Lăng Gia Long ở Huế: Tác phẩm kiến trúc độc đáo của triều đại Nguyễn

Lăng Gia Long không chỉ là nơi nghỉ ngơi của vị vua sáng lập triều đại Nguyễn mà còn là biểu hiện của tình yêu thương chung thủy và lòng trung thành của vua dành cho Hoàng hậu. Hai mộ đá cạnh nhau đã chứng kiến hàng thế kỷ, thể hiện mối liên kết và sự đồng hành từ lúc sống đến khi qua thế giới bên kia.

Khi tham quan thành phố cổ Huế, những ai đam mê lịch sử - văn hóa thường mong muốn ghé thăm nơi nghỉ ngơi của vị vua đầu tiên của triều đại Nguyễn. Lăng Gia Long ở Huế không chỉ nổi tiếng với vị trí phong thủy tốt nhất trong các lăng vua triều Nguyễn mà còn là biểu tượng của tình yêu đẹp đẽ giữa Đế vương và Hoàng hậu Thừa Thiên Cao.  

1. Nằm ở đâu Lăng Gia Long? Đường đi đến Lăng Thiên Thọ

Đây vẫn là nơi ông Gia Long trú ngụ sau cùng

Hoàng Đế Gia Long - nhà sáng lập triều đại

Nghỉ ngơi mãi mãi trong lòng trái đất

Theo dấu vết của thời gian và tuổi đời

Một thời xây dựng đất nước với bàn tay gầy gò

Một thời lang thang với gươm kiếm trên vai

Bắc Nam hòa nhập trong một dòng chảy

Thiên Tử, một ngôi sao trên bầu trời

Thừa Thiên, nơi mẹ hiền đất đai ký ức

Kỷ niệm hậu duệ bay lên trời như khói hương

Quay về đất Huế, nghe lòng nhớ thương

Đây là tiếng vĩ nhân để lại trong dòng đời!

Nơi an nghỉ của vua Gia Long còn được biết đến với cái tên Thiên Thọ Lăng, được xây dựng trong vòng 6 năm (1814-1820), bao gồm nhiều lăng tẩm dành cho vua Gia Long. Toàn bộ khu lăng nằm trong một cảnh đẹp hoang sơ, kề bên sông núi, thuộc thôn Định Môn, xã Hương Thọ, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.

Toàn bộ quần thể lăng bao gồm 42 ngọn núi, đồi lớn nhỏ, trước lăng nổi bật là núi Đại Thiên Thọ đặt ẩn sau, phía sau có 7 ngọn núi phục vụ làm bức chắn ở phía sau.

Trước đây, để đến lăng Gia Long, phương tiện duy nhất là đường thủy, đi qua sông Hương bằng thuyền hoặc xuôi dòng qua chùa Thiên Mụ, điện Hòn Chén… Tuy nhiên, ngày nay du khách đã có thể đến đây qua hai lựa chọn khác nhau:

• Đi qua cầu phao do người dân tự xây dựng bắc qua sông Tả Trạch;
• Đi đường lớn qua cầu Tuần, lăng Minh Mạng và cầu Hữu Trạch bắc qua con sông cùng tên.

2. Về lịch sử của vua Gia Long và câu chuyện tình yêu bất tử với Hoàng hậu Thừa Thiên Cao

Vua Gia Long, sinh năm 1762 với tên húy là Nguyễn Phúc Ánh (hay còn gọi là Nguyễn Ánh), là người sáng lập triều đại cuối cùng của nhà Nguyễn trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Ông lên ngôi năm 1802 và cai trị đất nước cho đến khi qua đời vào năm 1820. Với nguồn gốc là một võ tướng, vua Gia Long rất mạnh mẽ, nhưng không phải ai cũng biết rằng ông còn có một tình yêu đích thực, vô cùng chung thủy và đầy ý nghĩa với Hoàng hậu Thừa Thiên Cao.

Bà Tống Thị Lan (Thừa Thiên Cao hoàng hậu) là con gái của Ngoại tả Chưởng dinh Tống Phước Khuông. Bà không chỉ được biết đến với vẻ đẹp quyến rũ và tính tình nhẹ nhàng, dịu dàng mà còn được tôn trọng với cách cư xử lịch thiệp, đầy nhân từ. Bắt đầu từ khi nhập cung ở tuổi 18, bà trở thành Nguyên phi và luôn ở bên cạnh vua, chia sẻ mọi khó khăn, thử thách trong cuộc sống và triều đại.

Tình cảm sâu đậm giữa vua và hoàng hậu đã gây ấn tượng mạnh mẽ, đặc biệt là qua những hành động của vua sau khi hoàng hậu qua đời. Năm 1814, vì lòng thương tiếc sâu sắc đối với hoàng hậu, vua đã quyết định xây dựng một lăng mộ được mô phỏng theo cách thức của triều đại xưa, để sau này họ cũng có thể nghỉ yên bên nhau sau khi kết thúc cuộc đời.

Trong suốt cuộc đời, họ đã trải qua những khoảnh khắc gian khổ và chia sẻ, tình cảm giữa họ đã được thắm thiết và đẹp đẽ, vì thế khi mất đi, vua muốn được ở bên cạnh người vợ của mình mãi mãi. Đó chính là lý do khiến lăng mộ của vua Gia Long trở thành một công trình lăng tẩm độc đáo và khác biệt so với những lăng mộ khác.

Khám phá kiến trúc của lăng Gia Long và các điểm tham quan đặc biệt

Tổng thể lăng Gia Long được chia thành ba khu vực chính: Khu lăng mộ, Bi đình và Điện Minh Thành.

3.1. Khu lăng mộ - Bửu thành

Ở trung tâm của quần thể, hai ngôi mộ song táng của vua Gia Long và hoàng hậu Thừa Thiên Cao được đặt trên đỉnh đồi Chính Trung. Hai ngôi mộ đá này có cùng kích thước, chỉ cách nhau một gang tay, không trang trí hoa văn phức tạp, không sử dụng màu vàng son, mà chỉ đơn giản với thời gian trôi qua.

Điểm độc đáo nhất là khi đứng từ phía sau nhìn vào nơi hai ngôi mộ gặp nhau, bạn sẽ thấy đỉnh Đại Thiên Thọ nằm chính giữa, chính xác đến từng centimet. Điều này làm cho lăng Gia Long trở thành một công trình lăng mộ có kiến trúc phong thủy độc đáo và tinh tế nhất tại Việt Nam.

Bên ngoài hai ngôi mộ là hệ thống tường thành vững chắc được gọi là “Bửu thành”. Cánh cổng bằng đồng của Bửu thành là lối vào dẫn dắt đến nơi an nghỉ của vua và hoàng hậu. Mỗi năm, cánh cổng này chỉ mở vào các dịp lễ Tết, ngày giỗ… để thực hiện việc dọn dẹp, sửa sang và vệ sinh.

Phía dưới là bảy cấp sân tế bao gồm sân chầu được lát bằng gạch Bát Tràng, hai hàng tượng đá tạo hình quan văn và quan võ đứng ở hai bên, cùng với các tượng đá voi chiến và ngựa chiến uy nghi bảo vệ.

3.2. Bi Đình - Nhà bia ghi công trạng

Ở phía bên trái của khu lăng mộ là Bi Đình - nơi lưu giữ các bia khắc ghi công đức của vua. Đây là một phần không thể thiếu trong các công trình lăng tẩm của vua chúa nhà Nguyễn.

Trong Bi Đình, có một tấm bia mang tên “Thánh Đức thần công”, được vua Minh Mạng dựng lên để tôn vinh công lao của vua cha (người đầu tiên của triều Nguyễn). Tấm bia này được khắc hoa văn tinh xảo và đã tồn tại được gần 200 năm mà chữ trên đó vẫn rõ ràng.

3.3. Điện Minh Thành - Nơi thờ vua và hoàng hậu Thừa Thiên Cao

Ở phía bên phải của khu lăng mộ là tẩm điện, với Điện Minh Thành nằm ở trung tâm, đặt trên Bạch sơn và được bao quanh bởi tường thành. Đây là nơi thờ cúng, thắp hương và lễ bái đối với Hoàng đế và Hoàng hậu.

Trước đây, bên trong Điện còn lưu giữ nhiều vật phẩm quý giá liên quan đến cuộc sống và chiến trường của vua Gia Long như mũ đai, yên ngựa... Tuy nhiên, sau nhiều biến cố của thời gian, các vật phẩm này đã không còn tồn tại nữa.

Bên cạnh lăng Thiên Thọ, quần thể lăng Gia Long còn bao gồm các lăng mộ khác của các thành viên hoàng tộc Nguyễn, như: Lăng Thiên Thọ Hữu, Lăng Quang Hưng, Lăng Trường Phong, Lăng Vĩnh Mậu, Lăng Thoại Thánh, Lăng Hoàng Cô...

3.4. Lăng Thiên Thọ Hữu và Điện Gia Thành - nơi an nghỉ và đền thờ Thân mẫu của vua Minh Mạng

Trong quần thể lăng Gia Long, điều đáng chú ý nhất là Lăng Thiên Thọ Hữu và Điện Gia Thành, là nơi an táng và thờ phụng cho Thuận Thiên Cao hoàng hậu - người vợ thứ hai của vua Gia Long và cũng là mẹ của vua Minh Mạng.

Nếu có cơ hội ghé thăm thành phố cố Huế và khám phá các địa điểm văn hóa - lịch sử ở đây, du khách nên chọn chỗ nghỉ thuận tiện để dễ dàng di chuyển đến các điểm du lịch nổi tiếng trong nội đô như: Đại Nội Huế, chợ Đông Ba sôi động, lăng Minh Mạng trang trọng… 

Theo đánh giá, kiến trúc lăng Gia Long còn đơn giản, khiêm nhường hơn so với các lăng Minh Mạng, lăng Tự Đức hay lăng Khải Định sau này. Tuy nhiên, giá trị thực sự của lăng là sự hòa quyện tinh tế giữa thiên nhiên và kiến trúc. 

Ngoài ra, khi tham quan Huế, du khách có thể kết hợp du lịch Hội An vì hai điểm đến này khá gần nhau. Nếu có cơ hội ghé thăm Hội An, du khách không nên bỏ qua cơ hội nghỉ ngơi tại Vinpearl Resort & Golf Nam Hội An và tham quan giải trí tại VinWonders Nam Hội An. Khu nghỉ dưỡng, giải trí đa dạng văn hóa, mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo nhất.