như những công trình dưới đây
Công trình kiến trúc Romanesque tại Việt Nam
- Nhà thờ Đức Bà (TP.Hồ Chí Minh): Là một trong những công trình kiến trúc đặc sắc tại TP.Hồ Chí Minh, Nhà thờ Đức Bà được xây dựng với những chi tiết như tường, chuông, cửa kính và bức tượng Đức Mẹ, tất cả đều được chạm trổ tinh xảo.
- Nhà thờ Tân Định (TP.Hồ Chí Minh): Mặc dù nhà thờ này có thiết kế theo phong cách Gothic, nhưng nhiều chi tiết trang trí lại mang đậm ảnh hưởng từ kiến trúc Romanesque và Baroque.
- Nhà thờ gỗ Kon Tum (TP.Kon Tum, Tỉnh Kon Tum): Nhà thờ gỗ Kon Tum hay còn gọi là nhà thờ chánh tòa Kon Tum, là một công trình kết hợp nhiều kiến trúc khác nhau như giáo đường, khu tiếp khách và không gian trưng bày các sản phẩm tôn giáo và văn hóa dân tộc.
Nhà thờ Đức Bà (TP.Hồ Chí Minh)Công trình kiến trúc Romanesque trên thế giới
- Tháp Luân Đôn (Anh): Được xây dựng từ năm 1080, tòa tháp này được lấy cảm hứng từ kiến trúc Roman và là một trong những công trình nổi bật tại Anh.
- Nhà thờ Aachen (Đức): Đây là một trong những nhà thờ Công giáo Roman có tuổi thọ lâu đời nhất, được xây dựng bởi Charlemagne. Nằm ở miền Tây nước Đức, nhà thờ này vẫn giữ nguyên vẻ đẹp qua nhiều thế kỷ.
- Tu viện Vezelay (Pháp): Hoàn thành vào khoảng năm 1150, tu viện này nổi bật với những tác phẩm điêu khắc tinh xảo và mặt tiền đặc trưng của kiến trúc Roman, đặc biệt là mái vòm đồ sộ của nó.
Tháp Luân Đôn (Anh)Kỹ thuật xây dựng đặc trưng của kiến trúc Romanesque
Kỹ thuật xây dựng trong kiến trúc Romanesque có những đặc trưng nổi bật, trong đó cột trụ là một phần không thể thiếu. Những cột trụ này được thiết kế uốn sóng và phải tương thích với kích thước của các bức tường. Các họa tiết trên các trụ cột không cần phải giống nhau mà có thể đa dạng, từ hình thú, đầu người đến hoa văn, nhưng luôn đảm bảo sự tinh xảo trong từng chi tiết.
Kỹ thuật xây dựng trong kiến trúc Romanesque là một yếu tố không thể thiếu, giúp tạo nên sự khác biệt của các công trình đặc trưng.Tường của các công trình Romanesque thường được xây dựng từ đá, kết hợp với lớp vữa để tăng độ kiên cố. Kỹ thuật xây dựng này xuất phát từ những thợ thủ công dân gian, nên các đường nét ban đầu thường khá thô và thiếu sự mềm mại. Tuy nhiên, qua thời gian, kỹ thuật của các thợ xây ngày càng tinh xảo hơn, giúp cho các chi tiết trở nên mượt mà và đẹp đẽ hơn.
