Kim Ngưu (chòm sao)

Chòm sao Kim Ngưu (金牛) (tiếng Latinh: Taurus, biểu tượng ) là một trong mười hai chòm sao hoàng đạo, nằm giữa chòm sao Bạch Dương kề phía tây và chòm sao Song Tử kề phía đông. phía bắc kề với hai chòm sao Anh Tiên và Ngự Phu, phía tây nam giáp với chòm Lạp Hộ và phía đông nam giáp với Kình Ngư. Kim Ngưu là một chòm sao lớn và đáng chú ý của bầu trời Bán cầu bắc trong mùa đông. Nó là một trong những chòm sao xa xưa nhất, ít nhất từ thời đồ đồng sớm khi nó đánh dấu vị trí của Mặt trời trong Xuân phân. Tầm quan trọng của nó được thể hiện ở sự xuất hiện trong truyền thuyết của nhiều nên văn hóa như Sumer cổ đại, Akkad, Assyria, Babylon, Ai Cập, Hy Lạp và La Mã.

Chòm sao chứa một số đặc điểm thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học. Kim Ngưu chưa 2 cụm sao mở gần Trái Đất nhất là Hyades và Pleiades, cả hai đều có thể dễ dàng nhìn thấy bằng mắt thường. Ở độ sáng thứ nhất, sao khổng lồ đỏ Aldebaran là một trong những sao sáng nhất bầu trời. Ở phía tây bắc của chòm sao là Tàn tích Siêu tân tinh Messier 1, nổi tiếng với tên gọi là Tinh vân Con cua. Một trong những vùng gần nhất đang hình thành sao trẻ, phức hợp Kim Ngưu-Ngự Phu (Taurus-Auriga complex), ngang qua phần phía bắc của chòm sao. Sao thay đổi độ sáng T Tauri là một nguyên mẫu của một lớp những sao tiền dãy chính (Pre-Main sequence star).

Lịch sử và Thần thoại

Chòm sao Kim Ngưu là một chòm sao quan trọng trên bán thiên cầu bắc. Ngoài hai cụm sao mở lớn nhất có thể quan sát từ Trái Đất, chòm Sao Kim Ngưu rất dễ nhận ra trên bầu trời nhờ nó nằm ngay bên chòm Lạp Hộ, tên Latinh Orion nổi bật trên bầu trời đêm. Người Chaldei đã tưởng tượng hình ảnh con trâu trong chòm sao này cách đây năm nghìn năm. Con trâu với biểu tượng cho sức mạnh và khả năng sinh sản của đàn ông, đã có mặt trong nhiều truyền thuyết. Nó được người Israel, người Hy Lạp thờ phụng.

Theo truyền thuyết, Zeus biến thành con trâu để chiếm được sự chú ý của công chúa Europe. Khi Zeus trốn trong đàn trâu của cha cô, công chúa Europe lên lưng con trâu và trang trí sừng của nó với vòng hoa. Bất ngờ, con trâu lao xuống biển cùng công chúa Europe bơi về đảo Crete. Trong chòm sao, chỉ thấy hình ảnh đầu trâu nổi trên mặt nước, phần còn lại chìm trong sóng biển. Zeus dẫn Europe qua biển Địa Trung Hải đến đảo Crete của Hy Lạp, nơi họ kết hôn. Vùng đất mà Zeus dẫn Europe tới từ đó được biết đến với cái tên châu Âu ngày nay.

Đặc tính

Kim Ngưu là một chòm sao lớn và nổi bật trên bầu trời Bắc vào mùa đông. Vào tháng 9 và 10, Kim Ngưu có thể nhìn thấy ở phía đông khi hoàng hôn. Thời điểm tốt nhất để quan sát chòm sao này là vào tháng 12 và 1. Đến tháng 3 và 4, Kim Ngưu sẽ xuất hiện phía tây vào hoàng hôn.

Đặc điểm và các thiên thể nổi bật

• Vào tháng 11, mưa sao băng Taurid xuất hiện từ hướng chòm sao Kim Ngưu. Mưa sao băng Beta Taurid diễn ra vào tháng 6 và 7 trong ban ngày và thường được quan sát bằng kĩ thuật vô tuyến. Vào tháng 10, từ ngày 18 đến 29, mưa sao băng Northern Taurids (Bắc Taurids) và Southern Taurids (Nam Taurids) hoạt động cùng nhau mặc dù dòng sao băng thứ hai mạnh hơn. Tuy nhiên, từ ngày 1 đến 10 tháng 11, cả hai dòng mưa sao băng này có cường độ như nhau.
• Sao sáng nhất trong chòm sao này là Aldebaran, một sao màu cam thuộc lớp quang phổ K5 III, sao khổng lồ. Tên gọi của nó bắt nguồn từ từ الدبران al-dabarān trong tiếng Arab, có nghĩa là 'kẻ đi theo', có thể liên quan đến việc nó theo dõi cụm sao Pleiades khi chúng đi qua bầu trời.
• Cụm sao mở Pleiades (Tua Rua) rất sáng, có thể nhìn thấy sáu sao với mắt thường, và trong điều kiện quan sát tốt có thể nhìn thấy đến chín sao. Đối với người da đỏ ở Hoa Kỳ, cụm sao này được biết đến như sáu chị em gái bị lạc giữa các vì sao, với chị thứ bảy ở phía trên mờ nhất vì luôn mong muốn trở về nhà và nước mắt của cô làm mờ ngôi sao. Thực tế, cụm sao này chứa hơn 500 sao trẻ, cách Trái Đất khoảng 410 năm ánh sáng. Cụm sao mở thứ hai Hyades, nằm gần Aldebaran, là cụm sao mở gần nhất với Trái Đất.
• Nằm ở phía Bắc và phía Tây Bắc của chòm sao Pleiades là một tinh vân được biết đến với tên gọi Crystal Ball Nebula (Tinh vân Quả cầu pha lê), cũng được gọi là NGC 1514. Tinh vân này được nhà thiên văn học nổi tiếng William Herschel phát hiện vào năm 1790.
• Chòm sao Kim Ngưu cũng nổi tiếng với tinh vân con cua M1, là phần còn lại của siêu tân tinh bùng nổ năm 1054.
• Phía Tây, hai sừng của Kim Ngưu được xác định bởi sao Beta (β) Tauri và Zeta (ζ) Tauri, là một hệ thống sao đôi che khuất (eclipsing binary star), với chu kỳ là 133 ngày.

Chiêm đoán sao

Năm 2008, Mặt Trời xuất hiện trong chòm sao này từ 13/5 đến 21/6. Theo chiêm tinh học, Mặt Trời thuộc cung Kim Ngưu từ ngày 20/4 đến ngày 20/5.

Chinh phục không gian

Tàu vũ trụ Pioneer 10 đang di chuyển về phía chòm sao Kim Ngưu, mặc dù nó sẽ không tiếp cận bất kỳ ngôi sao nào trong chòm này trong hàng ngàn năm tới vì pin năng lượng của nó sẽ không thể hoạt động đến thế.