Lâm Thao

Lâm Thao là một huyện nằm trong vùng bán sơn địa của tỉnh Phú Thọ, Việt Nam.

Lâm Thao là huyện có nền kinh tế phát triển, dân cư đông đúc. Đây là khu vực chủ chốt trong sản xuất lương thực của tỉnh Phú Thọ, với ruộng đồng bằng phẳng, đất đai màu mỡ, hệ thống giao thông đa dạng kết nối các tỉnh Tây Bắc với Hà Nội. Nằm trong tam giác công nghiệp (Việt Trì – Bãi Bằng – Lâm Thao), huyện có tiềm năng lớn để phát triển du lịch.

Khu vực

Huyện Lâm Thao tọa lạc ở phía đông tỉnh Phú Thọ, cách thành phố Việt Trì khoảng 10 km và cách Hà Nội khoảng 93 km, với vị trí địa lý như sau:

• Phía đông tiếp giáp với thành phố Việt Trì và huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội
• Phía tây và nam tiếp giáp với huyện Tam Nông
• Phía bắc tiếp giáp với thị xã Phú Thọ và huyện Phù Ninh.

Huyện Lâm Thao có diện tích tự nhiên là 9.769,11 ha và dân số năm 2019 là 107.989 người.

Huyện Lâm Thao gồm 10 xã và 2 thị trấn, trong đó có 3 xã và thị trấn miền núi: Hùng Sơn, Tiên Kiên, Xuân Lũng và 9 xã, thị trấn thuộc vùng đồng bằng. Đây là cửa ngõ giữa miền núi và đồng bằng, giao thông thuận lợi, có tiềm năng mở rộng thị trường và phát triển sản xuất hàng hóa.

Lâm Thao có địa hình đa dạng, đặc trưng của vùng bán sơn địa, với đất đai thấp dần từ bắc xuống nam và từ đông sang tây. Địa hình phong phú tạo điều kiện thuận lợi cho nông lâm nghiệp, xây dựng công trình giao thông thủy lợi, và tiểu thủ công nghiệp.

Quản lý hành chính

Huyện Lâm Thao được chia thành 12 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 2 thị trấn: Lâm Thao (huyện lỵ) và Hùng Sơn, cùng với 10 xã: Bản Nguyên, Cao Xá, Phùng Nguyên, Sơn Vi, Thạch Sơn, Tiên Kiên, Tứ Xã, Vĩnh Lại, Xuân Huy, Xuân Lũng.

Kinh tế - Xã hội

Lịch sử

Trước đây, phủ Lâm Thao bao gồm các huyện: Hạ Hoa (nay là Hạ Hòa), Hoa Khê (nay là Cẩm Khê), Sơn Vi (nay là huyện Lâm Thao), Thanh Ba, thuộc tỉnh Sơn Tây.

Vào ngày 8 tháng 9 năm 1891, ba huyện Sơn Vi, Thanh Ba, Phù Ninh thuộc phủ Lâm Thao của tỉnh Sơn Tây đã được sáp nhập vào tỉnh Hưng Hóa.

Ngày 5 tháng 6 năm 1893, huyện Hạ Hòa thuộc phủ Lâm Thao của tỉnh Sơn Tây được chuyển về tỉnh Hưng Hóa.

Năm 1903, tỉnh Hưng Hóa được đổi tên thành tỉnh Phú Thọ.

Ngày 6 tháng 5 năm 1963, hai xã Nhuận Chi và Tiên Phú thuộc huyện Lâm Thao được sát nhập vào huyện Phù Ninh; xã Khải Xuân của huyện Lâm Thao được chuyển sang huyện Thanh Ba.

Ngày 4 tháng 2 năm 1967, hai xã Văn Lung và Hà Lộc của huyện Lâm Thao được sát nhập vào thị xã Phú Thọ.

Vào ngày 26 tháng 1 năm 1968, tỉnh Phú Thọ đã hợp nhất với tỉnh Vĩnh Phúc để trở thành tỉnh Vĩnh Phú, huyện Lâm Thao thuộc tỉnh Vĩnh Phú.

Sau năm 1975, huyện Lâm Thao gồm 18 xã: Bản Nguyên, Cao Mại, Cao Xá, Chu Hóa, Hà Thạch, Hợp Hải, Hy Cương, Kinh Kệ, Sơn Dương, Sơn Vi, Thạch Sơn, Thanh Đình, Thụy Vân, Tiên Kiên, Tứ Xã, Vĩnh Lại, Xuân Huy, Xuân Lũng.

Theo Quyết định số 178-CP ngày 5 tháng 7 năm 1977 của Hội đồng Chính phủ, huyện Lâm Thao đã sáp nhập với huyện Phù Ninh để thành lập huyện Phong Châu (trừ xã Thụy Vân được chuyển về thành phố Việt Trì).

Ngày 6 tháng 11 năm 1996, huyện Phong Châu thuộc tỉnh Phú Thọ đã được tái lập.

Ngày 28 tháng 5 năm 1997, thị trấn Lâm Thao được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của xã Cao Mại và một phần diện tích và dân số của xã Chu Hóa.

Vào ngày 24 tháng 7 năm 1999, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 59/1999/NĐ-CP, chia tách huyện Phong Châu thành hai huyện mới là Lâm Thao và Phù Ninh.

Huyện Lâm Thao hiện bao gồm thị trấn Lâm Thao (huyện lỵ) và 16 xã: Bản Nguyên, Cao Xá, Chu Hóa, Hà Thạch, Hợp Hải, Hy Cương, Kinh Kệ, Sơn Dương, Sơn Vi, Thạch Sơn, Thanh Đình, Tiên Kiên, Tứ Xã, Vĩnh Lại, Xuân Lũng, Xuân Huy.

Ngày 1 tháng 4 năm 2003, xã Hà Thạch được chuyển về thuộc quản lý của thị xã Phú Thọ.

Ngày 1 tháng 11 năm 2004, thị trấn Hùng Sơn được thành lập từ việc điều chỉnh một phần diện tích và dân số của các xã Hy Cương, Tiên Kiên và Chu Hóa.

Ngày 10 tháng 11 năm 2006, ba xã Hy Cương, Chu Hóa và Thanh Đình được chuyển về thành phố Việt Trì quản lý.

Ngày 1 tháng 1 năm 2020, ba xã Hợp Hải, Kinh Kệ, và Sơn Dương đã được sáp nhập vào xã Phùng Nguyên.

Hiện tại, huyện Lâm Thao bao gồm 2 thị trấn và 10 xã.

Văn hóa

Lâm Thao nổi bật với nền văn hóa phong phú và truyền thống lâu đời, nằm ở giao điểm giữa đồng bằng và trung du miền núi, gần khu di tích đền Hùng. Huyện sở hữu 51 di tích được xếp hạng, trong đó có 20 di tích cấp quốc gia liên quan đến lịch sử và văn hóa. Các di tích khảo cổ học đáng chú ý bao gồm Gò Mun (Tứ Xã), Sơn Vi (Sơn Vi), và Phùng Nguyên (Phùng Nguyên), với giá trị nghiên cứu văn hóa cao. Huyện cũng lưu giữ hai di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia: tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng ở các đền, chùa, miếu và lễ hội Trò Trám. Bàn thờ Phật bằng đá tại chùa Xuân Lũng là một trong ba bảo vật quốc gia của tỉnh. Các lễ hội đặc sắc như lễ hội rước Chúa Gái, lễ hội đánh cá thờ, lễ hội vật đuổi giải, và lễ hội rước Vua về vào dịp xuân đều góp phần làm phong phú thêm văn hóa nơi đây. Nơi đây cũng ghi dấu ấn sâu đậm bởi tập tục thờ cúng các nhân vật lịch sử trong truyền thuyết Hùng Vương.

Kinh tế

Các loại tài nguyên

Tài nguyên đất: Theo số liệu năm 2008, tổng diện tích đất tự nhiên của huyện là 9769,11 ha, chia thành ba loại: đất nông nghiệp: 5953,92 ha; đất phi nông nghiệp: 3612,78 ha; đất chưa sử dụng: 202,41 ha.

Tài nguyên nước: Lâm Thao sở hữu nguồn nước phong phú, bao gồm sông ngòi, hồ đầm, nước ngầm và mưa. Sông Hồng là nguồn nước chính, quan trọng cho giao thông, công nghiệp, xây dựng và sinh hoạt.

Huyện Lâm Thao có mỏ nước khoáng Tiên Kiên, đã được khai thác nhưng còn quy mô nhỏ, cùng với mỏ Cao Lanh và than bùn ở xã Xuân Lũng, Xuân Huy và thị trấn Hùng Sơn.

Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp

Huyện có khu công nghiệp Sơn Vi (8,6 ha) và nhà máy Supe Phosphat và hóa chất Lâm Thao tọa lạc tại thị trấn Lâm Thao.

Các làng nghề truyền thống và nghề đặc trưng của huyện bao gồm:

• Làng nghề ủ ấm Sơn Vi (Sơn Vi)
• Nghề xây dựng tại Cao Xá
• Nghề đan võng lưới ở thôn Lời (Vĩnh Lại)
• Làng nghề chăn nuôi và chế biến rắn Tứ Xã (Tứ Xã)
• Nghề làm chè lam tại Sơn Vi
• Làng nghề làm tương Dục Mỹ (Cao Xá)
• Nghề bán hủ tiếu Quỳnh Lâm (Bản Nguyên)
• Làng nghề xây dựng Do Nghĩa (Sơn Vi)
• Nghề làm bánh ở làng Dòng (Xuân Lũng)
• Nghề đan võng lưới tại Văn Điểm (Vĩnh Lại)
• Làng nghề mộc Việt Tiến (Tứ Xã)
• Làng nghề xây dựng và sản xuất vật liệu xây dựng Hưng Đạo (Xuân Huy).

Hệ thống giao thông

Khu vực này được nối liền bởi quốc lộ 2, quốc lộ 32C và đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai.

Ghi chú