Làm sao để được công nhận là người trưởng thành?

 - và họ nỗ lực để đạt được sự trưởng thành đó.

Khi về Việt Nam, tôi ít thấy sự nỗ lực này ở bạn bè đồng trang lứa. Quá trình trở thành người lớn ít được quan tâm, khiến các bạn trẻ không nhận ra mình đã trưởng thành từ lúc nào và phải chịu trách nhiệm ra sao với cuộc đời mình. Nhiều người coi trưởng thành là điều hiển nhiên - họ nghĩ mình là người lớn khi cơ thể phát triển, biết làm việc của người lớn, hoặc khi trở thành bố mẹ, nhưng thái độ và trách nhiệm vẫn chưa vượt qua ngưỡng trẻ vị thành niên. Hệ quả của việc này là hiện tượng “trẻ em cao tuổi” khá phổ biến. 

Theo tôi, “trẻ em lớn tuổi” là những người trưởng thành về tuổi tác nhưng vẫn mang tâm hồn và trách nhiệm của trẻ con. Để hiểu rõ hiện tượng này, trước hết cần định nghĩa thế nào là “người lớn”.

Mỗi người có quan điểm khác nhau. Một người bạn của tôi, một tiến sĩ ngành kỹ thuật hóa học với đôi mắt xanh mơ mộng và mái tóc vàng lãng tử, từng nói rằng trở thành người lớn là quá trình chấp nhận rằng mình sẽ không bao giờ trở thành người như mình từng mơ ước khi còn bé. Lúc nhỏ, chúng ta mơ ước trở thành phi hành gia, thủ tướng, diễn viên nổi tiếng, hay ít nhất là có một công việc mình yêu thích và đóng góp lớn cho xã hội. Nhưng khi lớn lên, ta nhận ra mình không phải là phi hành gia, không là thủ tướng, không là diễn viên. Công việc của ta nhiều khi tẻ nhạt: ta không yêu nó, cũng không thấy nó có đóng góp lớn gì cho xã hội. Nhưng ta vẫn làm vì ta là người lớn, và người lớn thì cần có việc làm. Theo định nghĩa này, các bạn trẻ Việt Nam có vẻ khá thành công trong việc trở thành người lớn, nhiều người từ bỏ ước mơ hoặc không có ước mơ từ khi còn rất nhỏ.

Một định nghĩa khác mà nhiều người đồng tình, và tôi cũng vậy, là làm người lớn nghĩa là chịu trách nhiệm hoàn toàn về cuộc sống của mình. Hoàn toàn. Bạn phải chịu trách nhiệm về nơi bạn ở, món ăn bạn ăn, quần áo bạn mặc, công việc bạn làm, v.v. Những ai đã trưởng thành về cơ thể nhưng chưa tự chịu trách nhiệm cho cuộc sống của mình thì vẫn là “trẻ em lớn tuổi.” Nếu bạn để mẹ giặt quần áo cho, bạn là trẻ con. Nếu bạn để bố mẹ xin việc cho, bạn là trẻ con. Nếu bạn sống với bố mẹ, ăn cơm hàng ngày mà không đóng góp tài chính, bạn là trẻ con. Nếu buổi sáng bạn phải để bố mẹ gọi dậy, bạn là trẻ con.

Tiến sĩ tâm lý học Jeffrey Jensen Arnett tại Đại học Clark, sau khi phỏng vấn hàng ngàn người trưởng thành ở khắp nước Mỹ và thuộc nhiều chủng tộc khác nhau, đã khẳng định rằng để trở thành người lớn, bạn cần ba điều sau:

'   Chịu trách nhiệm cho bản thân   '

Điều này có nghĩa là bạn phải chịu trách nhiệm về hậu quả của những hành động của mình thay vì mong chờ ai khác, như cha mẹ, đứng ra chịu trách nhiệm cho bạn.

Nếu bạn mua một chiếc xe máy cũ và nó bị hỏng, bạn phải nhận ra rằng mình đã quyết định sai lầm thay vì đổ lỗi cho người bán. Nếu bạn đến muộn trong một cuộc hẹn quan trọng, bạn phải thừa nhận rằng mình không tính toán thời gian hợp lý thay vì đổ lỗi cho tắc đường. Nếu bạn không hoàn thành nhiệm vụ công việc, bạn phải tự chịu trách nhiệm về sự thất bại của mình thay vì đổ lỗi cho sếp hay đồng nghiệp.

'   Tự đưa ra các quyết định độc lập   '

Điều này thể hiện tính cá nhân của bạn. Bạn phải tự quyết định về con đường học vấn và sự nghiệp của mình: có nên học lên thạc sĩ hay không, có nên đổi việc hay không, có nên chấp nhận lời mời này hay không. Bạn phải tự quyết định về nơi bạn sống, người bạn sống cùng, nên hay không nên có người yêu. Bạn phải tự đưa ra những quyết định đó để hiểu bạn là ai và bạn có vị trí thế nào trên thế giới.

Để làm được điều này, bạn cần kiên nhẫn. Nhiều người trẻ áp lực bản thân phải tìm ra tiếng nói của mình ngay khi mới bắt đầu vào đời. Tiến sĩ Arnett cho rằng hầu hết mọi người chỉ bắt đầu hiểu rõ bản thân khi họ khoảng 30 tuổi.

'   Tự chủ về tài chính   '

Đây được coi là bước quan trọng nhất để trưởng thành: tự chi trả cho bản thân.

Bạn sẽ không có sự tự do trong việc quyết định nếu bạn vẫn còn phụ thuộc tài chính vào ai đó. Nếu bạn còn sống cùng bố mẹ, ăn cơm bố mẹ nấu, làm công việc do bố mẹ sắp xếp - bạn vẫn phụ thuộc vào họ và phải làm theo ý họ.

Vì điều kiện kinh tế khó khăn và truyền thống văn hóa Việt Nam, điều này không phải ai cũng đạt được. Ngay cả ở Mỹ, do suy thoái kinh tế và nợ vay học đại học, 39% người trong độ tuổi 18 - 34 vẫn sống cùng phụ huynh. Nhưng nhiều người vẫn cho rằng thà sống giản dị mà tự lập còn hơn sống sung túc mà phụ thuộc vào bố mẹ. Nếu bạn chọn sống với bố mẹ, bạn có thể đóng góp tiền nhà, tiền điện nước, tiền ăn uống.

'   Vậy làm sao để đạt được những điều trên và được coi là người lớn?   '

Nó đòi hỏi ý thức và nỗ lực của chính bản thân. Mỗi khi làm việc gì, chúng ta cần tự hỏi liệu cách làm này đã thể hiện sự trưởng thành hay chưa. Chúng ta cần nhận ra những điều đang khiến mình phụ thuộc vào người khác và tìm cách từ từ loại bỏ những phụ thuộc đó. Đôi khi, quá trình này buộc chúng ta phải từ bỏ hình ảnh “con ngoan trò giỏi” mà cha mẹ luôn mong đợi.

Chúng ta cũng không thể phủ nhận vai trò của giáo dục trong việc nuôi dưỡng trẻ em trở thành người lớn. Julie Lythcott-Haims, cựu Chủ nhiệm Hội sinh viên năm đầu và tư vấn sinh viên tại Đại học Stanford, dựa trên kinh nghiệm làm việc với sinh viên và phụ huynh, đã viết một cuốn sách có tựa đề How to Raise an Adult: Break Free of the Overparenting Trap and Prepare Your Kid for Success (Làm thế nào để nuôi dưỡng một người lớn: Phá bỏ cái bẫy bao bọc quá mức và chuẩn bị cho con bạn thành công). Trong một câu trả lời trên Quora, bà chia sẻ tám kỹ năng mà bà cho rằng mọi thanh niên 18 tuổi cần có. Bài viết này bà dành cho các bậc phụ huynh, nhưng các bạn trẻ cũng có thể học hỏi nhiều từ những chia sẻ của bà.

Kỹ năng 1: Một thanh niên 18 tuổi cần biết cách giao tiếp với người lạ trong cuộc sống thực. Người lạ có thể là giáo sư, chủ nhiệm khoa, chủ nhà, đồng nghiệp, nhân viên ngân hàng, bác sĩ, tài xế xe buýt, thợ máy. 

Sai lầm: Chúng ta thường dạy con không nên nói chuyện với người lạ thay vì dạy chúng cách phân biệt người tốt với kẻ xấu.

Kỹ năng 2: Một thanh niên 18 tuổi cần biết tự tìm đường quanh khuôn viên trường, biết cách sinh tồn trong một thành phố xa lạ khi đi thực tập, đi làm hoặc trao đổi văn hóa.

Sai lầm: Chúng ta thường chở con đi khắp nơi, hoặc kèm cặp nó, khi chúng hoàn toàn có thể tự đi bằng xe buýt, xe đạp, hay thậm chí đi bộ. Vì thế, chúng không biết cách sử dụng phương tiện công cộng, không biết đổ xăng, không biết lập kế hoạch đi lại.

Kỹ năng 3: Một thanh niên 18 tuổi cần biết cách quản lý bài tập, khối lượng công việc và thời hạn hoàn thành.

Sai lầm: Chúng ta thường xuyên nhắc nhở con làm bài tập về nhà - đôi khi giúp con làm bài, thậm chí làm luôn bài hộ con. Vì thế, con không biết cách ưu tiên công việc, không biết quản lý khối lượng công việc, hay tự chịu trách nhiệm hoàn thành đúng hạn mà không cần ai nhắc nhở.

Kỹ năng 4: Một thanh niên 18 tuổi cần biết chia sẻ công việc nhà.

Sai lầm: Chúng ta không yêu cầu con cái giúp việc nhà vì thời gian của chúng đã bị lấp đầy bởi những lớp học thêm, bài tập về nhà, không còn thời gian cho hoạt động ngoại khóa. Điều này khiến con không biết tự lo cho bản thân, không biết tôn trọng nhu cầu của người khác, hay chia sẻ trách nhiệm với cộng đồng.

Kỹ năng 5: Thanh niên 18 tuổi cần có khả năng giải quyết các vấn đề xã giao một cách tự tin.

Sai lầm: Chúng ta thường sẵn lòng can thiệp giúp trẻ giải quyết hiểu lầm hoặc xoa dịu tổn thương, dẫn đến trẻ không biết cách tự đối mặt và giải quyết va chạm mà không có sự hỗ trợ từ người lớn.

Kỹ năng 6: Thanh niên 18 tuổi cần biết cách ứng phó với những khó khăn trong học tập, thi cử, giáo viên nghiêm khắc, sếp khó tính và những thử thách khác.

Sai lầm: Chúng ta thường giúp đỡ khi con gặp khó khăn, chẳng hạn như hoàn thành nhiệm vụ, xin gia hạn nộp bài, hay thu xếp với người lớn khác. Điều này khiến trẻ không nhận ra rằng trong cuộc sống hàng ngày, mọi thứ không phải lúc nào cũng diễn ra theo ý muốn của mình.

Kỹ năng 7: Thanh niên 18 tuổi cần biết cách kiếm tiền và quản lý tài chính cá nhân.

Sai lầm: Thỉnh thoảng, chúng ta không để con làm việc thêm giờ. Chúng chỉ nhận tiền từ cha mẹ mà không phải đối mặt với trách nhiệm hoàn thành công việc, phải chịu trách nhiệm trước sếp không phải là người thân, hoặc không hiểu giá trị của công việc và cách quản lý tài chính.

Kỹ năng 8: Một thanh niên 18 tuổi cần phải biết làm thế nào để chấp nhận những rủi ro.

Sai lầm: Chúng ta thường lên kế hoạch sẵn sàng cho con, giúp chúng tránh khỏi những thách thức có thể gặp phải. Điều này làm cho trẻ không nhận ra rằng thành công đến từ việc nỗ lực và trải qua nhiều thất bại, cũng như không hiểu rằng sức mạnh bền bỉ chỉ tăng lên sau mỗi lần thất bại.