Kỹ thuật cộng hưởng từ hạt nhân (viết tắt là NMR-Nuclear Magnetic Resonance) là hiện tượng mà một hạt nhân nguyên tử trong từ trường sẽ hấp thụ hoặc phát ra bức xạ điện từ. Phương pháp này cũng được áp dụng trong nhiều nghiên cứu phân tử.
Các hạt nhân chứa số lẻ proton hoặc neutron đều có mômen từ và động lượng nội tại. Các hạt nhân phổ biến nhất trong nghiên cứu là hydro-1 (đồng vị phổ biến nhất trong tự nhiên) và cacbon-13, nhưng cũng có thể là từ các đồng vị khác như N, F, P, O, Si, B, Na, Cl, Pt.
Tần số cộng hưởng từ hạt nhân của một chất phụ thuộc trực tiếp vào cường độ từ trường áp dụng, theo phương trình tần số tiến động Larmor.
Khám phá lịch sử
Kỹ thuật cộng hưởng từ hạt nhân lần đầu được Isidor Rabi mô tả vào năm 1938 và được củng cố qua các thí nghiệm của Stern-Gerlach. Nhờ phát minh này, Rabi đã được trao giải Nobel Vật lý năm 1944. Sau đó, Felix Bloch và Edward Mills Purcell cùng nhận giải Nobel Vật lý năm 1952 nhờ phát triển phương pháp ứng dụng NMR cho các mẫu chất lỏng và rắn. Trước đó, Yevgeny Zavoisky đã quan sát hiện tượng này vào năm 1941, nhưng do thí nghiệm của ông không thể tái hiện nên không được công nhận.
Rabi, Bloch và Purcell nhận ra rằng các phân tử như (1H và 31P) trong môi trường từ tính có thể hấp thụ năng lượng từ tần số radio (radiofrequence) và dẫn đến hiện tượng cộng hưởng từ.
Sự phát triển của kỹ thuật NMR là một bước ngoặt quan trọng trong phân tích hóa học và sinh hóa, đồng thời mở đường cho sự ra đời của công nghệ chụp cộng hưởng từ (MRI) hiện đại.
Nguyên lý cơ bản của cộng hưởng từ hạt nhân
Phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR)
Phổ NMR được xây dựng từ việc ghi lại quá trình cộng hưởng từ do các hạt nhân có spin khác 0 tạo ra khi bị kích thích bởi sóng radio RF trong từ trường bên ngoài. Quá trình này làm xuất hiện sự khác biệt về trạng thái spin và mức năng lượng của các hạt nhân.
Tần số cộng hưởng (tần số Larmor) tỷ lệ thuận với cường độ từ trường :
với là hệ số gyromagnetic (hay còn gọi là magnetogyric).
NMR trong mẫu lỏng
NMR trong mẫu rắn
Các đồng vị dùng trong phân tích NMR
H spin 1/2, H spin 1, C spin-1/2, N spin-1, N spin-1/2, O spin-5/2, F spin-1/2, P spin-1/2,....
Ứng dụng của NMR
MRI - Chụp cộng hưởng từ - Magnetic Resonance Imaging