Lá chanh - Loại lá thường được sử dụng để nấu ăn nhưng chứa nhiều dược tính

1. Đặc điểm và nguồn gốc của cây lá chanh

Thực tế, lá chanh còn được biết đến với một số tên gọi khác như xương chua, bụp xước, me chua. Hibiscus Surattensis là tên khoa học của loài thực vật này.

1.1. Đặc điểm hình thái 

Bụp xước hoặc lá chua thuộc nhóm thực vật họ cẩm quỳ. Bề ngoài của loài cây này tương đối giống với loài cây dâm bụt. Tuy nhiên, nếu bạn quan sát kỹ, bạn có thể dễ dàng nhận ra sự khác biệt của cây bụp xước so với các loại thực vật cùng họ. 

• Thân cây: Khi đạt giai đoạn trưởng thành, chiều cao trung bình của cây là từ 1m đến 2m, vỏ bao bọc thân cây thường có màu lục hoặc đỏ tía. Cây thường chia thành nhiều nhánh, cành non có bề mặt tương đối nhẫn, đôi khi có phần lông bao bọc (tùy thuộc vào điều kiện phát triển). 

• Lá cây: Lá mọc theo kiểu phiến, chia thành nhiều chùy (phổ biến là 5 - 7 chùy). Phần gốc của lá giống như hình trái tim, phần cuối lá khá dài. Lá của loài cây này có vị chua thanh, thường được sử dụng như một loại rau. 

• Hoa: Mặc dù gần giống hoa dâm bụt, nhưng nổi bật với màu vàng tươi. Phía trong là màu đỏ sậm. Mỗi bông hoa của bụp xước có từ 5 - 6 cánh, hoa mọc ra từ kẽ lá. 

• Quả: Quả của cây bụp xước có hình dáng giống như quả trứng, với phần đầu nhọn. Bên ngoài quả có một lớp lông mịn. Bên trong quả thường chứa hạt nhỏ màu đen. Từ khoảng đầu tháng 7 đến cuối tháng 10 là mùa quả của bụp xước.

Hoa của cây bụp xước hoặc lá chua có màu vàng tươi đặc trưng

Trong số những phần của cây bụp xước, lá và thân cây là hai phần được sử dụng nhiều nhất. Lá của loài cây này có vị chua đặc trưng, thường được sử dụng như một loại rau. 

1.2. Nguồn gốc

Cây bụp xước phát triển mạnh mẽ ở các khu vực khí hậu nhiệt đới như Đông Nam Á, Châu Phi. Loài cây đặc biệt này thích sự nhiều nắng và không khí ẩm. Mặc dù vậy, chúng cũng có khả năng chịu hạn tốt, phát triển tốt ngay cả trong điều kiện khô han. 

Cây bụp xước có nguồn gốc từ khu vực Tây Phi

Theo nghiên cứu của các nhà thực vật học, bụp xước thích nghi tốt với các điều kiện khí hậu từ đồng bằng đến núi cao dưới 1200m. 

Về nguồn gốc, bụp xước hoặc lá chua là loài cây có nguồn gốc từ vùng Tây Phi. Ngày nay, chúng đã được du nhập vào nhiều khu vực khác. 

Bụp xước thích nghi tốt với môi trường khí hậu của nước ta. Loài cây này chủ yếu phát triển tự nhiên, ở điều kiện nhiệt độ trung bình từ 23 độ C đến 24 độ C, cây sẽ phát triển mạnh. 

2. Phân tích thành phần hóa học của lá chua

Thực tế, lá của cây bụp xước thường được sử dụng như một loại rau. Với vị chua đặc trưng, lá chua dễ kết hợp với nhiều loại thực phẩm khác. Đây là một nguồn cung cấp vitamin tương đối phong phú. 

Lá chua là nguồn cung cấp Vitamin rất tốt cho cơ thể

Từ quá trình phân tích, ta nhận thấy rằng trong lá và một số phần khác của cây bụp xước chứa nhiều loại axit. Ngoài ra, chúng còn cung cấp hàng loạt loại vitamin quen thuộc như Vitamin C, Vitamin B1, Vitamin B2. 

Theo một nghiên cứu gần đây, các nhà khoa học cho biết tinh dầu được chiết xuất từ cây lá chua hoặc bụp xước có khả năng kháng khuẩn rất tốt. Đặc biệt, tính chất kháng khuẩn trong loại tinh dầu này cao hơn cả tinh dầu bạc hà, tinh dầu long não. 

3. Tác dụng của lá chua theo quan điểm Đông y và Tây y

Thực tế, hiện chưa có nhiều nghiên cứu chi tiết về cây lá chua như với những loài thực vật khác. Tuy nhiên, một số nghiên cứu gần đây lại cho thấy tiềm năng lớn của loài cây này trong việc chăm sóc sức khỏe và điều trị bệnh. 

3.1. Theo quan điểm Đông y

Theo quan điểm Đông y, bụp xước có vị chua nhưng tính mát, giúp thanh nhiệt cơ thể một cách hiệu quả. Loài thực vật này được coi là có tác dụng tốt trong việc điều trị kháng khuẩn, giảm triệu chứng khó tiểu, cải thiện sự lọc máu. Người thường xuyên sử dụng lá chua có thể cải thiện đường tiêu hóa và hạ huyết áp một cách đáng kể. 

Bụp xước có vị chua nhưng tính mát, giúp thanh nhiệt cơ thể

Ngoài việc sử dụng làm dược liệu, lá chua còn được ưa chuộng làm loại rau. Ví dụ như lá chua được dùng để nấu canh cá. Ngay cả phần đài hoa cũng thích hợp làm gia vị thay thế cho giấm khi cần. 

Ở đảo Réunion, cư dân bản địa thường sử dụng hoa của cây bụp xước như một biện pháp giảm đau tự nhiên.

Phần thân và lá của cây bụp xước sau khi đun sôi được sử dụng để tạo ra dung dịch dùng để làm sạch vùng kín.

3.2. Theo Y học Hiện đại

Theo các nghiên cứu y học gần đây, lá chua hay còn gọi là bụp xước có thể hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả.

Trong lá chua thường chứa trifolin, một chất giúp cân bằng Insulin trong cơ thể.

Trong lá chua, trifolin, kaempferol, morine,... là những chất chống oxi hóa hỗ trợ việc điều tiết Insulin hiệu quả.

Để chứng minh tác dụng chữa tiểu đường của cây bụp xước, một nhóm nhà khoa học đã thực hiện thử nghiệm trên đàn chuột gồm 20 con.

Sau 21 ngày, nhóm nghiên cứu kiểm tra chỉ số đường huyết của 4 nhóm chuột, phát hiện nhóm sử dụng lá chua đã có sự giảm đáng kể về HbA1C và AGEs.

Nhóm chuột sử dụng hợp chất HSL tách xuất từ lá chua đã thấy tăng cường vận chuyển glucose GLUT4 sau thời gian thử nghiệm.

Mặc dù chỉ mới thử nghiệm trên động vật, nhưng kết quả về tác dụng điều trị tiểu đường của tinh chất từ cây bụp xước là khá tích cực.

4. Lưu ý khi chế biến với lá chua

Hiện nay, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu cụ thể về tác dụng của cây bụp xước trong việc phòng và điều trị bệnh. Phần lớn mọi người vẫn sử dụng lá của cây này để nấu canh.

Trong quá trình sử dụng lá chua, cần lưu ý những thông tin quan trọng sau:

Phụ nữ đang mang thai cần cẩn thận khi sử dụng lá chua.

Lá chua, hoặc cây bụp xước chính xác hơn, là một loại cây có nguồn gốc từ vùng Tây Phi. Hiện chưa có nhiều nghiên cứu cụ thể về tác dụng của lá chua, do đó cần phải cẩn trọng khi sử dụng bất kỳ phần nào từ cây bụp xước.