Lăng mộ của Tần Thủy Hoàng

Lăng mộ của Hoàng đế Tần Thủy Hoàng (tiếng Trung: 秦始皇帝陵; Hán-Việt: Tần Thủy Hoàng Đế lăng; bính âm: Qínshǐhuáng dìlíng) tọa lạc ở phía bắc núi Ly Sơn (骊山) thuộc huyện Lâm Đồng, thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Lăng mộ này được xây dựng trong khoảng thời gian hơn 38 năm, từ 246-208 TCN, nằm dưới một gò mộ cao 76 mét với hình dạng gần giống như một kim tự tháp. Bố cục của lăng mộ được mô phỏng theo kinh đô nhà Dương, Hàm Dương, chia thành khu nội thành và ngoại thành. Chu vi khu nội thành là 2,5 km (1,55 dặm) và khu ngoại thành là 6,3 km (3,9 dặm). Mộ chính nằm ở phía Tây Nam của khu nội thành và hướng về phía đông. Buồng lăng mộ chính chứa quan tài và các hiện vật chôn cất là điểm nhấn của quần thể kiến trúc lăng mộ.

Ngôi mộ vẫn chưa được khai quật hoàn toàn. Các cuộc khảo cổ hiện tại tập trung vào những khu vực khác của nghĩa địa rộng lớn xung quanh lăng mộ, bao gồm cả Đội quân đất nung ở phía đông của gò mộ. Đội quân đất nung được coi là những người bảo vệ cho lăng mộ và vẫn chưa được khai thác toàn bộ.

Cấu trúc

Lăng mộ được bao phủ bởi một lớp đất cao 76 m, dài 350 m từ Nam đến Bắc và rộng 354 m từ Tây sang Đông. Xung quanh lăng có hai lớp tường thành, với khu vực thành ngoài có diện tích 2 km² và có cửa ra vào. Giữa hai lớp thành là các công trình như giác lâu, cung tẩm, chùa chiền, và nhà ở. Dưới mặt đất, địa cung có hình chữ nhật, dài 460 m từ Nam sang Bắc và rộng 392 m từ Tây sang Đông, được bao quanh bởi tường bao cao 27 m và dày 4 m, với các cửa ở bốn phía. Tổng diện tích của địa cung là 180.000 m².

Địa cung chia thành ba tầng: tầng trên cùng là ngoại cung, tiếp theo là nội cung, và cuối cùng là tẩm cung. Diện tích của tẩm cung khoảng 20.000 m². Trong tẩm cung, nồng độ thủy ngân được phát hiện cao gấp 280 lần so với mức bình thường. Bên ngoài địa cung, gần khu vực đất bao phủ, có 300 đường hầm chôn cất và hơn 50.000 cổ vật quan trọng. Sử gia Tư Mã Thiên trong bộ Sử ký mô tả việc xây lăng mộ của Tần Thủy Hoàng như sau: 'Khi Tần Thủy Hoàng mới lên ngôi, ông đã cho đào núi Ly Sơn. Sau khi thống trị thiên hạ, ông điều động 700.000 người để xây lăng, đào ba con suối, đổ đồng nung và đưa quan tài vào. Những vật quý giá từ cung điện và của các quan chức đều được cất giấu dưới lòng đất. Ông còn cho làm máy bắn tên để bảo vệ lăng và dùng thủy ngân tạo ra một trăm con sông, bao gồm Trường Giang, Hoàng Hà và biển lớn, để làm cho nước sông và biển hòa vào nhau. Trên mặt đất có thiên văn, dưới đất có địa lý, dùng dầu cá nhân ngư để thắp sáng, với kế hoạch cháy mãi mãi.'

Sau khi hoàn tất việc chôn cất, có người cho rằng: 'Những thợ xây dựng và cất giấu đều biết nơi giấu kín, họ chắc chắn sẽ tiết lộ.' Do đó, sau khi hoàn thành việc chôn cất, Tần Nhị Thế (con trai của Tần Thủy Hoàng) đã cho đóng kín các đường hầm dẫn đến huyệt và cửa hầm, khiến những người thợ và người cất giấu không thể thoát ra. Sau đó, ông cho trồng cây và cỏ lên trên để ngụy trang thành một ngọn núi.

Vào năm 1987, lăng mộ Tần Thủy Hoàng cùng với các chiến binh đất nung đã được công nhận là Di sản thế giới.

Ý kiến về việc khai quật

Kể từ năm 1976, nhiều nhà nghiên cứu đã đề xuất việc khám phá các cung điện dưới lòng đất với những lý do chính sau đây:

• Các lăng mộ của Tần Thủy Hoàng nằm trong khu vực địa chấn, vì vậy việc khai quật di tích văn hóa dưới lòng đất là cần thiết để bảo tồn.
• Phát triển khu vực để thu hút du khách.
• Ngăn ngừa các vụ cướp mộ nghiêm trọng.

Tuy nhiên, các cuộc khai quật gặp khó khăn do công nghệ hiện tại của Trung Quốc chưa đủ khả năng để xử lý quy mô lớn của các cung điện dưới lòng đất. Ví dụ, trong quá trình khai quật các chiến binh đất nung, các nhà khảo cổ học đã không thể bảo quản lớp sơn trên bề mặt các chiến binh, dẫn đến việc màu sơn nhanh chóng bị phai khi tiếp xúc với không khí. Cơ quan Quản lý Nhà nước về Di sản Văn hóa (SACH) đã chỉ ra rằng cần tiến hành nghiên cứu và đánh giá trước để phát triển một kế hoạch bảo vệ cho các cung điện dưới lòng đất, và từ chối đề xuất của các nhà khảo cổ về việc khai quật ngôi mộ khác gần đó, được cho là của cháu trai Tần Thủy Hoàng, do lo ngại thiệt hại có thể xảy ra.

Công việc khai quật

Năm 1974, một phần của lăng mộ đã được khai quật, bắt đầu với đường hầm số 1 của Binh mã dũng. Các nhà khảo cổ đã phát hiện khoảng 8000 bức tượng lính, 150 tượng ngựa kỵ binh, và 130 tượng xe chiến được làm từ đất sét, bao gồm quan văn, quan võ, binh lính và ngựa, tất cả đều là những người trung thành và thân cận của Tần Thủy Hoàng. Đến năm 1994, việc khai quật tiếp tục với đường hầm số 2, được xem là 'tinh túy của tinh túy' trong Binh mã dũng, chứa các trận thế kị binh và cung thủ với các tư thế bắn đa dạng và tính nghệ thuật cao.

Tuy nhiên, việc khai quật lăng mộ gặp nhiều thách thức: phải vượt qua lớp thủy ngân bao bọc (nồng độ cao gấp 280 lần so với mức bình thường), di chuyển một khối lượng đất khổng lồ, và đối mặt với mực nước ngầm cao. Quan trọng nhất là việc bảo quản các hiện vật khai quật. Các tượng binh mã khi mới được đào lên có màu sắc riêng biệt, nhưng nhanh chóng bị phai nhạt. Do đó, phương pháp bảo quản 'đông khô' được áp dụng để tránh nứt, vỡ và phai màu. Các hiện vật sau khi được đào lên sẽ được đưa vào hầm lạnh với nhiệt độ -40 độ C để tạo lớp băng bao bọc, sau đó bảo quản lâu dài trong kho. Trước khi khai quật, một nhà bảo quản lớn được dựng lên để bao trùm toàn bộ khu lăng mộ. Vì vậy, việc khai quật toàn bộ lăng mộ tiêu tốn hàng trăm triệu đô la Mỹ và diễn ra trong nhiều năm. Những hiện vật khai quật được là tài liệu quý giá về lịch sử Trung Quốc thời Tần Thủy Hoàng.