Lăng Khải Định

Lăng Khải Định, còn được biết đến với tên gọi Ứng Lăng (應陵), là nơi an táng của Hoàng đế Khải Định (1885-1925), vị Hoàng đế thứ 12 của triều đại Nguyễn

Đang chuẩn bị xây dựng

Khải Định lên ngôi năm 1916 khi mới 31 tuổi. Ngay sau khi đăng quang, ông đã khởi công xây dựng nhiều cung điện, dinh thự và lăng tẩm cho bản thân và hoàng tộc như điện Kiến Trung, cung An Định, cửa Trường An, cửa Hiển Nhơn, cửa Chương Đức, đặc biệt là Ứng Lăng.

Để xây dựng nơi an nghỉ cuối cùng cho mình, Khải Định đã tham khảo nhiều tư tưởng của các nhà địa lý và cuối cùng đã chọn địa điểm trên triền núi Châu Chữ để xây dựng lăng mộ. Tại vị trí này, lăng Khải Định lấy một quả đồi thấp phía trước làm tiền cảnh; núi Chóp Vung và Kim Sơn trước mặt được gọi là 'Tả thanh long' và 'Hữu bạch hổ'; có dòng sông Châu Ê chảy từ trái sang phải được gọi là 'thủy tụ', hay còn gọi là 'minh đường'. Nhà vua đã đổi tên núi Châu Chữ, vừa là địa điểm bề mặt, vừa là 'mặt bằng' của lăng, thành Ứng Sơn và đặt tên cho lăng theo tên núi là Ứng Lăng.

Xây dựng

Lăng được khởi công vào ngày 4 tháng 9 năm 1920 dưới sự chỉ huy của Tiền quân Đô thống phủ Lê Văn Bá và kéo dài suốt 11 năm để hoàn thành. Việc xây dựng lăng có sự tham gia của nhiều thợ nghề và nghệ nhân nổi tiếng khắp cả nước như Phan Văn Tánh, Nguyễn Văn Khả, Ký Duyệt, Cửu Sừng... Để có kinh phí xây dựng lăng, vua Khải Định đã đề nghị chính phủ bảo hộ cho phép tăng thuế đất 30% trên toàn quốc và sử dụng số tiền này để xây dựng lăng. Hành động này của Khải Định đã bị lịch sử lên án gay gắt.

So với các lăng của các vị vua tiền nhiệm, lăng Khải Định có diện tích khiêm tốn hơn nhiều, với kích thước là 117 m × 48,5 m nhưng lại rất công phu và tốn nhiều thời gian. Để xây dựng lăng, Khải Định đã cho người đi Pháp mua sắm sắt, thép, xi măng, ngói Ardoise..., còn thuyền thì đi Trung Quốc, Nhật Bản mua sắm đồ sứ, thủy tinh màu... để xây dựng công trình trên ngọn đồi này.

Kiến trúc

Về kiến trúc của lăng Khải Định, người đời sau thường đánh giá nó khác biệt hoàn toàn so với các công trình kiến trúc truyền thống của triều Nguyễn bởi sự mới lạ, độc đáo và ngông cuồng, lạc lõng... được tạo ra từ phong cách kiến trúc độc đáo này.

Về tổng thể, lăng được xây dựng dưới dạng một khối hình chữ nhật vươn lên cao với 127 bậc thang. Sự ảnh hưởng của nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique... được thể hiện rõ trên các công trình cụ thể:

• Những cột cổng có hình dạng tháp ảnh hưởng từ kiến trúc Ấn Độ;
• Trụ biểu dạng phù đồ (stoupa) của Phật giáo;
• Hàng rào giống như những cây thánh giá khẳng khiu;
• Nhà bia với những hàng cột bát giác và vòm cửa theo lối Roman biến thể...

Điều này là kết quả của hai yếu tố: sự giao thoa văn hóa Đông - Tây trong giai đoạn lịch sử đặc biệt này và cá tính riêng của vị vua Khải Định.

Cung Thiên Định

Cung này ở vị trí cao nhất là công trình chính của lăng, được xây dựng công phu và tinh xảo. Toàn bộ nội thất bên trong cung được trang trí với những phù điêu ghép từ sành sứ và thủy tinh. Đây là những bộ tranh tứ quý, bát bửu, ngũ phúc, bộ khay trà, vương miện... cùng với những vật dụng hiện đại như đồng hồ báo thức, vợt tennis, đèn dầu hỏa... cũng được trang trí tinh xảo tại đây. Công trình này gồm 5 phần kết nối liền nhau:

• Hai bên là Tả, Hữu Trực Phòng dành cho lính hộ lăng;
• Phía trước là điện Khải Thành, nơi có án thờ và chân dung vua Khải Định;
• Chính giữa là bửu tán, pho tượng nhà vua ở trên và mộ phần phía dưới;
• Bên trong là khám thờ bài vị của vua.

Bên dưới bửu tán là pho tượng đồng của Khải Định được đúc tại Pháp vào năm 1920, do hai người Pháp là P. Ducing và F. Barbedienne thực hiện theo yêu cầu của vua Khải Định. Thi hài nhà vua được đưa vào dưới pho tượng bằng một con đường dài gần 30 mét, bắt đầu từ phía sau Bi Đình. Phía sau ngôi mộ, mặt trời đang lặn như biểu thị sự chết của vua.

Người chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng những tuyệt tác nghệ thuật trong lăng Khải Định là nghệ nhân Phan Văn Tánh, tác giả của ba bức bích họa 'Cửu long ẩn vân' lớn nhất Việt Nam được trang trí trên trần của ba gian nhà giữa trong cung Thiên Định.

Hình ảnh