Kim Nham

Kim Nham là một trong những vở chèo cổ kinh điển của nghệ thuật sân khấu chèo Việt Nam. Vở chèo Kim Nham có đoạn 'Xúy Vân giả dại' được đánh giá là một trong những đoạn hay nhất của chèo cổ Việt Nam. Đây là một trong bảy vở chèo có nhiều làn điệu chèo gốc, mẫu mực của nghệ thuật chèo Việt Nam.

Nội dung của vở chèo

Kim Nham là một học trò nghèo ở xứ Sơn Nam, cư ngụ và học tập tại kinh đô, được viên huyện Tể dẫn con gái là Xúy Vân đến kết hôn. Trước khi Xúy Vân lấy chồng, anh chàng Cu Sứt đã giảng dạy và cưu mang nàng, để lại dấu ấn trong lịch sử chèo cổ. Sau khi cưới vợ, Kim Nham lại lên kinh đô theo đuổi danh vọng, trong khi Xúy Vân sống cô đơn tại nhà và chờ đợi anh.

Khi Kim Nham đi vắng, Trần Phương, một người đàn ông giàu có từ Đông Ngàn, Bắc Ninh thông qua Mụ Quán để tán tỉnh Xúy Vân, thuyết phục nàng giả vờ điên để tránh Kim Nham. Xúy Vân lắng nghe và bắt đầu giả điên. Kim Nham nhận được thư từ Xúy Quỳnh - em gái của Xúy Vân, anh ta liền trở về và mời cô đồng bào, thầy cúng đến để chữa trị cho vợ nhưng không có kết quả. Hai vợ chồng cùng nhau thề nguyền để giải thoát cho nhau. Một số kịch bản kết thúc tại đây.

Trong thời kỳ Pháp tạm chiếm Hà Nội, vở chèo Kim Nham được bổ sung đoạn kết như sau: Kim Nham nhờ quyết tâm học hành, thành đạt và được bổ nhiệm làm quan. Trái lại, Xúy Vân điên dại phải sống nhờ vào việc ăn xin. Kim Nham nhận ra vợ cũ, bỏ một đồng bạc vào nắm cơm, sai người mang cho Xúy Vân. Xúy Vân mở ra và phát hiện nén bạc, mới hỏi ra sự thật. Cảm thấy xấu hổ, nàng nhảy xuống sông tự vẫn.

Phiên bản cải biên

Vở chèo cải biên Súy Vân (Xúy Vân) do GS NSND Trần Bảng làm đạo diễn và biên kịch, lần đầu công diễn trong hội diễn sân khấu chuyên nghiệp mùa xuân năm 1962 tại Nhà hát Chèo Việt Nam.

Nội dung vở chèo sửa đổi Súy Vân, Súy Vân trở thành nhân vật chính, biến tấu nội dung: Kim Nham thành công và muốn lấy thêm vợ, dẫn đến mối bất hòa giữa anh và Xúy Vân. Mẹ của Kim Nham khinh thường Xúy Vân, Xúy Vân qua Mụ Quán bị Trần Phương dụ dỗ rời xa Kim Nham. Khi đến bến sông chờ Trần Phương đón và mơ ước về cuộc sống mới, nhưng thư từ Trần Phương cho biết hắn đã bỏ cô, Xúy Vân đau khổ tự vẫn.

Ban biên tập cải biên ủng hộ phản kháng của Súy Vân, giúp cho ý đồ bênh vực Súy Vân thành công tuyệt đối. Với vở chèo này, Nhà hát đã nhận được nhiều Huy chương Vàng tại hội diễn: cho vở biểu diễn, cho các thành phần sáng tạo (đạo diễn, âm nhạc, trang phục), và 7 Huy chương Vàng cho diễn viên.

Tuy nhiên, trong Liên hoan Chèo quốc gia năm 2001, vở biểu diễn cải biên lại vi phạm quy định vì chỉ được biểu diễn chèo cổ, nghĩa là vở Kim Nham của Nhà hát Chèo Ninh Bình tham gia Liên hoan và đoạt huy chương vàng, còn Xúy Vân là vở cải biên.

Dấu ấn của các nghệ sĩ

• NSND Diễm Lộc, diễn viên Nhà hát Chèo Việt Nam để lại ấn tượng mạnh khi thủ vai Xúy Vân trong vở Xúy Vân giả dại, giành huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu năm 1962.
• NSND Thúy Ngần (Nhà hát Chèo Việt Nam) rất thành công với vai diễn Xúy Vân. Đã giành huy chương vàng Hội diễn sân khấu toàn quốc các năm 1990, 1995, 2001.
• NSND Mai Thủy cũng có một nét đặc biệt khi tham gia hoạt động nghệ thuật với vai diễn Xúy Vân trong vở chèo 'Kim Nham'. Với vai diễn này, Mai Thủy đã đạt Huy chương Vàng, cùng với Giải Diễn viên Xuất sắc vai Nữ pha và Bằng khen từ Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tại Liên hoan Nghệ thuật Chèo chuyên nghiệp Toàn quốc tổ chức tại Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh năm 2001. Tại Hội diễn sân khấu chèo đó, Đoàn chèo Ninh Bình đã đoạt giải vở biểu diễn xuất sắc nhất.
• NSND Chu Văn Thức (nguyên giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam 1987 - 1989) từng rất nổi tiếng với vai diễn Kim Nham.
• NSND Mạnh Phóng (Nhà hát Chèo Việt Nam) được biết đến với biệt danh 'Phù thủy làng chèo' vì ông từng đóng đinh vai hề thầy phù thủy trong vở chèo Kim Nham, một trong năm vai mẫu quan trọng, bên cạnh đào, kép, lão, mụ. Vai diễn này đã đưa Mạnh Phóng trở thành gương mặt sáng giá của Nhà hát chèo Việt Nam. Mỗi buổi biểu diễn, ông luôn nhận được tràng pháo tay tán thưởng từ khán giả. Có lần, sau buổi biểu diễn tại Đồ Sơn (Hải Phòng), người xem chật kín đứng đợi nghệ sĩ để chụp ảnh lưu niệm.
• Vở chèo Súy Vân của Nhà hát Chèo Việt Nam đã giành Huy chương Vàng tại hội diễn sân khấu chèo năm 1962.

• Xem vở chèo Kim Nham (Nhà hát chèo Việt Nam)
• Xem vở chèo Kim Nham (Nhà hát chèo Ninh Bình), Vở biểu diễn xuất sắc nhất Hội diễn sân khấu chèo 2001
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Súy Vân giả dại (Nhà hát Chèo Thái Bình)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Súy Vân giả dại (Nhà hát Chèo Ninh Bình)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Súy Vân giả dại (Đoàn chèo Quảng Ninh)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Súy Vân giả dại (Đoàn chèo Thái Nguyên)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Phù thủy sợ ma (Nhà hát Chèo Việt Nam)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Phù thủy sợ ma (Nhà hát Chèo Hà Nội)
• Xem trích đoạn chèo Kim Nham: Phù thủy sợ ma (NSND Mạnh Phóng)