Lá thư từ Dương Tường gửi tới cháu nội Trần Dần | Tác phẩm 'Người người lớp lớp'

Lá thư gửi tới cháu nội của tác giả (Lời tựa thay thế)

Hôm nay, khi đọc lại cuốn Người người lớp lớp, ông nảy ra ý tưởng viết vài dòng này gửi cháu. Có nhiều lý do khiến ông muốn tâm sự với cháu về cuốn sách này:

Trước hết, tác giả của cuốn sách là ông nội cháu - nhà văn, nhà thơ Trần Dần, người có cuộc đời và sự nghiệp gắn liền với một giai đoạn lịch sử đầy biến động.

Thứ hai, cuốn sách khắc họa một dấu ấn rực rỡ của thời kỳ đó, đồng thời cũng là của lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

Chiến dịch Điện Biên Phủ tại Việt Nam - chiến dịch đã kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Lý do thứ ba khá đặc biệt... nhưng có lẽ ông sẽ kể vào một dịp thích hợp khác...

Đúng vậy, cuốn sách này được xuất bản lần đầu cách đây đúng 55 năm (*), tức là bằng tuổi của bố cháu và cháu cộng lại. Đây là tiểu thuyết đầu tay của ông nội cháu, cũng là tác phẩm dài đầu tiên viết về chiến thắng Điện Biên Phủ.

Ông nội cháu bắt đầu viết nó vào giữa tháng 2/1954, một tháng trước khi chiến dịch bắt đầu và hoàn thành vào tháng 7/1954, hai tháng sau khi quân đội Việt Nam hoàn toàn tiêu diệt tập đoàn cứ điểm kiên cố nhất của thực dân Pháp, tiêu diệt năm ngàn quân địch và bắt sống hơn một vạn tên, bao gồm cả tướng chỉ huy De Castries và toàn bộ bộ tham mưu.

Năm tháng để hoàn thành một cuốn tiểu thuyết hơn 300 trang.

Điều đó có gì đặc biệt? Có thể cháu sẽ thắc mắc.

Cháu yêu quý, đó không phải là năm tháng bình thường, mà là những ngày đêm hành quân liên tục không ngủ, những ngày đêm 'kéo pháo vào kéo pháo ra' - di chuyển những khối thép khổng lồ hàng chục tấn qua rừng núi chỉ bằng sức người, những ngày đêm đào chiến hào dưới mưa bom bão đạn, và những ngày đêm chiến đấu không ngừng nghỉ...

Người lính văn nghệ là ông nội cháu khi ấy đã sát cánh cùng các đơn vị chủ công, những pháo thủ 'chân đồng vai sắt', lăn lộn dưới hào chiến đấu với những người lính xung kích, chia sẻ mọi gian khổ và khó khăn. Chính trong hoàn cảnh đó, ông đã viết cuốn sách này: tranh thủ mọi lúc mọi nơi có thể - những chặng dừng chân ngắn ngủi trên đường hành quân, những khoảnh khắc giữa hai trận đánh...

'Bàn viết' thường là một tấm các tông kê trên ba lô, hoặc nếu may mắn hơn, một phiến đá phẳng bên bờ suối. Nguồn sáng thường là lửa bếp của 'anh nuôi' hoặc thậm chí là ánh trăng...

Cháu Trần Đan yêu quý,

Thực ra, tên cháu là Trần Đan, nhưng trong khai sinh ghi là Tran Dan vì tiếng Pháp không có dấu. Bố mẹ cháu đặt tên cháu như vậy để tưởng niệm ông nội cháu vì Trần Dần và Trần Đan, viết theo chính tả Pháp, là một. Nói cách khác, cháu mang tên của ông nội mình.

Và đó chính là lý do thứ ba khiến ông muốn tâm sự với cháu nhân dịp Người người lớp lớp được tái bản bởi Nhà xuất bản Kim Đồng - nhà sách dành cho thiếu niên và nhi đồng.

Giữa cháu và cuốn sách này là một khoảng cách rất lớn về nhiều mặt: thời gian, không gian, địa lý và lịch sử, xã hội. Cháu sinh ra và lớn lên ở nơi cách xa quê hương hàng chục nghìn cây số. Sau này, có thể cháu sẽ lập nghiệp ở đó và mang hai quốc tịch: Pháp và Việt Nam.

Nhưng dù cháu ở đâu và thế nào đi nữa, ông mong rằng cháu đừng quên rằng mình mang dòng máu và tên của người ông thuộc thế hệ anh hùng đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, thế hệ 'người trước ngã, kẻ sau xông lên tiếp... mặc cho đạn xé lửa thiêu, mặc cho xương tan thịt nát, người người lớp lớp xông lên...'

Bạn chiến đấu của ông nội cháu,

DƯƠNG TƯỜNG

(*) Lá thư này được viết năm 2009.