La Dalat

La Dalat là một dòng xe hơi giá rẻ do hãng Citroën của Pháp sản xuất thông qua Công ty con là Công ty xe hơi Sài Gòn trong giai đoạn 1970–1975. Xe được ra mắt vào năm 1970 sau khi được thiết kế bởi Citroën vào năm 1969. Tỷ lệ nội địa hóa của các bộ phận của La Dalat đã đạt 25% vào năm 1975, tăng lên 40% khi Citroën đóng cửa nhà máy tại Việt Nam và ngừng sản xuất dòng xe này.

Với mục đích phục vụ cho người tiêu dùng có điều kiện kinh tế khó khăn ở các quốc gia khác nhau, La Dalat có nhiều bộ phận được chế tạo thủ công, thiết kế xe thô kệch và không được đánh giá cao về mặt thẩm mỹ. Tuy nhiên, xe lại có giá thành rẻ, tiết kiệm nhiên liệu, dễ dàng sửa chữa và thay thế phụ tùng.

La Dalat được thiết kế bởi hãng Citroën (Pháp) và lắp ráp tại nhà máy của Công ty xe hơi Sài Gòn (Việt Nam Cộng Hòa) ở Sài Gòn với tỷ lệ nội địa hóa từ 25% đến 40%. Các bộ phận chính như động cơ và khung sườn được nhập khẩu từ Pháp, trong khi các bộ phận khác như thân xe và phụ kiện được sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam.

Lịch sử

Năm 1936, hãng Citroën xây dựng xưởng sản xuất đầu tiên ở Đông Dương tại góc đường Lê Lợi – Nguyễn Huệ, hiện nay là Caféteria Rex. Trong thời kỳ Việt Nam Cộng hòa, xưởng này đã di chuyển và đổi tên thành Công ty Xe hơi Citroën, sau đó là Công ty Xe hơi Sài Gòn.

Năm 1948, Hãng Citroën ra mắt mẫu xe 2CV để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân Pháp sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Các dòng xe tiếp theo như Citroën Dyane 6 và Méhari được ra đời vào cuối thập niên 1950 và đầu những năm 60. Ở Việt Nam, xe Citroën La Dalat được sản xuất dựa trên mẫu Citroën Méhari.

Vào cuối những năm 1960, do áp lực cạnh tranh từ các hãng xe nổi tiếng, Citroën tung ra mẫu xe La Dalat, có giá thành rẻ và tiện dụng. Đến cuối năm 1969, khi Mỹ ngừng thuê lao động Việt Nam và giảm viện trợ, nền kinh tế của Việt Nam Cộng hòa suy thoái nặng nề, lạm phát gia tăng, khiến chính phủ phải cấm nhập khẩu xe hơi từ nước ngoài. Điều này đã tạo điều kiện cho việc ra đời của La Dalat, tránh được áp lực từ các xe nhập khẩu.

Thiết kế

Chiếc La Dalat được phát triển dựa trên các mẫu Méhari và Baby Brousse từng thành công tại các thuộc địa. Xe có 4 phiên bản khác nhau với các bộ phận chính như động cơ, hệ thống truyền động, tay lái, hệ thống treo, hệ thống phanh... được nhập khẩu từ Pháp. Những bộ phận đơn giản như đèn, còi báo hiệu, ghế ngồi, khung thân xe bằng tôn thép, và mui xe bằng lá thép uốn hoặc vải... được sản xuất tại Sài Gòn để tiết kiệm chi phí nguyên liệu và nhân công.

Loại Citroën 2CV (tiền thân của La Dalat) là một mẫu xe dường như không thể đơn giản hơn: không có cửa kính cuốn hai bên, nóc xe làm bằng vải bạt (vì vậy nó được gọi là 'xe con cóc'). Xe La Dalat còn đơn giản hóa hơn nữa: khung vỏ không cần máy ép thép công nghiệp để chế tạo, chỉ sử dụng vật liệu và phương pháp gia công giống như làm thùng tôn. Ngay cả những xưởng cơ khí thủ công với thợ có trình độ trung bình cũng có thể sản xuất được. Do đó, trọng lượng của xe khá nhẹ, khoảng 570 kg, giúp tiết kiệm nhiên liệu. Tuy nhiên, khung xe rất mỏng manh, không có độ bền cao như khung thép, vì vậy ngay cả va chạm nhỏ cũng có thể làm móp hoặc vênh vỏ xe. Với khung xe mỏng manh đó, nếu có va chạm mạnh, người lái rất dễ gặp nguy hiểm đến tính mạng.

Hãng xe Citroën nhắm đến thị trường khách hàng bình dân ở các nước có nền kinh tế khó khăn, do đó La Dalat có những đặc tính như tiết kiệm nhiên liệu, dễ sửa chữa, dễ thay thế phụ tùng và đặc biệt là các bộ phận như cánh cửa, cửa kính... có thể tự chế từ những xưởng cơ khí thủ công giá rẻ. Tuy nhiên, do sản xuất thủ công để giảm giá thành, hình dáng xe rất thô kệch, kém thẩm mỹ, và khung xe có độ an toàn thấp. Trong các nước phát triển, La Dalat không thực sự có cơ hội cạnh tranh với các loại xe khác (thậm chí không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn để được sản xuất), nhưng đối với khách hàng bình dân ở các nước có nền kinh tế khó khăn, vấn đề thẩm mỹ và tiêu chuẩn an toàn không phải là quan trọng.

La Dalat được trang bị động cơ 4 thì, dung tích 602 cc, công suất 31 mã lực, sử dụng hệ thống động cơ đối xứng 2 xi-lanh nằm ngang (flat twin), hộp số tay 4 cấp, truyền động cầu trước. Kích thước xe là 4.003 (dài) x 1.530 (rộng) x 1.540 (cao) mm. Trọng lượng của xe dao động từ 480 đến 590 kg (tùy từng kiểu xe), kiểu xe thùng nặng lên đến 770 kg.

Dự kiến từ năm 1970 đến 1975, Citroën đã sản xuất hơn 5.000 chiếc La Dalat, tương đương với khoảng 1.000 chiếc mỗi năm. Mặc dù sản lượng này khá nhỏ (trong khi đó, riêng Nhật Bản đã sản xuất 4,1 triệu xe ôtô vào năm 1970), nhưng Citroën vẫn xem La Dalat là một thiết kế phù hợp với thị trường các nước có nền kinh tế khó khăn.

Tỷ lệ nội địa hóa của La Dalat vào năm 1975 đạt 25%, và giai đoạn này, tỷ lệ đã tăng lên 40%, cũng là năm mà Citroën đóng cửa nhà máy tại Việt Nam.

• Xe Chiến Thắng

Liên kết bên ngoài

• Khám phá từng chi tiết của chiếc xe độc đáo La Dalat, Báo An Ninh Thủ Đô.