Kim loại màu bạc quan trọng đang khiến Trung Quốc rủi ro thâu tóm các mỏ địa chất trên toàn cầu, nếu thành công sẽ thống trị ngành công nghiệp pin lithium cho xe điện.

Trung Quốc đang đầu tư hàng tỷ USD để mua cổ phần tại gần 20 mỏ lithium.

Theo các chuyên gia, đây là một chiến lược mạo hiểm. Trung Quốc đang chi hàng tỷ USD để mua cổ phần tại các quốc gia có lịch sử chính trị bất ổn và theo đuổi chủ nghĩa dân tộc tài nguyên. Các dự án thường phải đối mặt với sự chậm trễ, phản đối từ chính quyền, thậm chí là bị hủy bỏ. Tuy nhiên, nếu thành công, Trung Quốc có thể kiểm soát tới 1/3 sản lượng lithium vào năm 2025, theo ước tính của ngành.

Lithium, kim loại mềm màu bạc, là thành phần quan trọng trong pin lithium-ion dùng cho xe điện và điện thoại thông minh. Theo công ty nghiên cứu Benchmark Mineral Intelligence, nhu cầu có thể vượt xa nguồn cung khoảng 300.000 tấn vào cuối thập kỷ này.

Trung Quốc muốn kiểm soát nhiều lithium hơn để đối phó với lo ngại về nguồn cung. Canada và Úc, nơi có lượng lithium lớn nhất thế giới, đã cấm các khoản đầu tư của Trung Quốc do lo ngại về an ninh quốc gia.

Susan Zou, phó chủ tịch của Rystad Energy, công ty tư vấn có trụ sở tại Na Uy, nói rằng Trung Quốc, nay đã chiếm 8% lượng lithium trên thế giới, “không còn lựa chọn nào khác ngoài việc rủi ro”.

Trong hai năm qua, các công ty Trung Quốc đã chi 4,5 tỷ USD mua cổ phần tại gần 20 mỏ lithium, chủ yếu tại khu vực châu Mỹ Latin và châu Phi, theo dữ liệu của Rystad và Benchmark. Các quốc gia như Mali và Nigeria đã được chọn làm điểm đến quan trọng.

Vào tháng 12, Zimbabwe đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu lithium chưa qua chế biến. Vào tháng 2, chính phủ Mexico đã ký một nghị định để thúc đẩy quá trình quốc hữu hóa dự trữ lithium của quốc gia. Vào tháng 4, Tổng thống Chile đã đề xuất rằng các công ty tư nhân phải hợp tác với doanh nghiệp nhà nước nếu muốn khai thác lithium.

Bolivia là một trong những vùng mà Trung Quốc đầu tư mạnh mẽ, do nơi này nắm giữ khoảng 1/5 lượng lithium trên toàn cầu. Một thỏa thuận được ký kết vào năm 2019 để Trung Quốc khai thác lithium tại Bolivia đã thất bại sau khi chính phủ đồng ý nhưng sau đó bị lật đổ.

Mặc dù gặp nhiều thách thức, các công ty Trung Quốc vẫn có ưu thế hơn so với các đối tác từ phương Tây. Ví dụ, CATL, một công ty hàng đầu về pin lithium, được ủng hộ mạnh mẽ từ chính phủ Trung Quốc và sở hữu một mạng lưới rộng lớn các công ty liên quan trong chuỗi cung ứng.

“Nếu ai có thể làm được, thì chỉ có thể là các công ty Trung Quốc,” Emilio Soberón, một chuyên gia phân tích từ công ty tư vấn về ngành khoáng sản SFA Oxford, nhấn mạnh.

Theo Wall Street Journal, các quốc gia đang phát triển thường hợp tác với Trung Quốc để tham gia vào việc chế biến, tinh chế hoặc sản xuất pin, vì vậy đều quan tâm đến việc đảm bảo nguồn cung lithium ổn định. Ngược lại, các công ty Trung Quốc cũng nỗ lực thu hút các khoản đầu tư như một cách để giúp các quốc gia này phát triển.

“Người Trung Quốc đã chiếm quyền kiểm soát hoạt động khai thác lithium ở Zimbabwe giống như cách họ làm ở nhiều quốc gia châu Phi tiềm năng khác”, Sam Hosack, giám đốc điều hành của công ty khai thác mỏ Prospect Resources, phát biểu.

Thực tế, lithium đã mất nhiều năm để trở thành kim loại chính. Được phát hiện vào năm 1817 bởi nhà hóa học Thụy Điển Johan August Arfwedson, nhưng lithium không được sản xuất quy mô lớn cho đến khi Mỹ bắt đầu dự trữ chúng để chế tạo vũ khí vào cuối những năm 1950. Sau đó, lithium bắt đầu được sử dụng trong các hợp kim nhẹ, pin đồng xu và pin điện thoại di động vào những năm 1990.

Hiện nay, hơn một nửa nguồn cung lithium trên thế giới đến từ “Cánh đồng lithium” hoặc “Tam giác lithium” - khu vực biên giới giữa Argentina, Bolivia và Chile. Tại đây, nhà sản xuất chiết rút lithium từ hồ nước muối bằng cách bay hơi tự nhiên trong vòng 12-28 tháng. Tuy nhiên, công nghệ này hiện chỉ thu được khoảng 50% lượng lithium trong nước muối.

Phần lớn nguồn cung còn lại đến từ spodumene, một loại đá lửa, trong đó Australia là quốc gia khai thác lớn nhất. Chúng được lọc với axit sulfuric, sau đó chuyển đến Trung Quốc để sản xuất lithium hydroxit và lithium carbonate - hai hợp chất chính được sử dụng trong pin xe điện.

Theo các chuyên gia, cách nhanh nhất để tăng nguồn cung là cải thiện sản lượng từ những nguồn hiện có. Ganfeng Lithium, một trong những nhà sản xuất lớn nhất thế giới, đã lên kế hoạch sử dụng lợi nhuận kỷ lục để tăng sản lượng. Công ty Pilbara Minerals của Australia cũng đặt mục tiêu mở rộng mỏ Pilgangoora phía tây Australia sau khi hợp tác với các đối tác Trung Quốc như Great Wall Motor và CATL.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng dễ dàng tăng sản lượng lithium, vì điều này phụ thuộc vào giấy phép hoạt động và thời gian bay hơi của nước muối.

Do tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, giá lithium tăng gần 500% chỉ sau 1 năm. Khủng hoảng lithium nghiêm trọng đã khiến chính phủ Trung Quốc, quốc gia sản xuất khoảng 80% lượng pin lithium-ion trên thế giới, phải kêu gọi các nhà cung cấp giảm giá.

Nguồn: WSJ, Bloomberg