Làm gì để hỗ trợ nạn nhân bị rắn cắn?

1. Phân biệt rắn độc và không độc như thế nào?

Rắn là loài động vật không chân thuộc họ bò sát, chúng là một phần quan trọng của hệ sinh thái tự nhiên và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái. Tuy nhiên, một số loài rắn có nọc độc và có thể gây nguy hiểm cho con người.

Nếu may mắn, nạn nhân có thể bị cắn bởi một số loài rắn không độc, điều này sẽ không gây ra bất kỳ phản ứng nào và không cần lo lắng về sức khỏe. Tuy nhiên, việc phân biệt hai loại rắn thông thường và rắn độc chỉ qua mắt thường là rất khó.

Cách đơn giản và tiện lợi nhất là kiểm tra kỹ lưỡng vết cắn trên da, rắn không độc thường có vết cắn đầu tròn. Do không có răng nanh, nên nó có hình dạng vòng cung đặc trưng.

Ngược lại, các loài rắn có độc thường gây ra những tác động nguy hiểm và thường dẫn đến các phản ứng ngay lập tức hoặc trong vài giờ sau khi bị cắn. Những triệu chứng thường gặp bao gồm miệng bị cứng lại, mắt mờ, đờm nhớt ứ đọng và thậm chí nôn ra máu. Vết thương từ cắn của loài rắn độc thường sẽ có hai vết răng nanh cách nhau khoảng 5mm.

Hình minh họa cách nhận biết rắn có độc và không có độc

2. Dấu hiệu khi bị rắn độc cắn 

Vì rắn có nồng độ độc cao, các triệu chứng thường xuất hiện ngay sau vài phút bị cắn. 

• Dấu hiệu tại vết cắn: Cảm giác đau buốt, sưng phù, vùng da đỏ, bầm máu, vết thương lan rộng.

• Biểu hiện nghiêm trọng: Khó nói, khó nuốt, khó thở, co giật, vết cắn không ngừng chảy máu, xuất huyết toàn thân, cơ thể yếu đi, khó thở, suy tim, ngưng tuần hoàn máu,...

3. Cách xử lý khi bị rắn cắn

Giữ bình tĩnh

Trong trường hợp bị rắn cắn, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh, tránh hoảng loạn hoặc vận động mạnh, vì điều này có thể làm cho nọc độc lan tràn nhanh chóng khắp cơ thể.

Đến cơ sở y tế ngay lập tức

Khi bị rắn cắn, bạn cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị. Không nên tự điều trị hoặc áp dụng các biện pháp truyền thống như đắp lá, rắc vôi,... lên vết cắn. Điều này có thể làm cho vết thương trở nên nghiêm trọng hơn và làm lỡ cơ hội điều trị dẫn đến tử vong.

Nạn nhân bị rắn cắn có thể ngừng tim chỉ trong vài phút đến vài giờ

Các bước sơ cứu đơn giản

• Điều chỉnh tư thế để vị trí bị cắn thấp hơn tim (nếu có thể).

• Tháo trang sức, nới lỏng quần áo để tránh áp lực thêm lên vết thương (Nạn nhân cần giữ vị trí tĩnh lặng nhất có thể).

• Rửa vết thương bằng nước sạch, nước muối sinh lý hoặc nước muối pha loãng với nước sạch.

• Sử dụng gạc khô hoặc vải sạch để băng kín vết thương, ưu tiên sử dụng băng bó không làm cứng bất kỳ phần cơ thể nào bị cắn, nhưng không bó chặt quá (không nên áp dụng nếu bị rắn lục cắn)

• Hỗ trợ nạn nhân giữ tư thế tĩnh lặng trong quá trình di chuyển đến cơ sở y tế gần nhất.

Tìm hiểu và xác định loài rắn cắn

Nếu có thể, bạn nên tìm hiểu và xác định loài rắn cắn để hỗ trợ các bác sĩ lựa chọn huyết thanh kháng độc rắn phù hợp một cách nhanh chóng hơn. Không cần phải đem con rắn đã cắn đến bệnh viện, thay vào đó, bạn có thể ghi nhớ mẫu vẽ và hình dạng của con rắn đã cắn bạn.

Một số loại rắn thường gặp ở Việt Nam có thể tấn công người:

• Rắn hổ mang: Ở bạnh cổ có một hình tròn sáng (mắt kính) trên cổ mặt lưng, có vết đen nâu ở giữa. Cổ bụng có cặp vết nhỏ ngang. Lưng thay đổi màu sắc từ nâu sẫm đến nâu xám, nhiều cá thể mặt lưng đồng màu.

• Rắn lục: Toàn thân của rắn lục có màu xanh lá cây, đôi khi có vết nâu đỏ (rắn lục có đuôi đỏ là loại rắn cực độc trong số các loài rắn lục). 

• Rắn cạp nong/cạp nia: Rắn cạp nong có đầu to, ngắn, mắt tròn và đuôi ngắn. Vảy ở sống lưng có hình sáu cạnh, lớn hơn vảy bên.

• Rắn biển: Rắn biển có cấu trúc thân dẹt chiều ngang như lươn, không có mang, thở bằng việc trồi lên mặt nước và thường có nọc độc mạnh. 

• Chàm quạp: Rắn này nhỏ, dài khoảng 100cm, màu lá khô hoặc hơi hồng, vàng hoặc nâu. Trên lưng có hoa văn hình cánh bướm đen và vàng. Đầu to và thon nhọn về phía trước.

Một số loài rắn thường gặp ở Việt Nam

4. Có nên dùng miệng hút độc khi bị rắn cắn?

Trong nhiều phim, chúng ta thường thấy tình huống nhân vật bị rắn cắn và được sơ cứu bằng cách hút nọc độc ra bằng miệng. Tuy nhiên, cách này không hiệu quả và có thể gây tổn thương cho các mô xung quanh vết cắn, khiến nọc độc xâm nhập nhanh chóng vào máu. 

Nọc độc khi xâm nhập vào cơ thể qua vết cắn sẽ lan rộng vào mạch máu cực kỳ nhanh chóng. Hút nọc độc bằng miệng chỉ làm chậm quá trình điều trị. Ngoài ra, hành động này còn có thể gây nguy hiểm cho người sơ cứu.

Ngoài ra, cần lưu ý một số việc không nên thực hiện khi giúp đỡ nạn nhân bị rắn độc cắn như sau:

• Chườm đá

• Chích, rạch, chọc vết cắn

• Sử dụng các loại thuốc dân gian, phương pháp mẹo vặt

• Cố gắng tiêu diệt con rắn: Hãy tập trung vào việc cứu giúp nạn nhân hơn là cố tìm ra con rắn. Nếu rắn đã chết, hãy mang theo nó đến bệnh viện.

Nạn nhân có thể hoàn toàn được cứu chữa nếu nhận được xử trí và sử dụng huyết thanh kháng độc đúng thời điểm

Thực tế, tỷ lệ tử vong do rắn cắn chỉ chiếm khoảng 0,5 - 1% do ngành dược đã nghiên cứu và phát triển nhiều loại huyết thanh kháng độc hiệu quả. Nếu bạn hoặc người thân gặp phải tình huống này, hãy nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế để được điều trị ngay lập tức.